Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт берлән… / Мудры слова поэтов…. Акмулла

мөһәндисләр – инженерлар астролябиясе, ягъни үлчәү кораллары белән иңгә-буйга үлчәде.

      186

      Тәхкыйкын тәхсин күреп мөбарисләр – дөреслеген хуп күрде баһадир көрәшчеләр.

      187

      Тәбгы сәлим әфазыйлдән – холкы сәламәт галимнәрдән.

      188

      Кылды тасдыйк – дөрескә чыгарды, раслады.

      189

      Галәт-тәхкыйк – хакыйкатьлегенә иреште.

      190

      Фокарага – гади халыкка.

      191

      «Хәвалиһе мин көлли фәҗҗе гамикъ» – «Һәр тарафтан барчасы да нигезләнелгән», ягъни Мәрҗанинең барча фикерләре дә дәлилле, фәнни фикерләргә нигезләнелеп язылган.

      192

      Шаһбаздай – лачындай.

      193

      Тойгынның – «туган» дип аталган ау кошы, аны «каракош» та диләр.

      194

      Моталибе галиядә хаккан мәркат – олы мәсьәләләрдә хакыйкать нечкәлекләренә төшенүче.

      195

      Мөкасыйде талиядә хакка миръат – эзлекле аңлатып биргәнендә хакыйкатьнең көзгесе.

      196

      Ризаэтдин – Ризаэтдин Фәхретдин (Риза Фәхретдинов, 1859–1936), мәгърифәтче галим, тарихчы, дин белгече һәм җәмәгать эшлеклесе. «Игътибар» – Р.Фәхретдиннең беренче китапларыннан.

      197

      Җөмлә дилсаф әһле инсаф – барлык саф күңелле инсаф ияләре.

      198

      Фәхрәт – дан, шөһрәт-шатлык.

      199

      Рөтбәсенә мөтталигы мөхлис икән – дәрәҗәсен төшенүче ихлас кеше икән.

      200

      Дамелла Борһанетдин – бу кешенең тексттан казый булганлыгы аңлашыла. Әмма фәндә кемлеге төгәл ачыкланмаган.

      201

      Әл-хасыйль – гомумән, кыскасы.

      202

      Мәмсәви – дәрәҗәле.

      203

      Мәдхе калай – мактаулы сыйфатлары нинди.

      204

      Мөшаһирләр – шөһрәт-дан ияләре, мәшһүрләр.

      205

      Чалкаеп – кылтаеп.

      206

      Мөкәбирләр – тәкәбберләр.

      207

      Тәгассыбын – фанатизмын, искелеккә ябышып ятуын.

      208

      Замир – күңел, вөҗдан.

      209

      Сусыныңны кандырмас корык гадир – корыган күллек сусавыңны баса алмас.

      210

      Көннең – Кояшның.

      211

      Зарир – сукыр.

      212

      Фәркадандан мөстәгъни бәдре мөнир – нурлы ай (Тимерказык йолдызы тирәли) аерыла алмыйча әйләнеп й

1

Китап шагыйрьнең академик Миркасыйм Госманов төзегән җыентыгы (Акмулла. Шигырьләр / төз. М. Госманов. – Казан : Татар. кит. нәшр., 1981. – 271 б.) һәм М. Акмулла әсәрләренең башка төр басмалары нигезендә төзелде.

2

Фазыйл – галим.

3

Хасидләре – көнчеләре, көнләшүчеләре.

4

Гамь-хас булып – югары һәм түбән катлаудан кат-кат булып.

5

Мәгани җәваһирен – мәгънә гыйлеме җәүһәрләрен.

6

Хакаикъ – хакыйкать гыйлеме.

7

Гаувас булып – чумып йөзүче.

8

Мөзмәрда