Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт берлән… / Мудры слова поэтов…. Акмулла

шуңа ишарә ясый һәм сөт дигәнендә гыйлемгә киная итә.

25

Тәхкыйкларын – хакыйкатьне ачыклап бирүләрен.

26

Голямага – галимнәргә.

27

Сәрдар – юлбашчы, юл күрсәтүче.

28

Ту – байрак.

29

Мөбариз – көрәш, бәхәс.

30

Аңынаусыз – аңламыйча, аңсыз килеш.

31

Анау-монау – аңгы-миңге.

32

Чубалгандай – чуалучы.

33

Палваннардан – пәһлеваннардан, батырлардан.

34

Йыйгылып – җыелып.

35

Фазыйл галләмә – мәртәбәле галим.

36

Узган таптан – борынгы табигыйннар (ягъни сәхабәләргә иярүчеләр) мисалыннан.

37

Хаззы – өлеше.

38

Дәрәҗәи иҗтиһаддан – дин һәм хокук фәннәре буенча катлаулы мәсьәләләрне хәл итә алу дәрәҗәсеннән; дин галиме булу мәртәбәсеннән.

39

Әгъдасена – дошманнарына.

40

Мөҗәһидмез – сугышучыбыз.

41

Дәкаикъта – фәндә нигезле тикшерүдә.

42

Әһле гасыр – тарихчылар.

43

Гадил – тиң.

44

Мөганиднең – дошманлашучының.

45

Сәнәд илә – дәлил белән.

46

Баһир – ачык, өстен.

47

Хәленә кале – гамәленә сүзе.

48

Заһир – ачык, якты.

49

Нәзыйр – охшаш, тиңдәш.

50

Мәгърифәтүр-риҗалидә – мәгърифәтле-гыйлем иясе ирләр арасында.

51

Фашын – фаш булуын, танылуын.

52

Аһ дәрига – аһ кызганыч.

53

Кашына – каршысына.

54

Сөйүлүде-дәкаикътан – нечкә фикер ташкыннарыннан.

55

Йиме гыйрфан – белем ризыгы.

56

Дәрдемәнд диванамын – сагышлы диванамын.

57

Каеда – кайсы җирдә.

58

Тәхкыйк – хакыйкать; хакыйкать иясе, хакыйкатьне яклаучы.

59

Би зарур – зарурсыз, тиешсез.

60

Хубаламын – яхшырамын.

61

Кәиз – тизәк.

62

Кодыгына – коесына.

63

Каугамыз – чиләгебез.

64

Менән – белән.

65

Эрбет менән Мәкәрҗәгә… – ХIХ йөзнең иң зур һәм данлыклы сәүдә базарлары саналган Эрбет шәһәре һәм Мәкәрҗә ярминкәләре күздә тотыла.

66

Буаз мәҗмәгым – калын шигырьләр җыентыгым.

67

Яшьтә җыйган бер буаз мәҗмәгым бар… – монда М. Акмулла үзенең яшь чагыннан туплаган шигырьләре җыентыгы барлыгын искәртә. Әлегәчә аның ул тупланмасы табылганы юк.

68

Шәрик – дус, иптәш.

69

Остап торса (эстәп торса) – тотып (туплап) торса.

70

Алаңдай – алырдай, алан-йолан.

71

Үгәй ана кулында ятим калдым… – М. Акмулланың әнисе Бибиөммегөлсем (Бибигөлсем) исемле булган. Әмма аның шагыйрьгә үги ана булуы фәндә ачык мәгълүм түгел.

72

Дамбал – чалбар.

73

Алыс – ерак.

74

Мәргәннәрне – төз атучыларны, укчыларны.

75

Фәез бабы бикләгән – белемне күңеленә җыйган.

76

«Җарудә» – Габдулла бине Мозаффар ән-Насавиның «Мөзаһарат әл-кәлимә әл-җәрудә әлләти һийә фин-Назурат» («Назурат («Яктырту») китабыннан шомлы фикерләрне