Ena Murray Omnibus 33. Ena Murray

      Hulle kyk haar agterna; dan sug Elske saggies. “Die arme Elise. Sy het al so baie vir ander gehelp, maar kan haarself nie help nie. Ek wonder of daardie Helgard ooit sal weet wat hy haar destyds aangedoen het.”

      “Moenie te hard oordeel nie, my vrou. Dit moet vir geen man maklik wees om te moet hoor dat die meisie wat hy liefhet eers haar geld op bote in die hawe gemaak het nie.”

      “Nee, ek oordeel nie, skat. Dis net … Elise is só ’n lieflike mens van binne en van buite. Dis ’n sonde dat sy nie tot haar volle reg sal kom nie. Sy hou al die jare al wat man is weg van haar.”

      Haar man glimlag en kyk teer op haar af. Hoe lief het hy hierdie vrou van hom! “En hoe weet jý dit lê nie vir haar in die toekoms en wag nie? Wie sou ooit kon droom dat Vegter van The Bats op ’n mooi aand soos vanaand voor ’n ewe lieflike vrou sou staan en weet sy is sý vrou?”

      Sy glimlag na hom op. “Maar ons is anders …”

      “Ja. So is elkeen anders … iemand spesiaals ook in die oë van die Skepper. En soos Hy ’n Godsplan vir my en jou uitgewerk het, glo ek sal Hy ook een vir Elise hê. Ek het weer ’n gevoel dat daar êrens op die pad vorentoe iets baie moois, iets baie spesiaals vir haar wag. Ons moet haar net in vertroue aan Hom opdra. Terloops, ek het met Pa gepraat voordat ek hierheen gekom het. Hy laat weet natuurlik baie liefde vir sy lieflingskoondogter.”

      “Hoe gaan dit in Babel?”

      “Goed. Maar hy verlang baie. Sê hy gaan ’n naweek wegsluip na ons toe.”

      “Dit sal wonderlik wees.” Maar haar oë is somber, want altyd is daar maar iets in die hart wat krap of ontbreek. Sy weet Midas Hammond is vir haar lief, maar sy weet ook dat hy ’n ander lieflingskoondogter sou wou gehad het, een wat aan hom ’n kleinkind sou kon gee wat eendag sy stad van goud kan erf. Maar hulle is nou al sewe jaar getroud en daar is geen teken dat so iets gaan gebeur nie. Dit was ’n bittere teleurstelling vir die rykste man in Suider-Afrika dat sy enigste seun destyds nie kans gesien het om saam met hom terug te gaan na sy plesierstad van dobbelsale nie, maar verkies het om hier te bly en liewer aan ’n ewigheidstad te bou as werker onder die bendes, prostitute en dwelmverslaafdes van die Moederstad. Maar ’n bitterder teleurstelling is dat daar blykbaar ook geen kleinkind gaan wees nie. Wanneer Midas Hammond die dag sterf, sal sy stad van goud in vreemde hande val of saam met hom sterf.

      Dikwels het Elske al by haarself gewonder of sy God nie liewer moet dank dat Hy haar moederskoot gesluit het nie. Midas was verplig om van sy planne vir sy seun afstand te doen, maar hy sal nie so maklik afstand doen van sy planne vir sy kleinseun nie. Maar intussen … intussen is dit haar hart wat verlang, wat pyn elke keer as sy in die oë van ’n kind kyk, wat ween as sy afkom op iets soos vanaand …

      “Wat is verkeerd, my vrou?”

      Haar ooglede fladder verraderlik terwyl haar stem egalig bly: “Dis Louise … Hulle het my vroeër vanaand kom roep na haar toe. Ek het haar in ’n plas bloed op die Portugese boot gekry. Sy was blykbaar swanger en het toe iets daaromtrent gedoen. Ek skat sy was so vier maande verwagtend. Ek het haar in die kombi hospitaal toe gestuur.”

      Hy sê niks, trek haar net teen hom vas met soveel deernis en begrip dat sy haar oë styf moet toeknyp en haar gesig onder sy ken wegsteek. Hy weet watter uiters teer saak haar kinderloosheid is, en as daar dan sulke dinge gebeur – dat swangerskap gegee word aan ’n meisie van die hawe en daardie lewe doelbewus en wreed beëindig word – is dit moeilik om nie in felle opstand te kom nie. Want die onverstaanbare is ook altyd die onaanvaarbare vir die mens. Hier bid ’n goeie, ware kind van God elke aand op haar knieë om ’n kindjie, terwyl ’n ander kindjie doelbewus die lewe ontneem word, want hy is onwelkom, in die pad.

      Daarom hou Vegter Elske maar net styf teen hom vas.

      In hierdie oomblik is daar nog iemand wat maar net swygend voor haar uitstaar en wonder oor Sy gedagtes wat nie ons s’n is nie – nadat sy ’n brief gelees het.

      Dit het vir Elise gelê en wag toe sy van die hawe af terugkom. Sy het dadelik die bewerige handskrif herken. Dis van ta’ Vroeteltjie. Nuus van die huis af. Pa is maar ’n swak korrespondent. Hy bel liewer. Dis ta’ Vroeteltjie wat met haar maandelikse brief Elise op die hoogte hou van al die nuus ter plaatse, en so onwetend bydra om die verlede vir Elise lewend te hou. Want ta’ Vroeteltjie – “nou sonder om te skinder, hoor?” – weet van ’n ieder en elk alles af wat wetenswaardig is. Sy is huishoudster vir die baas van Paradys, Nols Retief. Sy weet alles van hom en van sy kinders. Elise is daarom goed ingelig oor Helgard, al het sy hom sewe jaar laas gesien. Elise weet nie of sy vanaand lus is om van die “hele ou spul” te lees nie, van Helgard en sy beeldskone vrou.

      Maar sy voel skuldig toe sy die brief eers eenkant wil sit vir later. Sy weet watter inspanning dit vir die twee knopperige ou rumatiekhande moet wees om altyd so gereeld die lang “rapport” te skryf. Sy bedoel dit goed. As sy onwetend daarmee rowe van ou wonde afkrap, kan Elise haar dit nie verkwalik nie. Ta’ Vroeteltjie bly nou eenmaal die grootbaas Retief se huishoudster en sy hou ook boonop ’n wakende oog oor Elise se pa wat nooit weer getroud is ná sy destydse egskeiding nie en wat nog steeds Nols Retief se regterhand op die spogplaas is.

      Sy tel dus maar weer die koevert op en skeur dit oop. Vroeër of later sal sy dit tog moet lees …

      Liewe Elise – Hoop dit gaan goed met jou. Hier vroetel dit ook nog, dankie.

      Elise skud die kop, moet glimlag. Vandaar die bynaam. Haar antwoord op die navraag hoe dit gaan, is altyd klokslag: “Nee, dit vroetel darem nog, dankie.”

      Dan frons sy. Dis nie die gewone verslag oor Paradys en sy mense nie. Dis ’n kort en bondige briefie.

      Kind, ek skryf vir jou, al weet ek jou pa sal baie ontevrede wees as hy dit moet weet. Maar ek voel jy moet weet. Jou pa is baie agteruit, Elise. Hy is ’n siek man. Hart en maag. Jy moet huis toe kom en hom kom versorg. Ek doen my bes vir hom, maar ek kan nie oral gelyk wees nie. En Jan is koppig. Wil nie na my luister nie. Jy moet regtig maar kom, Elisie. Spyt kom te laat, my kind. Om by ’n oop graf te staan en huil, help ook nie.

      Liefdegroetnis.

      Elise laat die brief sak. Teruggaan Paradys toe …? Maar Pa is siek. Sy het nie geweet nie. Hy sê altyd dit gaan goed. Het dit vir haar weggesteek. Maar vir ’n onbepaalde tyd op Paradys gaan bly … met Helgard en sy mooi vrou ’n klipgooi van die Vermaaks se huis af … Ta’ Vroeteltjie het in ’n vorige brief vertel van die “marmerpaleis” van Helgard wat nou klaar is en so ’n paar honderd meter vanaf die groothuis staan waar sy pa nog steeds bly met ta’ Vroeteltjie en oom Klappies in die “anneks”, soos sy graag na die woonstelletjie aan die huis verwys. En tussen die twee huise staan Jan Vermaak s’n, waar hy nog al die jare as bestuurder woon.

      In die sewe jaar wat verby is, was sy nog net drie keer weer op Paradys en dan ook net vir ’n naweek – nadat sy eers honderd persent seker gemaak het via ta’ Vroeteltjie dat Helgard en sy vrou en ook oom Nols nie daardie naweek tuis sou wees nie. Dit het haar gehinder dat sy haar pa so afskeep, maar sy het ook geweet dis verstandiger om nie weer die ander mense van Paradys van aangesig tot aangesig te sien nie. Sy het die skuldgevoel getroos met weeklikse briewe en periodieke telefoonoproepe, maar nou is dit nie meer genoeg nie. Ta’ Vroeteltjie sê Pa is siek, baie agteruit … en hy het sy dogter nodig.

      Maar alles in haar skram weg van die idee om vir ’n onbepaalde tyd op Paradys te wees. Sy is besig met haar tesis. Dis baie moeilik om nou weg te gaan. Daar is Rita en die gesprek van vanaand wat sy graag vinnig sal wil opvolg, want sy wil haar só graag help … Daar is so baie ander redes wat sy kan opnoem wat dit nie nou moontlik maak om onbepaald hier weg te gaan nie, maar ta’ Vroeteltjie se laaste sin bly steek: Om oor ’n oop graf te staan en huil, help nie. Sekerlik het sy genoeg selfverwyt om te dra sonder om daaraan toe te voeg. Dus …

      Maar dis met groot en donker bedenkinge in die hart dat sy haar twee liewe vriende die volgende dag verwittig van die nuwe verwikkelinge. Sy lees haar eie hart se kommer in Elske se oë, maar nie een praat daaroor nie. Dis beter ongesê gelaat.

      Dis egter Vegter wat hardop verraai dat