Agaat. Marlene van Niekerk

in die lug laat hang. Jy het die onderwerp verander.

      Nee, het jy gesê, moet nog nie gaan nie, nou is dit jou beurt, praat jy nou maar eers met my, ek raai ook maar my raaie oor jou, jy weet.

      En toe het jy dit gesien, hoe sy toeslaan, hoe die verweer oor haar kom, oor haar mond en in haar oë. Meer as verweer, afsku, oordeel. Oor jóú, nie oor Jak nie.

      Ek sal nóóit uit die huis uit praat nie, Milla. Die huwelik is héilig en dit is priváát. Álles rus daarop. Thys hét sy foute maar hy is ’n góéie mens, ’n góéie mán, en ek staan by hom, deur dik en dún soos ek voor die heilige Here belóóf het.

      Op haar hak het sy daar omgedraai en uitgestap. Jy het op ’n stoel gaan sit daar in Jak se kamer, in sy vertoonkas, asof sy uitgestalde goed jou moes vergewe vir wat jy uitgelap het. Wat ’n duister bui was dit wat jou daar uitgedryf het? Jy het sy kamera wat op sy lessenaar gelê het, gevat en hom gaan soek.

      Jy het hom in die implementeskuur gekry by die nuwe skeurploeg. Jy het stadig oor die werf geloop, jou lyf was groot, dit was ’n maand voor Jakkie sou kom. Die ploeg was net daardie oggend deur die agent van International Harvester afgelewer. Jy het ’n goeie rede gehad om hom te gaan soek want die middagkos was op die tafel. Die skuur was donker, jy het stilgestaan sodat jou oë gewoond kon raak. Jak het oor die saadkas van die nuwe ploeg staan en streel. Sy lippe het beweeg.

      Soilmaster, het jy hom hoor sê. Die woord het duidelik opgeklink in die skuur. Hy het in die agterstel van die ploeg ingehurk, sy oë was toe en hy het sy hande op en af oor die tande laat gaan.

      Jy wou wegdraai en loop, jy het die kamera agter jou rug gehou, maar hy het jou klaar gesien.

      Milla, het hy agter jou aangeroep.

      Kom eet, wou jy sê, maar toe sê jy iets anders.

      Toe sê jy vir hom, trek die ploeg uit onder die wildevy, ek wil foto’s neem. En jy loop terug huis toe met jou hart vol donker gevoelens en jy gaan blaai deur sy klerekas tot jy ’n olyfgroen hemp kry.

      Dit sal die rooi van die ploeg beter afwys, het jy gesê, dis komplementêre kleure, rooi en groen.

      En toe poseer jy hom, sus en so, en jy mik van onder en van bo, van naby en van ver, vol en halwe en kwartprofiele.

      Glimlag, sê jy. Peins. Sê cheese, sing, het dag het overal, sing, I talk to the trees.

      Die plaasklonkies wou ook op die foto’s staan. Hulle het oor die ploeg geswerm soos vlermuise en orals gevroetel en gevat asof daar iets eetbaars sou wees. En toe sê Jak skielik dis genoeg, hy is moeg nou. Sekerlik die eerste keer dat jy hom dit hoor sê het van ’n fotonemery.

      Toe julle uiteindelik aansit aan tafel, het hy jou aangekyk, bleek in die gesig, gesê hy voel verskriklik uitgeput, hy hoop nie dis sy hart nie, en toe gaan lê hy sonder om te eet.

      Jy het lank daar by die koue kos bly sit, ’n ystersmaak in jou mond.

      *

      pase dit is pase wil ek sê kom ons bak ’n koek vir die tweelinge vir die drielinge en vir die vierling van hulle vier sal ons die kleinstetjie die enetjie wat laaste was die een wat met haar snoet net bo die klawer lê haar sal ons vergader in ons arms wil ek sê ’n naam sal ons haar gee van wolke ’n naam van reën ’n naam van herfs wat hang in kweperbome sy wat een van ’n gevierte is van hemel aarde god en sterweling soet sal ons haar noem soeteling soetemaling spoeg van genade wil ek sê maar ek val vas my tong teen my tande vas die eiers op die grond kwips sê ek en kweep en stoet in plaas van soet en hase in plaas van pase en in plaas van heuning koning hoe het dit in my gekom? so het dit in my mond gekom soos die volgende minuut soos ’n dief in die nag soos die oorneig van die ondergrondse klawerblom om langs haar voet haar saad in die grond te sit soos die nagtelike rys van deeg in my lyf het dit gekom soos gis die slapende saad die dodderplant die wit lam wat uit my stoot en my onmagtig maak

      *

      12 Julie 1960 11-uur snags

      Hoe meer ek terugdink aan die dag hoe meer voel ek miskien moes ek die hele ding anders gedoen het eers gepraat het & alles verduidelik het maar hoe verduidelik mens dit nou alles vir ’n kind?

      Sy was glad nie lekker na die skaapslag vanoggend nie staan net daar in die kombuisdeur die regtermou uitgerek besmeer v.d. bloed & kyk my in die gesig. Trek reg jou gesig sê ek ons het nog baie om te doen ek dag ignoreer is die beste geweer maar sy bly koponderstebo & sit die een voet oor die ander een & die vuis in die mond. Toe gaan was jou sê ek kyk hoe lyk jy & staan regop en haal jou hand uit jou mond & gaan trek daardie trui uit mens loop nie so nie. Daar slaan sy haar arms styf om haar lyf die een arm oor die ander een & ek gryp haar aan die skouers. Saar skud haar kop & tsk of ek nou iets verkeerds doen moenie vir jou hier inmeng nie sê ek & gaan haal my ou rooi trui in die kamer sy kan nie langer in die bloederige ding loop nie. Daar wil A. dit nie voor my uittrek stank vir dank! Gee hr toe maar ’n stuk sunlightseep & sê gaan trek dit dan self uit buite by die kraan & seep dit in dat dit kan week & ek gee hr ’n emmer want toe wil ek nie hê sy moet in die huis in nie maar sy moet ook nie in haar buitekamer in nie. Dit sou al my planne net daar bederwe & daar staan sy & sy verseg. Ek het nog so ’n trui soos hierdie een sê sy waar’s my trui ek wil my eie trui hê sy mou is reg.

      Moes dit net eenvoudig doodpraat want hr koffer met haar klere was klaar in die buitekamer. Toe moet ek vinnig dink om hr op hr plek te sit & ek druk vinnig my hand in hr roksak voor & hierdie skaapoor? wat soek hy hier? ek wil nikse bygelowe by jou sien nie sê ek & toe gooi ek die oor in die drom & toe lyk sy so treurig toe sê ek as jy skoon is kom drink tee daar’s gemmerkoekies jy’t baie mooi geleer slag ons moet maar almal goed doen in hierdie lewe waarvan ons nie hou nie & toe gee ek hr my rooi trui saam om te gaan aantrek agter die huis in privaatheid.

      Na middagete het sy stoep gepoets & ek het Saar aangesê om hr te help daar hoor ek hulle sing saam. Goeie teken na alles van die oggend.

      As ek ’n sweep het moet ek ’n juk hê

      Vasdruk heet my juk

      Langereep heet my sweep

      Swaardra heet my wa

      Lospetos heet my os

      Altyd-reg heet my kneg

      Welbemind heet my kind

      Hartjietrou heet my vrou

      Daar hoor ek leer A. vir Saar ’n nuwe reël: Goedgenoeg so heet die meid & Komgeswind so heet die kind stukkie lewer stukkie long vir die arme siek ou jong. Vader weet wat in daardie kop van hr aangaan maar sy het goed deur die lys gevorder lyk of sy moed gevat het soos die dag aangegaan het. Het haar geprys net waar ek kon.

      Uie gevleg

      Aartappels uitgehaal

      Onkruid uitgetrek in groentetuin

      Pampoene van staldakkie afgehaal

      Kool & pampoen in sleepwa gelaai vir die mark

      5-uur toe sê sy vir my haar hand is moeg. Het dit gesien aankom maar ek was reg vir haar: Nee wat sê ek baie werk maak daardie hand van jou sterk naand weet jy nie eers meer van hom nie. Het haar ’n koppie sterk koffie ingejaag & deurgedruk tot 6-uur toe & toe gesê gaan maak vuur nou gaan ons lekker vleisbraai jy kan na die tyd vir jou skoonmaak jy gaan tog nou in die rook staan.

      12-uur

      Oormoeg. Het my ooreis kan myself nie in die bed kry nie. Nog steeds naar moes nie daardie vleis geëet het nie moet versigtiger wees. Hoop A. het al tot rus gekom sy moet maar op haar eie tyd gewoond raak. Het kos gekry agter by die kombuistafel alles wat ons vir aandete gehad het sy sal nooit daaroor bekommerd hoef te wees nie vars skaaplewer in netvet & tjops & brood & sousb’tjies & tamaties. Wou nie hr mond aan die kos sit nie dink jy ek wil jou vergif? vra ek maar die kop bly onderstebo.

      Het gewag tot sy klaar skottelgoed gewas het toe sê ek kom kyk hier agter is ’n verrassing vir jou.

      Jammer van die skarnier wat nog nie reggemaak is nie daar