A Dictionary of Cebuano Visayan. John U Wolff

Читать онлайн.
Название A Dictionary of Cebuano Visayan
Автор произведения John U Wolff
Жанр Языкознание
Серия
Издательство Языкознание
Год выпуска 0
isbn 9783742770561



Скачать книгу

morir. Lisud kaáyu ang kahimtang sa inahan ug anak, magdáug tingáli ang duha, La madre y la hija están gravemente enfermas. Están compitiendo entre sí en cuanto a cuál va a morir. Gidaug ang inahan sa anak. Bísan pa sa paningkámut sa duktur ang anak ray naluwas, La madre perdió la vida a causa del niño. A pesar de los esfuerzos del médico, solo el niño se salvó. daugdáug v [A; a12] maltratar, pisar así Inaína nga midaugdáug kaníla, una madrastra que los maltrató . madaugdaúgun una tendencia a maltratar. -an, dag-an n haber ganado dinero. Mangáyù ta níyag barátu kay dag-an, Le pediremos un pequeño corte porque ganó. dag-anan 1 cantidad necesaria para ganar. Upat ra ka puntus ang dag-anan, Solo necesitábamos cuatro puntos para ganar. 2 posibilidades de ganar. Wà kay dag-anan ug dì ka paluyhan sa Partídu, No tienes ninguna posibilidad de ganar si el Partido no te respalda. ka-an (←) n victoria, éxito. maN-r- (←) n ganador. ma-un (←) un victorioso, exitoso. -um-r- (←) n tener las cualidades de un ganador. Dumadáug ug kalíwat kining manúka, El gallo tiene la sangre del ganador en él. dag-unun ug lamas que se vuelven fácilmente sabrosos si se agregan especias. Dag-unun kaáyug lamas ang karning irù, La carne de perro está bien siempre que le pongas especias.

      dául n vaina seca de la flor de coco.

      dáup v [A13B2S346; c] junte las manos y colóquelas sobre el pecho. Natúlug nga nagdaup sa íyang kamut, Dormir con las manos sobre el pecho.

      daurà = dalaurà .

      daúrus v [AP2; b (1)] deslícese por una pendiente. Midaúrus siya sa ubus dihang nahúg sa banghilig, Se deslizó hacia abajo cuando cayó en la pendiente. Nindútang mudaúrus (mupadaúrus) sa bátà sa islayid, El niño disfruta deslizándose por el tobogán.

      daus-us v [APB; c1] bajar, bajar, bajar st. Gíkan sa ápir baks nidaus-us siya tupad kanákù sa lúwir baks, Desde el cuadro superior bajó y se sentó a mi lado en el cuadro inferior. Aku na lang ang mudaus-us niánà, lo bajaré yo mismo. Daus-úsun (idaus-us) nátù paghínay ang baldi, Bajaremos el balde con cuidado.

      dáut v 1 [A; a12] destruir, dejar inoperante. Nadáut ang makina kay wà kabutangig asíti, La máquina se arruinó porque no estaba engrasada. 2 [A; a12] daño, tener efectos negativos sobre. Kining sabúna makadáut sa kamut, Este jabón puede dañar sus manos. Nadáut ang karni kay wà ayúha paghípus, La carne se echó a perder porque no se almacenó correctamente. 2a [A12] ang - qué tiene de malo. Ang nakadáut nímu, wà kay kalígù, Lo que te pasa es que no te bañas. Ang nakadáut niíning kutsíha kay dakug kunsúmu, Lo que le pasa a este coche es que consume demasiada gasolina. 3 [A12; a3] meterse en problemas. Ayaw ug sultig ingun kay madáut ta ánà, No digas eso porque podemos meternos en problemas a causa de ello. 4 [AB16] tener mala salud, causar mala salud. Ang pagsígig bása mudáut sa ímung mata, Si sigues leyendo te arruinará la vista. Nagdáut ákung tiyan, tengo problemas de estómago. 4a [B146] - pero estar de mal humor. Nagdáut ákung buut kay kúlang sa katúlug, estoy de mal humor porque no dormí lo suficiente. 4b [A12] da una enfermedad venérea. Kanang bayhána makadáut, Esa mujer te dará una enfermedad venérea. 4c [A; a12] daño así con la hechicería. Gidáut siya sa barángan, El hechicero le infligió una enfermedad. 4d [A; b (1)] para que un ser sobrenatural cause una enfermedad. Gidaútan siya sa ingkantu, kay gitagà man níya ang dákit, El ser sobrenatural le infligió una enfermedad porque cortó el baniano. 5 [A3; a12] hablar mal de eso Sigúru ka giyung daútun sa mga tabian, Los chismosos seguramente hablarán mal de ti. 6 [B14] para que el tiempo empeore. Ug magdáut ang panahun, ayaw úsag byáhi, si hace mal tiempo, no viajes por el tiempo. panday - aquel cuya obra está llena de defectos. Panday dáut ang naghímu niíni kay daghang dipiktu, Un pobre carpintero hizo esto. Hay tantos defectos. (→) un 1 enfermizo, delgado. Daut ka man. ¿Puede sakit ka? [ 209 ] Estás delgada. ¿Estás enfermo? 2 que un motor, electrodoméstico, etc.esté en mal estado. Ang daut mung dyip, tu destartalado jeep. n defectos. King mga tubúha walay likì, ug walay daut, Estos tubos no tienen grietas ni defectos. v 1 [B5] ser, enfermarse, flaquear. Mudaut kag dì ka mukáug tárung, Te enfermarás si no comes adecuadamente. 2 [B1456] estar menstruando (eufemismo). Paggámit ug pasadur ug magdaut ka, Use un Kotex cuando tenga la menstruación. dautdáut v 1 [A13] sigue funcionando mal. 2 [A3] sigue enfermándote. 3 para que el tiempo empiece a empeorar. aláut ver aláut . -un (→) n hechicero. un mal carácter o efecto, no auspicioso. Dautang túyù, mala intención. Dautan ang panahun, El tiempo es malo. Dautang samputánan sa íyang pag-inum, Los malos resultados de su forma de beber. Dautan rung ibyáhi, Ahora es un mal momento para viajar. Dautang pálad, mala suerte. -in-an de una manera maligna. v [B; a2] se comportan de manera malvada. hiN- ver * hináut . himaráut ver * himaráut . himuláut ver himuláut . -ig-r-, ig-l- n cosas utilizadas en la práctica de la hechicería. ka- n extensión del daño. Ang kadáut sa bagyu, Los daños causados ​​por la tormenta. ka-an n ruina. mag-r- (→), mag-l- (→) = -an (→) , n . mang-r- (→) n aquel que destruye maliciosamente. Ang magdadaut dayag nga nasína, Claramente el que destruyó tus cosas maliciosamente fue envidioso. pangdáut n s.t. usado para dañar st panday pang- = panday dáut . ver panday .

      daw 1 parece, como. Daw subù siyang nanamílit, Parecía triste decir adiós. Daw kasábà tung íyang tambag, Su consejo fue como un regaño. 2 - [ adjetivo, verbo ] ser más bien [adjetivo, verbo]. Daw nalíbug siya dihang nakadawat sa sulat, Estaba bastante confundido al recibir la carta. 3 adelante, haz [fulano de tal]. Abir sumbága daw ku! Adelante, intenta golpearme. Tilawi daw ug lamì ba, Adelante, pruébalo. Mira si es bueno. 4 él, dijo ella. Maghíkug daw siya, Dijo que se iba a suicidar.

      mijo dáwa n : Setaria italica . Ampliamente cultivado, lo más común es que se conviertan en brotes . dawadáwa n k.o. hierba alta con espigas similares al mijo en apariencia: Echinochloa crusgalli .

      dawal v [A] sobresalir de una abertura, pasar el rato. Nagdawal ang pistúla sa bulsa, La pistola asomó de su bolsillo. Padawala ang dílà, saca la lengua.

      dáwat v 1 [A3S; a1] recibir, aceptar. Mudáwat ba nà siyag suburnu? ¿Acepta sobornos? Mudáwat mig kasíra, Aceptamos huéspedes. Mudáwat siyag labáda, Ella lleva la ropa sucia. Dílì aku makadáwat niánà, Lo siento, no puedo aceptar eso. Nakadawat ka ba sa ákung suwat? ¿Recibiste mi carta? 2 tomar, recibir st transmitido. Dawáta ning ákung itúnul nímu, Toma esto que te voy a dar. 3 agarra la mano que da un golpe o esquiva. Dawáta ang íyang kamut ug musukmag, Defiéndete de su brazo si lanza un golpe. 4 [A3SN; a2] recoger palm toddy. Walà siya kapanáwat karun, No se ha reunido toddy hoy. n cantidad que el prestamista da por empeñar. Trayinta písus ang dáwat ánà, solo puedes empeñar eso por treinta pesos. (→) n palm toddy. Ang íyang dawat ganíhang buntag tam-is kaáyu, El toddy de palma que recogió esta mañana era muy dulce. dawatdáwat v, n 1 = bùbuay . ver bùbù . 2 úvula. Hin- (→) un aficionado a aceptar. Hinawat ug suburnu, aficionado a aceptar sobornos.

      dawdaw 1 v [A; a12] jugar con st sin ningún propósito definido. Dawdáwa ang Plansang gubà básin pa ug makumpunir nímu, Intenta jugar con este hierro roto. Quizás puedas arreglarlo.

      dawdaw 2 v [A2N; a2] recoge las sobras, las últimas cosas que quedan. Wà pay makadawdaw sa nasunúgan, Nadie puede rescatar las sobras del fuego. Wà diyuy madawdaw bísag bukug, No hay nada que conseguir, ni siquiera huesos.

      dawhug = dalhug .

      dáwi v [A2; b6] para que un pez muerda el cebo. Gidawíhan siyag mamsà, Una gran grieta mordió su línea. n pescado ese bocado. (→) = dáwi , n .

      dawin n un solo plátano. Mikúhà siyag lima ka dawin nga tinanuk, Tomó cinco plátanos hervidos. v [A; a1] separe los plátanos en trozos. -en- n plátanos vendidos por pieza.

      dawíraw v [B2S; c16] 1 tanteo, como en la oscuridad. Magdawiraw ang buta ug mulakaw, Un ciego anda a tientas cuando camina. 2 para que la mente divague sin concentración. Wà kung kasabut sa liksiyun kay nagdawiraw lang ákung hunàhúnà, no recibí la lección porque mi mente estaba divagando.

      dawpang = dalúpang .

      dawu- ver también dalu- .

      dáwun 1 a ser derribado en el boxeo. v [A; a12] derribar al oponente en el boxeo.

      dáwun 2 n pago inicial. v [A; c] hacer un pago