Susodźa. Ingrid Juršikowa

z truženymi kulkami na wšěch štyrjoch róžkach słušało, komu je štó mydło darił, kulki su wotpřimane, štó je so jich dźeržał a čehodla, štó je we łožu spał, je derje spał – stajnje dźěsći w zhromadnym łožu, so powědaše – pozdźišo přida so wuměnk, snědań, wobjed a swačina za swójskim blidom, drasta, třeći dźěl sadu ze zahrody a – jelizo trjeba – wothladanje …

      łožo steji pod woknom, te pokazuje do zahrody, wobhrodźeneje zahrody, sadoweje zahrody, sćiny łopjenow hibaja so po poslešću a jenož w zymje hodźi so we łožu ležo běh mróčelow wobkedźbować, tych wysokich, běłych, kiž su w lěću, w horcoće, skoro njepohibliwe, a tež tajkich, kiž so zjewja, po tym zo je so sněh sał, w nocy, te nisko a spěšnje ćěkaja, poł spicy so ći zda, zo su to mróčele kura …

      w tymle łožu, při kotrymž na sćěnje stajnje hišće wutřihanka burowki wisa, w owalnym passepartouće a ćěmnobrunym lakowanym ramiku, ležeše w aprylu pjećaštyrceći wony ruski wojak, za kotrehož bě wšitko hižo nimo, hdyž tule fronta zachadźeše, schowaštej so poslednja burowka a jeje šěsćlětna dźowka pola susoda w derje wumurjowanej pincy, hdyž so domoj wróćištej, ležeše tam we łožu wojak, ležeše z wotewrjenymaj wočomaj, hrudź měješe přetřělanu, dźowka je jeho namakała, wšudźe krej, powědaše dźěćo, to bě tola nan, powědaše dźěćo, hdźe hewak by dóńć měł hač domoj, wony dyrbješe tola tón nan być, kajkeho by sej dźěćo jeho hewak předstajić móhło …

      hdyž so do łoža lehnu a hłowu na derje natykanym hłowaku njehibam, móžu dźěćacy hłós słyšeć, stanu, zo bych zwuk wotbyła, wočinju laptop a sutam, pisam, klepotanje tastow mje změruje, ale lědy zo jón na špundowanje při łožu staju, je hłós zaso słyšeć …

      hewak je najstwa zrumowana, stajnje je zrumowana, z kamora wonja za čerstwymi poćehnjenjemi a kulkami pře mole, za wutkniwym mydłom, rumnosć swoje potajnstwo nihdy njezabywa, tež hdyž kamor wočinju, poćehnjenja wurumuju a knihi nutř zestajam, lědy zo kamor zaso powočinju, so wóń znowa roznjese, so wójnska podawizna do pomjatka drěje, dźerži so pod niskim wjerchom a reflektuje na łožo, samo mjez łopjena knihow je zalězła a překisuje jich poselstwo …

      runje napřećo mojej hóstnej stwě je stwica, trjebaš so jenož klinki stareho kašćikoweho zamka dótknyć, hižo so durje wočinja, na wuskej stronje rumnosće steji šěroke pisanske blido z metalowymi přimkami, je wójny přetrało, přimki dopominaja na knefle wojerskeje uniformy, blido je ze swětłym tkanym přestrjencom wodźěte, na nim su zabalikowane zawki za hosći a ruby, pódla steji plećeny stólc, nad nim, na sćěnje, wisaja pohladnicy z Parisa, Lyona, Verduna, njepopisane, njetrjebane, mała Eiffelowa wěža z lateho železa steji kaž wopušćena na wuskej woknowej desce, nan drje je ju z wójny sobu přinjesł, je dźěćo wědźało, na špundowanju stejitej wo sćěnu zlehnjenej wobrazaj, jedyn pokazuje swjatu Marju z překłótej wutrobu, z kotrejež so kapki kreje ronja, pódla wobraz swjateje Cecilije při klawěrje, wobaj kaž runje tam stajenej, z wotpohladom, jej hnydom na sćěnu pójsnyć …

      tež wokno stwicy skići pohlad do zahrody, do wobhrodźeneje zahrody, trawa je syčena, tři schodźenki z kamjenja wjedu na terasu, kotruž njewidźiš, hdyž z wokna hladaš, štož widźiš, su někotre pjenki ćěłoweho zela a demjanćika, widźiš wusku hasku, na trawu krjeslenu wot słónca, tam je ćopło, chcu do zahrody, schody křipja po puću dele …

      Siena je njesćerpna, lědy wočaknje, zo so suwate durje wotewrja, na terasy steja blido a stólcaj, na blidźe slědy, do drjewa zasakane čerwjene wino abo lazura, njehodźa so hižo wutrěć, z pokazowakom wobkružu jich kontury, mjezy kontinenta, kraja, města, frontoweje linije, w hornčerskich sudobjach kćěja geranije, begonije, naliki a agawy, Siena chwata po zahrodźe, wuběhuje so, markěruje wotnowoty swoje znate městna, w susodstwje, na tamnej stronje kamjentneje murje słyšu jednotliwe hłosy, pohłušene, cuze, dosć anonymne a zrozumliwe jenož, hdyž to chcu …

      z domskeho klinča zwuki klawěra: přadła je Marja kudźałku … klawěr Blüthner, čorny dub z truženymi wozdebjenjemi, steji w dobrej stwě, tola tam nichtó njehraje, jenož durje na terasu hibaja so we wětřiku a kłapaja njejapcy wo klawěr, zhubjene zwuki zaklinča w mojej hłowje, hłosy dźěći, stupa mi do mysli, štož sej spomjatkowach, hdyž sej wěcy wobhladowach, kotrychž njeměła so dótknyć, za škleńcu biweja móžu nadobu poslednjeje burowki widźeć: pórclin z motiwom Drježdźanskeho ćernika, posledni raz wužiwany při křćeńcy dźowki, za wuzhibowanymi durjemi kamora su talerje a sauciery, teriny a łžicy, sudobja za kwasy, dosahace za sydom kwasnych dnjow …

      njewotsunu škleńcu, njewozmu ani talerka, to mi njesłuša, wotwobroću so, stary Shiraz tuži moje kroki, na małej komodźe steji dobry dwanatk fotow, dźowka a poslednja burowka, dźowka jako młodostna, z přećelku, ze susodkami, w zahrodźe, před domskim, hdyž bě winowy pjenk při swislach jej połne kitki do klina połožił, dźowka chutnje hladajo, so smějo, dźowka starša, rowčk, dołho sej fota wobhladuju, doniž so wosoby na nich hibać njezapočnu …

      w ćmičce sahnu za dalnoposłužowakom a zašaltuju telewizor, tola luminescenca fotow je sylniša, stajnje zaso so za nimi wobhladuju, njemóžu wosoby w telewiziji hižo widźeć, jich hołe słowa słyšeć, ale tež w rumnosći bjez telewizijneje swěcy hižo wutrać njezamóžu, masam za kulowatym zapinakom na wobmjetku, hnydom skoči pod wjelbom wjercha swěca do lampy z płatowym zasłonom …

      indirektna swěca, załožu wo komodu, ta bu we wójnje sylnje wobškodźena, w połstatych lětach ju zwuporjedźachu, moja komoda jej rěkach, bu z hubicu wozdebjena, ze šěrej a swětłobrunej barbu, móžu so hišće na wóń barby dopomnić, kusaty smjerd w kuchni, a kak je poslednja burowka tyšerjej na to bankowku do ruki stłóčiła, to sym do barby dypnyła, ta zawostaji na porsće swětłobruny slěd, běch přeswědčena, zo jón hižo njewotbudu …

      na kóždy pad bě kuchinska nadoba hižo tam, hdyž počinach wěcy na wědomje brać, stary drjewjany kuchinski kamor a wulke blido z duboweho drjewa, samsne stólcy, ćežke a w chribjeće z brunej kožu poćehnjene, ju dźeržachu swětłe nity, na blidźe swěčnik, chlěbowy kašćik, šklička, do kotrejež samodźěłanu butru kładźechu, běchu ju z formy wzali, z formy z rězbarjenej kwětku srjedźa, kołowokoło z pruhami kaž słónčnymi, dowěm so, kak poslednja burowka butru dźěłaše, z butrobasom, traješe dołho, prjedy hač měješe butra prawu konsistencu, bě to w połstatych lětach, začinichmy wokno, nichtó njesmědźeše słyšeć, zo butru dźěła, sam butru dźěłać bě zakazane, zaspěwachmy sej přadła je Marja kudźałku, z dobreje stwy nas tehdy młoduška dźowka na klawěrje přewodźowaše, spěwachmy z połnym hłosom, sedźach na zelenym konopeju, bě z plyšom poćehnjeny, bosy noze na plyšu hibać nochcych, łoskotaše, při mni nalěwo ležeše kóčka a baješe bajki, naprawo steješe talerk z motiwom Drježdźanskeho ćernika, na nim hóble jejo, połojca bě za mnje, połojca za burowcynu dźowku, běch hłódna, přewšo hłódna, tyknych jejo do huby …

      na talerku z motiwom ćernika leža figi, pódla steji karafa z fefermincowym palencom, při nim mała zelena likerowa škleńca ze škrabanym motiwom łopjena, naraz wonja za mjatwičku …

      wočinju wokno, dycham, sym w městačku Die w južnej Francoskej, abo sym na Kočej hasy čo. 3, w ródnym domje, sym drje druhdźe, na druhim městnje, w domskim, kotrež tež hižo njesteji, ale kotrež je stało, přez stolěća stało a swoju stawiznu měło, stawiznu w nim bydlacych ludźi, domske je fyziognomiju ludźi wobwliwowało, jich wašnje so pohibować, so schilić, runje stać, rěčeć, słowa wupytać, za ručicu sahnyć, po trjepuškach do wochěže stupać, kluč do zamka chěžinych durjow tyknyć, wotamknyć, swojotny raz domskeho so njehodźi prěć, charakter ležownosće, městna, sydlišća