Susodźa. Ingrid Juršikowa

swjećeše młody Knoth narodniny, w garaži. Wonješe za tykancom, a naju wnučka, ani tři lěta, chcyše kusk tykanca měć. Młody Knoth na nju hladaše a so do garaže zhubi. Da je přišoł stary Knoth a je holčce šlapku dał. Při tym je so přećelnje na nas smjał. To sej z mandźelskej prajachmoj: Nětk drje je so suk torhnył, nětk wjesele dale tak!

      Tola stary Knoth so njeje wjace zhrabał. Zemrě. Młody Knoth wosta při swojim. Njestrowješe naju a tež dźensa hišće naju njestrowi. A to wšo, dokelž serbsce rěčimoj.

      Nětk pak je so, po najnowšim, za njeho kaž tež za naju situacija změniła. Wot naju, přez parcelu Knotha widźane, w zapřichodnym susodstwje, bě dom pod hamor přišoł. Młody Knoth chcyše jón kupić za swojeho syna, kiž běše do zapada šoł, so pak sćicha zaso nawróćił. Při přesadźowanju pak Knoth podleža. A tak so zrodźi za naju a za njeho nowe połoženje. Mandźelska dobyćerja je Serbowka a rěči z namaj jenož serbsce. Kajka radosć: Nětk sej prěki přez Knothowu zahrodu přiwołamy: »Dobre ranje.« – »Spodobanje.«

      A to šće njeje wšo: Před krótkim kupi młoda ryzy serbska swójba ze štyrjomi dźěćimi zazapřichodnu delnju ležownosć. W tutej swójbje so jenož serbuje. Wóndano prašachu so dźěći naju, hač njebychmoj chcyłoj sej jich ponowjeny a wutwarjeny dom wobhladać. »Wowka, ty dyrbiš sej našu dźěćacu stwu wobhladać!« Wzachu wowku, moju mandźelsku, za ruku, wjedźechu ju po domje, pokazachu jej hrajki, łoža … »Dźensa hišće njejsu słane. Mama hnydom z dźěła přińdźe, potom započnje dźěłać, hač jow horje do dźěćaceje stwy. A nětk pój sobu do kuchnje a potom hišće …«

      Wšitcy horni susodźicy sej naše serbowanje waža. Z nimi mamoj dobry kontakt, samo tajki, kajkiž so tu před lětstotkom haješe: z durčkami prěki k susodej. Zo njetrjebaš wokoło hić!

      Štož młodeho Knotha nastupa, mjeztym tež rentnar, namaj tele dny tola hišće škrička nadźije zabłyskny: Po tym zo bě so jeho syn nawróćił, je swójbu załožił, bydli ze staršimaj hromadźe jako třeća generacija w Knothec domčku. Syn, cyle po nanje, njeje hišće žane słowčko z namaj rěčał. Štož pak čłowjek njecha wěrić: Młoda žona, nutř wudata, naju njeznaje. Tež wona wot prěnjeho dnja naju njestrowi. Wona hordźe nimo naju dźe. Ja potom za njej hladam, a moja mandźelska mje postorči a rjeknje: »Začiń hubu, zhrabaj so!«

      Njesměm zabyć rjec: Takle so dźensniši Knothec tež napřećo naju potomnikam zadźerža.

      A nětk přińdźe, čemuž ja praju škrička nadźije: Taj młodaj mataj synka, štyrilětneho. Hólc je mało wonka, a hdyž, potom pod dohladom staršeju. Nawječor, na łuce před našimi woknami, hraje młody nan ze synkom kopańcu. Nic dlěje hač štwórć hodźinki, potom dyrbi hólc nutř. Mać jeho za ruku ćehnje.

      Hólc chce wězo wonka wostać. Raz kopny hněwny do bula, a bul zleća do našeje zahrodki. Wědźo, zo staršej njebyštaj so nihdy prašałoj, hač smětaj do našeje zahrody po bul přińć, kopnych hólčkej bul z wulkej kanonu přez płót wróćo. Hólc so z ruki maćerje wutorhny a lećeše za bulom. To so jemu lubješe, a tak so to na druhi dźeń wospjetowaše.

      Ja pytnych: Hólc chce, zo bych sobu hrał.

      Wězo tež jeho staršej to pytnyštaj. Tohodla po najnowšim cyle zady na łuce z hólčkom hrajetaj. Hdyž potom pola nas nimo du, steju ja w zahrodźe a činju, kaž bych chcył do bula kopnyć. Při tym z porstomaj šnypnu. Mać hólčka za ruku ćehnje, wón pak so ke mni wobroći a so posměwknje. Ma čornej woči, a w nimaj za mnje zabłyskny ta škrička nadźije.

      Hdyž byštaj dźensa wuj Měrćin a jeho Marta k nam na wopyt přišłoj, bych jimaj prajił: Trjechi, wusko tu je, zo móhł susodej na taler plunyć. Ale runje to je rola za tučne powědki, hdyž by dyrbjało być, samo za roman.

      Na přazy

      Jan Lajnert

      Nan běše na witkirězanju w cuzbje. Třěskata zyma zuby křipješe. Wětroń dźeń a bóle cychnowaše a hrubje přez hona wuješe, wšudźe wysoke sepje sněha nawěwaše. Chójny a šmrěki so zhibowachu a łamachu pod ćežkej sněhowinu. Hdyž sotře Marka a Hanka a ja po wječeri w słomjanym borle ležachmy, słyšachmy dźiwne howrjenje wichorec hólcow, změšane ze zerzawym brunčenjom chodojćich zwonow. Bojachmy so a chowachmy so pod poslešćom, ale njemóžachmy wusnyć.

      Mać we jstwě butru dźěłaše. Dawno hižo so butra krupičkowaše, ale mać to njepytny, přesprócna při butrobasu drěmaše.

      »Maći, što wonka tajke hrozne zwony zwonja?«

      »Jejdyrko, to sym sej wusnyła! Dźěći, njebojće nož so, to su na chěžnym róžku te stare železne wobruče, kiž we wětřiku tam a sem bimbaja. Spinkajće w měrje!«

      Mać dotołka butru, přińdźe k nam do łoža a slubi k snědanju twarohowe pomazki z butrowymi ćipkami. Skoku wusnychmy.

      Hdyž rano z woknom hladachmy, widźachmy wulki sněhowy płuh nimo jěć a wjele mužow sněh sypać. Wětry zaso dale bóle štomy zhibowachu. Krótko do připołdnja nas štyrikróćny, hrimotawy wrjeskot k woknam ćěrješe. Wichor bě hoberske stare topoły při puću do knježeho dwora złamał a z nimi třěchu piwarnje cyle rozbił. Bojachmy so, zo hišće našu słomjanu třěchu wottorha.

      Nawječor přichwata k nam něšto młodych susodźic žonow z kołwrótami na přazu. Při błukim, sapacym swětle łučwa, škrějaceho so na pjecaku, šćebotachu a šwórčachu koleska. Na sćěnje hrajkachu sej a rejwachu dźiwne sćinowe mužiki. Ja přikładowach łučwo a warjach za žony cichorijowy kofej.

      Zo móhli předźerki nitku dosć wuslinić, mějachu pod jazykom dorničałku. Z koleskami šćebotachu žony sobu a předźechu pódla zdźinu přiwěrkow.

      »Wěš, zo maja Młynkec zmija, Hana?«

      »Hdźe da sy to zhoniła, Hańža?«

      »Stara Mijanka je słyšała, zo sej zmij w jich kachlonku ryby wari. Za to Młynkej njesměrnje wjele złoteho nosy.«

      »Tajke něšto tam cyle wěsće je«, wobkrući Milena, »hdźe da by hewak jich dźowka tajkeho wosobneho nawoženju dóstała!«

      Tak to cyłu chwilu dźěše, doniž Hańža njerjekny: »Zaspěwajmy sej naše rjane spěwy!«

      Jedna pěseń po druhej zaklinča a hdyž běchu so předźerki naspěwali, dźěše rozmołwa zaso dale. Rěčachu wo rozbitej piwarni. Bojachu so, zo za dołhi čas piwowe droždźe za plincypječenje wjace njedóstanu. Potom pak zajědźe šćebotanje do směšnišich kolijow.

      Lejna powědaše wo serbskim originalu, wo starym Měšerju.

      »Wy znajeće korčmarjec Handrija, toho wuropacha z tym přeco kusk mokrym nosom; hłupy je, zo móhł hłupych z nim łójić, naduty kaž swinjacy pucher. Tomu je wóndano stary Měšer domoj kadźił, zo rjeńšo być njemóže. – Handrij zasta z konjomaj před starcom: ›Nano Měšerjo, mi so zda, zo je waš nós tola chětro dołhi.‹ Na to starc: ›Luby Handrijo, w mojim času rozdźělachu nosy w Kamjencu. Hdyž tam ja přińdźech, běštej jenož dwaj wyše, jedyn dołhi a jedyn wózhriwy. Tón dołhi sej ja wzach. Kaž widźu, maš ty tón wózhriwy!‹ Zapyrity Handrij šwikny konjej a ćěrješe ze zahrabowacymaj brunakomaj bjeze słowa dale.«

      To bě chichotanje pola žonow!

      A Hańža powědaše: »Wo wótrym jazyku stareho Měšerja ja tež podawiznu wěm. Z města ducy domoj zetka wón staru Bětnarku z rjanym, róžowym kłobukom na hłowje. Wón zasta a hladaše přećelnje na nju kaž liška na huso. Wona: ›Što ha kawki předawaš?‹ Wón: ›Čłowjek njeby wěrił, zo na tajkim starym kerku tajkele rjane róže kćěja!‹ A wona so z wětřikom zminy.«

      Předźerki