Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт берлән… / Мудры слова поэтов…. Акмулла

– сәләтлелек.

      96

      Хазз – өлеш, насыйбы.

      97

      Кыйсмәт – язмыш.

      98

      Хиссәт – түбәнлек, хәсислек.

      99

      Тәхкыйрьгә – хурлау-мыскыллауга.

      100

      Һиммәт – тырышлык, мәртәбә, олы җанлылык.

      101

      Кыйльләт – вакыт азлык (юклык).

      102

      Нәзарында – күз алдында.

      103

      Хур – җәннәттәге фәрештә, ягъни фәрештәдәй.

      104

      Зилләт – түбәнлек.

      105

      Анчә – аңа.

      106

      Хиддәт – әллә кемлек, тупаслык.

      107

      Ниһайә – нәтиҗәсе.

      108

      Мөкайяд йә мөнәүвәл – әҗер йә өмет.

      109

      Риҗальгә – ир кешегә, затлы иргә.

      110

      Әһле дәрт – дәрт иясе, диндар.

      111

      Үзен – малик – үз мәртәбәсен белүче, үзенә хуҗа.

      112

      Вирдтән тарик – намаз-догадан ваз кичүче.

      113

      Мотлака мәнгы кылмак – шигырьне кире кагу.

      114

      Ләһү – шаярту, уен-көлке.

      115

      Ләм йөбарик – бәрәкәте юк, файдасыз.

      116

      Әксәре әһле саликъ – күбесе иман юлында йөрүче, хакыйкать иясе; үз фикерле, ирекле кеше.

      117

      Әзһәде – тугры, тәкъва.

      118

      Ибне Малик – Мөхәммәд пәйгамбәр заманында яшәгән Мәккә шагыйрьләреннән берсе. Әүвәл Мөхәммәд пәйгамбәргә дошманлык күрсәтеп, аны хурлап шигырьләр язган. «Шигырь (монда сүз җыру, ягъни нәсыйхәтсез шигырь хакында бара – Ф. Я.) ул – Шайтан чыбыркысы» дигән хәдис аңа карата әйтелгән. Соңыннан Ибне Малик иман китерә. Мәккә кяферләрдән азат ителгәч, бервакыт Ибне Маликнең Кәгъбәне шигырь сөйләп тәваф кылуын күргән сәхабәләр моңа канәгатьсезлек белдерә. Шунда Мөхәммәд пәйгамбәр: «Сөйләсен, нәсыйхәтле шигырь – җыру түгел, Аллаһыны данлау», – дип җавап бирә. Акмулла монда шушы вакыйганы искәртә. Шигырьләрендә дә җыруны шигырьгә каршы куеп яза. Аның фикеренчә, шигырьнең асылы нәсыйхәткә корылырга тиеш, шулвакытта ул буш булмый, мәгънәгә ирешә, ди.

      119

      Нәсыйхәтне хамил булса – нәсыйхәт йөртүче булса.

      120

      Гамил – эш иясе; гамәл иясе; дәрәҗәле кеше.

      121

      Шамил булса – эченә-үзенә алса, тупласа.

      122

      Мәхзәненнән – хәзинәсеннән.

      123

      Мисрагъ – шигъри юл ачып.

      124

      Җандар – җан иясе.

      125

      Сәйран кылыр сәбилендә – юлында очып, әйләнеп йөрер.

      126

      Җәүлан кылыр сәрирендә – оясы тирәли очып, сайрап йөрер.

      127

      Әс-сәмигул-каләмне – рифмалы шигъри сүзләрне.

      128

      Тәхмир кылды – тәэсирле итте.

      129

      Фөсәханең замирендә –