Тарыхыбыздын көмүскөдөгү барактарынан. Илимий-популярдуу публицистикалык эмгек. Папан Эргешович Дүйшөнбаев

кутура баштаган экен. Томаяктын кылары ушул. Аны мынабу алмурутка тирсегинен астырам» деп жаалданып, бекинип калган Т. Үмөталиевди таппай кетет. Аны мектептин директору алдап-соолап араң жолго салат. Анан Т. Үмөталиевди чакырып, сага ага тийишкенди ким койду экен. Жини келсе, басмачылардын куйругу деп аттырып салса, биз эмне кылабыз, – деп кейийт. Күн батарда ошол учурда үйүндө жүргөн Акматбек келип, айылдагыларды топтоп, комсомол чогулушун өткөрүп, бузукулук кылганы үчүн Үмөталиевди комсомолдон гана эмес, интернаттан да чыгарып, кийимдерин чечтирип алуу жөнүндө маселе коёт. Аны укканда коркконун да унуткан Темиркул: Сенин бул чогулушуң мыйзамсыз. Сенин чогулуш өткөргөнгө акың да жок. Бул жерде отургандардын көбү комсомол деле эмес. Билетти сенден эмес, райкомдон алганмын. Бул комсомолдордун чогулушу эмес, келгендердин баары тарасын! – деп кыйкырат.

      Эртеси ат бастыра Арстаналы өзү келет. Темиркул үчүн андан директор кечирим сурай баштайт. Ал Темиркулду чакыртып, эч нерсе болбогондой жайдары учурашып: «Мындай жүрчү, жетимче, тууганча сүйлөшүп алалы» деп четке алып чыгып:

      – Кечээ жеңең келип, сени болбогон сөздөр менен каргап-шилептир. Катын да. Ага капа болбо, айланайын. Баарын туура жазыптырсың. Иш мындай. Баяс корбашыдан түшүрүп алган Айкашка деген күлүгүм бар экенин сен өзүң деле билесиң. Миң койго сатпай жүргөм. Наманганда бирөөнүн үйүндө ичип отуруп, кызып калган кезде Чыныбек: «Дос бололу, Айкашканы мага бер» десе, «ал» деп коюпмун. Чыныбек атты алып кеткен бойдон дайынсыз жоголду. Ичим күйүп калды. Жакында Намангандан жолукканда: сенде уул, менде кыз бар, достугубуз бекем болсун үчүн кудалашалы, – дегем. Жанагылар Жабарга сөйкө салганы келишиптир. Бергендеринин баарын алдым, дагы алам. Айкашканын куну бүткөн кезде; «заман ушундай, балдар өздөрү чечишсе гана той кылабыз деп коём». Жабар Чыныбектин келесоо баласына барбайт. Анда мага келип айтсаң, өлгөнүм ошол болот, -дейт. Анан ал Темиркулду кечинде үйүнө чакырып коноктоп, экөөсү Келдейден тарагандардан экенин айтып, бир сыйра үстүн жаңыртып чыгарат (5:234—239).

      Чын эле Жабары Чыныбектин баласына барбастан Фрунзеде окуп жүргөндө Кочкорлук бирөөгө ыктыяры менен тийип кеткен.

      Арстаналы Осмонбековдун баланын да жөндүү сөзүн угуп, анын көңүлүн да калтырбаган ийкемдүүлүгү да болгон. Жалал-Абадка окууга жөнөгөндө акча таппай, ал А. Осмонбековго дагы барат. Ал директорго: «Шекинин коргонунда жаңактар төгүлүп жатат. Балдарды уюштуруп тердирип, акчасын Темиркулга бергин» деген кат жазып берет. Мектептин балдары эки күн терген жаңактын 147 сом 50 тыйынын алып Т. Үмөталиев окууга жөнөйт. Ал убакта бир койдун баасы 2—3 сомдон ашкан эмес.

      Айрымдар Ак-Суудагы А. Осмонбеков салдырган жатак мектеп жөнүндө сөз болгондо Жоомарт Бөкөнбаев да ошерде окуган деп жазып жүрүшөт. Ал жаңылыштык, Ж. Бөкөнбаев Көк-Арттагы жатак мектепте окуган, убагында ал жерде С. Качыкеев мугалим болгон. Улуттук адабиятыбыздын эки классиги С. Качыкеев аркылуу таанышышкан.

      А.