Agaat. Marlene van Niekerk

      Nog ’n bietjie, sê Agaat, sy draai aan die skroef, sodat ons mooi orals kan bykom, sê sy.

      Met die laaste paar draaie kyk sy wat sy doen. Sy vermy my oë. Haar blik is stip in my mondholte. Daar is ’n flikkering op haar gesig.

      In die pad is ’n gat, sê sy.

      Ek ken die res. In die gat is ’n kluit, in die kluit is ’n geluid. Raai, raai, wat is dit?

      Nou kyk sy in my oë.

      Ons doen dit in een slag, sê sy. Dis beter as om te stop in die helfte. Anders proe jy die sleg goed, reg? En dan wil jy sluk, maar ons spaar jou sluk vir kos, reg?

      Tsiemmm, gaan die borsel, tsiemmm-tsoemmm in die lug.

      Ek maak my oë toe. Ek voel hoe Agaat my bolip van my voortande wegtrek. Dit kan ’n halfuur vat of vyf minute. Dit hang af. As sy trane sien, word ek gestraf. Die tandeborsel is op sy laagste stand. Dit maak ’n lae drilgeluid as dit teen my tande kom. My hele kop vibreer daarvan. Die poeier stuif in my neus op. Ek konsentreer. Ek haal asem. Ek moenie verstik nie.

      Daar waar die son en die maan ondergaan, hervat sy, asof daar niks tussenin gekom het nie. Sy werk my bo-kaak se tande deur. Sy lig my lip op soos ’n mat se rand.

      Bokkie ek moet huis toe gaan.

      Nou onder die modderskerm, sê sy.

      Sy peul my onderlip van my tandvleis weg. Vir my onderste kaak het sy ’n halleluja.

      Red wat verlore gaan, sing sy, soek die wat sterwe. Sy sit die tandeborsel af.

      Lê net so, sê sy, ek hoor ’n hond blaf. Sy trek die een handskoen grrrts, af.

      Ek lê met my mond oopgespalk. Die lug is koud in my mond, die chroomplaat druk teen my verhemelte. Op my tong sypel die kalkerige smaak van die poeier.

      Ek hoor geen hond blaf nie. Tortelduiwe is wat ek hoor.

      My werf se duiwe.

      Alles gaan aan soos altyd, alles sal wees soos dit was, die skaduwees van die bloekoms, die duiwe van die oggend. Reeds die volgende dag al, as ek weg is, sal vol wees van die gewone geluide, asof niks gebeur het nie. Die hingsel sal klink teen die emmer, die pakkamerdeur sal skuur oor die drumpel, die gelag van die klonkies onder by die drif waar hulle draadkar speel op die bruggie, mens sal dit tot op die werf kan hoor, soos nou, die sifdeur sal klap met die oggend se in en uit by die kombuis.

      Agaat skuur haar skoene af op die voordeur se matjie. Sy kom gangaf. Ek het die bakkie hoor terugkom. Miskien het Dawid gaan pos uithaal op die dorp. Miskien was daar ’n brief van Jakkie. Of ’n bandjie met die een of ander pigmeëmusiek.

      Maar as sy inkom, verklap haar blik niks van die aard nie.

      Waar was ons, sê sy.

      Elke oppervlak kry aandag. Sy sê niks verder van die honde nie. Ek ken haar al. Sy gaan weg en los my so net omdat sy weer wil inkom by die deur. Sodat sy ’n vars blik kan kry op haar pasiënt. Op die stand van die operasie.

      In die kluit is geen geluid.

      Onder is die son en die maan is onder.

      En bokkie se bek is in die yster.

      Sy draai die skroef los, wirrr dit in my mond, trek dit uit, ploeps dit in die water terug.

      Daar is ’n bietjie te veel gebaar in die pols. Of sy blomme rangskik voor ’n gehoor.

      Reg, sê sy, nou vir die afstof. Sy doop ’n depper in water. Sy vee my tandvleise uit, my verhemelte, my mondhoeke. Daar is ’n spesiale spons vir my tong om aanpaksel te verwyder.

      Sê “a” vir dokter, sê Agaat.

      Ek maak my oë toe. Wat het ek misdaan?

      Die molhandjie se vingers vroetel my tong los. Die skroef het dit platgedruk in my mondholte. My verweerde tong, ingevalle, vervorm deur die verlamming. Op ’n tyd kon ek dit nog uitsteek en daarvoor kyk in die spieël, self die tekens lees. ’n Mens se tong verklap alles van jou ingewande.

      Ek voel ’n trek aan my tong. Daar is ’n klein temptasie voelbaar in die greep: Waar is dit vas? hoe stewig? met watter stringe? hoe lank is dit?

      My tong word gelyk gestryk vir sy wasbeurt.

      Die sponsie is grof. Met flinke hale word my tong afgeskrop. Dit smaak sterk na peperment. Drie keer word dit vervars voor Agaat tevrede is. My tong voel weg.

      So ja, sê sy, sy trek my lippe weg oor my tande om haar werk te inspekteer.

      Ouooi, sê sy, volbek.

      Sy laat my lippe terugsak, rangskik hulle reg oor my tande sodat ek nie gryns nie, en bekyk my hand in die sy.

      Al ander opsie is om al jou tande eenvoudig te trek. Almal op een slag. Dan sit die muis vir jou geld in jou skoen. Die vraag is, sê sy, ’n glim in die oog, hoeveel spuit mens jou in dat jy heeltemal niks voel nie?

      Sy draai weg vir die punchline, spreek dit uit of dit die normaalste sin is.

      Jy kan mos nie wriemel of skree nie.

      Sy spoel haar sterk hand af in die bakkie water.

      Nou nog net die tandvleise en die verhemelte. Daarvan hou jy tog, of hoe?

      Sy doop haar vingers in die pepermentmondspoel. Sy steek haar duim en voorvinger weerskante in my mond. Sy masseer my tandvleise, eers onder en dan bo. Sy kyk by die stoepdeur uit terwyl sy dit doen. Die ritme van die masseeraksie kalmeer haar. Sy word rustiger. Haar vingers beweeg sagter, meer gemoedelik op my tandvleise. Dan raak dit strelend. Vergewe my, vra die vingers, ek het dit ook maar moeilik met jou, jy weet.

      Nog kyk sy nie na my nie. Jy kan nie praat nie, sê die vingers. Hoe moet ek in godsnaam weet wat jy wil hê? Dae lank sukkel jy al met my oor iets wat jy wil hê hier. Ek weet nie wat dit is nie! Ek is nie helderhorend nie!

      Driftiger raak die beweging. Agaat vloek my in die mond met haar duim en indeks. Jou moer! voel ek teen my verhemelte, jou moer en jou ma se moer! Ek het nie gevra om hier te wees nie!

      Ek lees haar vingertaal met my mond se vleise, toe-oë.

      As ek jou bek aan die praat kan vrywe, dan sal ek dit doen, hoor! Jy beter in jou spoor trap met my saam! Jy sal krepeer sonder my! Jy krepeer klaar, ek kan nie help nie. En dis ék wat krepeer, ék is die eintlike een wat swaarkry hier.

      Sy haal haar hand uit my mond. Lang drade kwyl trek sy saam. Sy trek die handskoene uit. Plaps, plaps, val hulle in die drommetjie. Sy vee my gesig af, die trane van my wange.

      Dankie, sein ek vlugtig.

      Nie te danke, sê Agaat.

      Sy draai haar rug op my. Sy pak die goed op die trollie reg. Sy kyk op haar horlosie. Skielik is sy haastig. Sy trek die gordyne met vinnige plukkies toe, trek die dekens reg oor my.

      Ek lê met my oë toe. My mond voel dood. Beter dat sy nie my oë sien nie. Beter dat sy nie nou dink ek vra haar iets nie. Ek wag vir haar hand op my skouer. Dit sou beteken: Ons doen wat ons kan, so goed ons kan, ek en jy, en: Ek gaan nie ver weg nie.

      Ek wag vir haar stem, dat sy iets sal sê soos: Ek sal dink wat dit kan wees, ek sal uitvind, gee my net ’n kans, ek raai altyd reg op die ou end.

      Maar sy sê niks, skuif iets kouds onder my hand in.

      Grappie.

      Afronding van die toneel.

      Dis die klokkie.

      Lui jy jou klokkie, dan lui ek myne.

      Meedoënloos is haar geheue.

      Ek sal die klokkie miskien kan laat wegrol oor die deken, van die bed laat afval.

      Hou jy nou net op met grens, sê die blik wat sy my toewerp. Sy trek die gordyne toe op ’n skreef na, loop uit met vinnige treë.

      In die voorhuis slaan die staanhorlosie agtuur. Ek hoor hoe Agaat die glasdeur van die horlosie oopmaak