Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт берлән… / Мудры слова поэтов…. Акмулла

мин яраймын –

      Үзеңез зураерга ярасаңыз!

      «Бирелдем мин яшьлегемдә угрылыкка…»

      Бирелдем мин яшьлегемдә угрылыкка,

      Бу очратты мине бик зур ким-хурлыкка…

      Нәтиҗәдә Акмулла дип исем алдым –

      Бу исем бүләк булмыш тугрылыкка.

      «Акмулланың сүзе шул – кылсаң нәзар…»

      Акмулланың сүзе шул – кылсаң нәзар359,

      Тереләй үлгәнгә исәпбез бер мәзар360.

      Дуслар җыелып мәҗлес хушлаганда –

      Атымыз әл дә булса кызма базар361.

      Бер лаек урынга туры килмәй,

      Казакъта тинтерәп йөр азар-мазар362.

      Һәрнәрсәгә моң булып гомрем үтте,

      Моннан болай тәкъдирдә калай363 язар?..

      «Карасаң, Акмулланың «Диван»ы бу…»

      Карасаң, Акмулланың «Диван»ы364 бу,

      Диванда – шуллагәнгә365 ширбәтле су.

      Бәетенең366 бере – көлер, бере – сүгәр,

      Туры сүз берәүгә – им, берәүгә – «у»367!

      Тәзкирә368 буламы дип язган булдык,

      Хата булса, Гаффар сез369 – йа Аллаһу!

      Күңел дәрте кузгалып тышка чыкты –

      Тулган соң чыдатбады эчтәге бу370.

      «Бәгъдәс-сәлам, Нургали мулла, сезгә…»

      Бәгъдәс-сәлам371, Нургали мулла372, сезгә,

      Ходаем инсаф бирсен күңлеңезгә;

      Бозау уылып373 уйнакласа, утка басар, –

      Тик ятмасаң, төштең инде безнең күзгә.

      Сез дә бер йөгрексенгән төлке икәнсез,

      Без йөреп төштек инде сезнең эзгә;

      Бер дә нәүбәт килде инде бу көн безгә,

      Безгә йитәр кеше юк дип өмет өзмә.

      Синең дә бер әрвахың күтәрелсен,

      Җәелсен хасиятең бераз «йөз»гә374;

      Хәрарәттән мәхмүм булып375 эчең көйсә,

      Сусыныңны кандырыр376 безнең сөзмә.

      Мөхаккыйк377 Мәрҗанигә аузын ачкан,

      Еландай зәһрен378 сачкан мулла сезмә?..

      Муйныңны айямын, борадәрем, –

      Котырсаң да Уралдай тауны сөзмә!

      Һәр шәйне мәүзыйгына379 куймак кирәк,

      Мөрәвәрне380 мунчак берлә бергә тезмә!

      Мулла дигән кари була – беләсезме?

      Тәсаувыф381 китапларын күрәсезме?

      Башкортның наград алган кантонындай

      Мулласызмы йә чинауник-түрәсезме?!

      Мөҗтәһид382 галимгә каршы торып,

      Кабергә талаш берлә керәсезме?

      Гомреңезнең күбе үтте гауга берлә,

      Мәрҗанине йәдәкмәм383 дигән сәүдә берлә384 –

      Сөннәтчә эшемез юк һәм алдаймыз

      Әһле-сөннәтмез дигән дәгъва берлә.

      Артыңызны ачкан соң күрәсез кәик385,

      Әйтәсез шул сәбәптән

359

Кылсаң нәзар – күз ташласаң, укысаң.

360

Мәзар – каберлектә.

361

Атымыз әл дә булса кызма базар – исемебез һаман да базарны кыздыра, ягъни телдән төшми.

362

Азар-мазар – арлы-бирле, зарлы булып.

363

Калай – ничек, ни рәвешле.

364

«Диван»ы – «шигъри әсәрләр тупланмасы».

365

Шуллагәнгә – чүгәләгән кешегә (су эчәргә килүчегә).

366

Бәетенең – монда: шигыренең, шигырь юлларының.

367

«У» – «у-у!» (ымлык).

368

Тәзкирә – истәлек.

369

Гаффар сез – Үзегез кичерүче.

370

Чыдатбады эчтәге бу – эчтәге кайнар пар чыдатмады.

371

Бәгъдәс-сәлам – күп сәламнәр.

372

Нургали мулла – Нургали Хәсән улы әл-Мирзави әл-Казани (1852–1919), мулла, Буа ягыннан; Ш. Мәрҗанинең эшчәнлеген тәнкыйтьләп чыккан укымышлы.

373

Уылып – буылып, сикереп.

374

Җәелсен хасиятең бераз «йөз»гә – «кемлегең халыкка таралсын» мәгънәсендә.

375

Хәрарәттән мәхмүм булып – эсседән бизгәк тотып.

376

Сусыныңны кандырыр – сусавыңны басар.

377

Мөхаккыйк – хакыйкать иясе, хакыйкать ялчысы.

378

Зәһрен – агуын.

379

Һәр шәйне мәүзыйгына – һәрнәрсәне үз урынына.

380

Мөрәвәрне – энҗе-мәрҗәнне; муенсаны.

381

Тәсаувыф – дин юлы; суфилык.

382

Мөҗтәһид – дин өчен тырышучы; дин китаплары буенча хөкемнәр чыгаручы.

383

Йәдәкмәм – авызлыклыйм.

384

Сәүдә берлә – файда, уй белән.

385

Кәик – тизәк, нәҗес.