Kobiety niepokorne. Отсутствует

przedstawienia Jana Kochanowskiego były w rzeczywistości podobiznami Piotra Kochanowskiego, a praca ta była przyczynkiem do badań ikonograficznych w tym zakresie i wielokrotnie ją cytowano. Swoją opinię kończy słowami: „pozwalam sobie sądzić, że Maria Boniecka zasłużyła w pełni na tytuł samodzielnego pracownika nauki w stopniu docenta”83. Profesor Marian Gumowski dodaje jeszcze, że numizmatyka jest dziedziną, która zwykle skupia amatorów i zbieraczy, podczas gdy brakuje osób traktujących ją naukowo, a Boniecka jest w tym wyjątkiem i jak sugeruje należałoby „zaszeregować ją do kategorii co najmniej docentów”84. Opinie te oparte były na bogatym dorobku Marii Fredro-Bonieckiej, uwypuklającym jej szerokie zainteresowania85.

      Maria Fredro-Boniecka lubiła bowiem pracę systematyzującą i inwentaryzacyjną, ale przede wszystkim miała zamiłowanie do lokalnych małych wykopalisk i znalezisk. Dała się również poznać jako badaczka historii poprzez analizowanie zachowanych dokumentów papierowych, jak w przypadku publikacji o katedrze malarstwa czy korespondencji. Z pewnością w połowie XX wieku Fredro-Boniecka była największą specjalistką od numizmatyki w Krakowie, a być może w Polsce. Do dzisiaj jej opracowania służą historykom, choć jej praca systematyzująca i inwentarze zbiorów Muzeum Narodowego z zakresu numizmatyki i medalografii nie jest kontynuowana. Takie zajęcie uchodzi za wyjątkowo żmudne, a w magazynach Muzeum znajdują się bliżej nieznane i nieskatalogowane zasoby.

      Pewne zarzuty czynione są jej pracom poświęconym gemmom. Współczesne badania oparte na nowszych technikach pokazują, że część gemm uznanych przez Fredro-Boniecką za oryginalne, w rzeczywistości są dokładnymi kopiami. Nie należy jednak jej obwiniać za te błędy, bowiem technika badań autentyczności eksponatów wciąż się rozwija, a Fredro-Boniecka nie dysponowała wieloma narzędziami. Jej praca na polu naukowym zawsze była doceniana. Miała jednak bardzo trudny charakter, który powodował konflikty z jej pracownikami. W Charakterystyce wystawionej przez Muzeum w 1955 roku napisano, że jest „zdolna, pracowita, o dużych wiadomościach fachowych, ma temperament wybuchowy, co prowadzi do nieporozumień z pracownikami”86.

      Jeśli chodzi o nadanie jej tytułu docenta, 7 czerwca 1958 roku Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki po zapoznaniu się z dorobkiem Marii Fredro-Bonieckiej pozytywnie zaopiniowała wniosek, który został zatwierdzony przez Ministra Kultury i Sztuki 13 czerwca 1958 roku. Prawdopodobnie jednak wniosek nie dotarł do Muzeum czy do samej zainteresowanej. Filozofka i historyczka zmarła nagle w Krynicy 30 lipca 1958 roku. Na jej nekrologu jest tytułowana doktorem.

      Losy sióstr Rosenblattówien ilustrują, jak wyglądało życie inteligencji polskiej w XX wieku, ale to tylko jedna, najbardziej oczywista płaszczyzna. Pokazują także skomplikowane losy Żydówek, polskiej emigracji i wkład Polaków w rozwój kubizmu. Biografie Alicji i Marii przede wszystkim jednak przypominają o zapominanym wkładzie kobiet w rozwój nauki i sztuki.

Bibliografia

      Fredro-Boniecka M., Podobizny Jana Kochanowskiego w krakowskich zbiorach graficznych, „Silva Rerum” 1930, z. 4/7.

      Fredro-Boniecka M., Wystawa współczesnych medalierów belgijskich w Krakowie, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1935, t. 17 [s.n.].

      Fredro-Boniecka M., Skarb z ulicy Floriańskiej w Krakowie, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1936, t. 18 [s.n].

      Fredro-Boniecka M., Gemmy z podpisami artystów w Muzeum Narodowym w Krakowie, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1938/1939, t. 20.

      Fredro-Boniecka M., Konstanty Laszczka – medalier, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1959.

      Fredro-Boniecka M., Dzieła medalierskie ku czci Adama Mickiewicza, „Wiadomości Numizmatyczne” 1957, t. 1, nr 2, s. 49–71,

      Gieżyński S., Poetycka dama, http://www.weranda.pl/archiwum/309-2012-07/14293-poetycka-dama?cid=3, dostęp: 2.07.2015.

      Halicka A., Wczoraj, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1971.

      Winiarski A., Alicji Halickiej poetycka utopia pejzażu, „Archiwum Emigracji: Studia – Szkice – Dokumenty” 2012, z. 1–2 (16–17), s. 76–81.

      Teczka doktorska Marii Rosenblatt z Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego WF II 504.

      Teczka pracownicza Marii Fredro-Bonieckiej z Archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie.

      Zagrodzki K., Mistrzowie École de Paris. Alicja Halicka, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2011.

Biogram

      Anna Smywińska-Pohl – doktorantka w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prowadzi badania nad losami pierwszych studentek filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także nad problematyką dzieł osieroconych.

      JAK KOBIETY PRZEŁAMYWAŁY DZIEWIĘTNASTOWIECZNE SCHEMATY SPOŁECZNE? ELIZA ORZESZKOWA, MARIA KONOPNICKA I PAULINA KUCZALSKA-REINSCHMIT NA DRODZE KU EMANCYPACJI

      Sylwana Borszyńska

      Instytut Historii

      Uniwersytet Łódzki

      Abstract. Article brings the reader into the world of women of the nineteenth century. It shows the legal situation in which they live and the consequent social limitations that may be called conventions. Generally functioned notion that a woman was created for the role of mother, wife and hostess. Gainful employment, higher education is often inaccessible parts for most women. Three heroines article – Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka and Paulina Kuczalska-Reinschmit – their lives of the women denied the stereotypical image of the “Polish mother”. Leading life other than the most exemplary housewives, they were the inspiration for the show possible ways of crossing social barriers in the nineteenth century. Rebelling against the standards and demanding a different way of being, fighting for equal rights for women, their activities in a floodplain literary, educational and social, and above all his life choices showed that the nineteenth-century barrier can be overcome.

      Keywords: Women rights, divorces, social barriers, XIX century.

      Abstrakt. Artykuł przenosi Czytelnika w świat kobiet z XIX wieku. Pokazuje sytuację prawną, w jakiej przyszło im żyć oraz wynikające z tego ograniczenia społeczne, które nazwać można konwenansami/schematami. Powszechnie funkcjonowało mniemanie, iż kobieta stworzona została do roli matki, żony i gospodyni. Praca zarobkowa, studia wyższe to elementy często niedostępne dla większości kobiet. Trzy bohaterki artykułu – Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka i Paulina Kuczalska-Reinschmit – swymi żywotami zaprzeczyły stereotypowemu wizerunkowi kobiety „matki Polki”. Prowadząc życie inne niż większość przykładnych gospodyń, stały się inspiracją do pokazania możliwych dróg przekraczania barier społecznych w XIX wieku. Buntujące się przeciwko normom i żądające prawo do innego sposobu bycia, walczące o równouprawnienie kobiet, swoją działalnością na niwie literackiej, oświatowej i społecznej, a przede wszystkim swymi wyborami życiowymi, pokazały, iż dziewiętnastowieczne bariery można było przełamywać.

      Słowa kluczowe: Prawa kobiet, rozwody, schematy społeczne, XIX wiek.

      Kodeksy cywilne, które obowiązywały na terenach trzech państw zaborczych, w mniejszym lub większym stopniu deprecjonowały pozycję kobiety w społeczeństwie. Stanowione przez mężczyzn prawodawstwo było wyrazem dyskryminacji i przejawem dążności do dominacji w każdej dziedzinie życia. Przyjęte zasady były obarczone wygodnym wytłumaczeniem, bowiem kobieta jako istota delikatna, potrzebowała ochrony, jaką mogło jej zapewnić jedynie silne męskie ramię87. Mężczyzna jako ten „silniejszy i rozumniejszy” musiał więc sprawować opiekę prawną nad nazbyt

83

Ibidem.

84

Ibidem.

85

Tak jak wspominałam, Boniecka wydała szereg publikacji z zakresu muzealnictwa, m.in.: Podobizny Jana Kochanowskiego w krakowskich zbiorach graficznych, „Silva Rerum” 1930, z. 4/7; Wystawa współczesnych medalierów belgijskich w Krakowie, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1935, t. 17 [s.n.]; Skarb z ulicy Floriańskiej w Krakowie, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1936, t. 18 [s.n]; Gemmy z podpisami artystów w Muzeum Narodowym w Krakowie, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1938/1939, t. 20; Konstanty Laszczka – medalier, Warszawa 1959; Dzieła medalierskie ku czci Adama Mickiewicza, „Wiadomości Numizmatyczne” 1957, t. 1, nr 2, s. 49–71. Pełny spis publikacji M. Fredro-Bonieckiej znajduje się w jej teczce pracowniczej w Archiwum Muzeum Narodowego.

86

Wszystkie informacje dotyczące biografii i dorobku zawodowego M. Fredro-Bonieckiej od czasu rozpoczęcia pracy w Muzeum Narodowym w Krakowie pochodzą z jej teczek pracowniczych znajdujących się w Archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie.

87

M. Bogucka, Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa 2005, s. 246.