Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт берлән… / Мудры слова поэтов…. Акмулла

89

Мөбһәм ятса – яшерен ятса.

90

Нөкирә бер вәҗһедән – надан кеше бер сәбәп белән.

91

Тәхсыйс – эзләгәнен, билгесен.

92

Бади – ачык, күренеп торыр.

93

Әл-һади әсмасына мозһир булыр – күкләр катына юл күрсәтеп, балкып торыр.

94

Истигъдад – зирәклек, зиһенлелек.

95

Кабилият – сәләтлелек.

96

Хазз – өлеш, насыйбы.

97

Кыйсмәт – язмыш.

98

Хиссәт – түбәнлек, хәсислек.

99

Тәхкыйрьгә – хурлау-мыскыллауга.

100

Һиммәт – тырышлык, мәртәбә, олы җанлылык.

101

Кыйльләт – вакыт азлык (юклык).

102

Нәзарында – күз алдында.

103

Хур – җәннәттәге фәрештә, ягъни фәрештәдәй.

104

Зилләт – түбәнлек.

105

Анчә – аңа.

106

Хиддәт – әллә кемлек, тупаслык.

107

Ниһайә – нәтиҗәсе.

108

Мөкайяд йә мөнәүвәл – әҗер йә өмет.

109

Риҗальгә – ир кешегә, затлы иргә.

110

Әһле дәрт – дәрт иясе, диндар.

111

Үзен – малик – үз мәртәбәсен белүче, үзенә хуҗа.

112

Вирдтән тарик – намаз-догадан ваз кичүче.

113

Мотлака мәнгы кылмак – шигырьне кире кагу.

114

Ләһү – шаярту, уен-көлке.

115

Ләм йөбарик – бәрәкәте юк, файдасыз.

116

Әксәре әһле саликъ – күбесе иман юлында йөрүче, хакыйкать иясе; үз фикерле, ирекле кеше.

117

Әзһәде – тугры, тәкъва.

118

Ибне Малик – Мөхәммәд пәйгамбәр заманында яшәгән Мәккә шагыйрьләреннән берсе. Әүвәл Мөхәммәд пәйгамбәргә дошманлык күрсәтеп, аны хурлап шигырьләр язган. «Шигырь (монда сүз җыру, ягъни нәсыйхәтсез шигырь хакында бара – Ф. Я.) ул – Шайтан чыбыркысы» дигән хәдис аңа карата әйтелгән. Соңыннан Ибне Малик иман китерә. Мәккә кяферләрдән азат ителгәч, бервакыт Ибне Маликнең Кәгъбәне шигырь сөйләп тәваф кылуын күргән сәхабәләр моңа канәгатьсезлек белдерә. Шунда Мөхәммәд пәйгамбәр: «Сөйләсен, нәсыйхәтле шигырь – җыру түгел, Аллаһыны данлау», – дип җавап бирә. Акмулла монда шушы вакыйганы искәртә. Шигырьләрендә дә җыруны шигырьгә каршы куеп яза. Аның фикеренчә, шигырьнең асылы нәсыйхәткә корылырга тиеш, шулвакытта ул буш булмый, мәгънәгә ирешә, ди.

119

Нәсыйхәтне хамил булса – нәсыйхәт йөртүче булса.

120

Гамил – эш иясе; гамәл иясе; дәрәҗәле кеше.

121

Шамил булса – эченә-үзенә алса, тупласа.

122

Мәхзәненнән – хәзинәсеннән.

123

Мисрагъ – шигъри юл ачып.

124

Җандар – җан иясе.

125

Сәйран кылыр сәбилендә – юлында очып, әйләнеп йөрер.

126

Җәүлан кылыр сәрирендә – оясы тирәли очып, сайрап йөрер.

127

Әс-сәмигул-каләмне – рифмалы шигъри сүзләрне.

128

Тәхмир кылды – тәэсирле итте.

129

Фөсәханең замирендә – шагыйрьнең күңелендә.

130

Кандай риҗәл – андый ирнең.

131

Тәлмизендә – шәкертендә, укучысында.

132

Җариядән тәганни – кол хатыннан җырлату.

133

<