Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej. Nikita Shcheholevatyi

tylko poprzez zapłacenie Jawajczykowi tyle, aby nie umarł z głodu, co zmniejszyłoby zdolność produkcyjną narodu; aan de Hoofden toegelegde aanmoedigingsgelden – zachęty przyznawane przełożonym, bezwaren den inkoopprys – obciążają cenę zakupu, geheele zaak winst afwerpen – cała operacja musi przynosić zysk, uittebetalen – zapłacić, niet sterve van honger – nie umarł z głodu, voortbrengende kracht der natie – zdolność produkcyjną narodu).

      Ook aan de europesche beambten wordt een belooning uitbetaald in evenredigheid met de opbrengst. (Również europejscy urzędnicy otrzymują wynagrodzenie proporcjonalne do plonów; europesche beambten – europejscy urzędnicy, belooning uitbetaald – otrzymują wynagrodzenie, evenredigheid met de opbrengst – proporcjonalne do plonów).

      Wel wordt dus de arme Javaan voortgezweept door dubbel gezag, wel wordt hy dikwyls afgetrokken van zyn rystvelden, wel is hongersnood vaak 't gevolg van deze maatregelen, doch… vroolyk wapperen te Batavia, te Samarang, te Soerabaja, te Passaroean, te Bezoeki, te Probolingo, te Patjitan, te Tjilatjap, de vlaggen aan boord der schepen, die beladen worden met de oogsten die Nederland ryk maken. (Biedny Jawajczyk jest więc gnany przez podwójne władze, często jest odciągany od swoich pól ryżowych, często głód jest wynikiem tych środków, ale… w Batavii, Semarang, Surabaya, Pasuruan, Besuki, Probolinggo, Pacitan, Cilacap radośnie powiewają flagi na pokładach statków załadowanych plonami, które czynią Holandię bogatą; arme Javaan – biedny Jawajczyk, voortgezweept door dubbel gezag – gnany przez podwójne władze, afgetrokken van zyn rystvelden – odciągany od swoich pól ryżowych, hongersnood – głód, maatregelen – środki, vroolyk wapperen – radośnie powiewają, vlaggen aan boord der schepen – flagi na pokładach statków, oogsten – plony, Nederland ryk maken – czynią Holandię bogatą).

      Hongersnood? Op het ryke vruchtbare gezegende Java, hongersnood? Ja, lezer. Voor weinige jaren zyn geheele distrikten uitgestorven van honger. Moeders boden hun kinderen te-koop voor spyze. Moeders hebben hun kinderen gegeten… (Głód? Na bogatej, żyznej, błogosławionej Jawie, głód? Tak, czytelniku. Kilka lat temu całe dystrykty wymarły z głodu. Matki sprzedawały swoje dzieci za jedzenie. Matki zjadły swoje dzieci…; hongersnood – głód, ryke vruchtbare gezegende Java – bogata, żyzna, błogosławiona Jawa, lezer – czytelniku, geheele distrikten uitgestorven van honger – całe dystrykty wymarły z głodu, moeders boden hun kinderen te-koop voor spyze – matki sprzedawały swoje dzieci za jedzenie, moeders hebben hun kinderen gegeten – matki zjadły swoje dzieci).

      Maar toen heeft zich 't moederland met die zaak bemoeid. In de raadzalen der volksvertegenwoordiging is men daarover ontevreden geweest, en de toenmalige Landvoogd heeft bevelen moeten geven, dat men de uitbreiding der dusgenaamde europesche-marktprodukten voortaan niet weder zou voortzetten tot hongersnood toe… (Ale wtedy matka-ojczyzna zajęła się tą sprawą. W salach rady przedstawicielstwa ludowego wyrażono niezadowolenie z tego powodu i ówczesny gubernator musiał wydać rozkazy, aby nie kontynuować ekspansji tak zwanych europejskich produktów rynkowych aż do głodu; moederland – matka-ojczyzna, bemoeid – zajęła się, raadzalen der volksvertegenwoordiging – sale rady przedstawicielstwa ludowego, ontevreden geweest – wyrażono niezadowolenie, Landvoogd – gubernator, bevelen moeten geven – musiał wydać rozkazy, uitbreiding der dusgenaamde europesche-marktprodukten – ekspansja tak zwanych europejskich produktów rynkowych, voorzetten tot hongersnood toe – kontynuować aż do głodu).

      Ik ben daar bitter geworden. Wat zoudt ge denken van iemand die zulke zaken kon neerschryven zonder bitterheid? (Stałem się przez to zgorzkniały. Co byś pomyślał o kimś, kto mógłby pisać o takich rzeczach bez goryczy?; bitter geworden – zgorzkniały, wat zoudt ge denken – co byś pomyślał, iemand die zulke zaken kon neerschryven – ktoś, kto mógłby pisać o takich rzeczach, zonder bitterheid – bez goryczy).

      My blyft over te spreken van de laatste en voornaamste soort der inkomsten van inlandsche hoofden: het willekeurig beschikken over personen en eigendommen hunner onderhoorigen. (Pozostaje mi mówić o ostatnim i najważniejszym rodzaju dochodów krajowych przywódców: arbitralnym dysponowaniu osobami i majątkami ich poddanych; blyft over te spreken – pozostaje mi mówić, laatste en voornaamste soort der inkomsten – ostatni i najważniejszy rodzaj dochodów, inlandsche hoofden – krajowi przywódcy, willekeurig beschikken over personen en eigendommen – arbitralne dysponowanie osobami i majątkami, hunner onderhoorigen – ich poddanych).

      Volgens het algemeen begrip in byna geheel Azie, behoort de onderdaan met al wat hy bezit, aan den vorst. (Według ogólnego pojęcia w prawie całej Azji, poddany wraz ze wszystkim, co posiada, należy do władcy; algemeen begrip – ogólne pojęcie, byna geheel Azie – prawie cała Azja, onderdaan met al wat hy bezit – poddany wraz ze wszystkim, co posiada, aan den vorst – należy do władcy). Dit is ook op Java het geval, en de afstammelingen of verwanten der vroegere vorsten maken gaarne gebruik van de onkunde der bevolking, die niet recht begrypt dat haar Tommongong of Adhipatti of Pangerang thans een bezoldigd ambtenaar is, die zyn eigen en hare rechten voor een bepaald inkomen verkocht heeft, en dat dus de schraal beloonde arbeid in koffituin of suikerveld, in de plaats getreden is van de belastingen die vroeger door de heeren des lands van de opgezetenen gevorderd werden. (Tak jest również na Jawie, a potomkowie lub krewni dawnych władców chętnie korzystają z niewiedzy ludności, która nie rozumie, że jej Tommongong, Adhipatti lub Pangerang jest obecnie opłacanym urzędnikiem, który sprzedał swoje i ich prawa za określony dochód, i że słabo wynagradzana praca na plantacji kawy lub cukru zastąpiła podatki, które wcześniej były pobierane przez panów ziemi od osadników; ook op Java het geval – tak jest również na Jawie, afstammelingen of verwanten der vroegere vorsten – potomkowie lub krewni dawnych władców, gaarne gebruik van de onkunde der bevolking – chętnie korzystają z niewiedzy ludności, niet recht begrypt – nie rozumie, Tommongong, Adhipatti of Pangerang – tytuły urzędników, bezoldigd ambtenaar – opłacany urzędnik, eigen en hare rechten – swoje i ich prawa, voor een bepaald inkomen verkocht heeft – sprzedał za określony dochód, schraal beloonde arbeid in koffituin of suikerveld – słabo wynagradzana praca na plantacji kawy lub cukru, belastingen – podatki, door de heeren des lands van de opgezetenen gevorderd werden – były pobierane przez panów ziemi od osadników).

      Niets is dus gewoner dan dat honderde huisgezinnen van verren afstand worden opgeroepen om zonder betaling velden te bewerken, die den Regent toebehooren. (Nic więc dziwnego, że setki gospodarstw domowych z odległych miejsc są wzywane do pracy na polach należących do Regenta bez wynagrodzenia; Niets is dus gewoner – Nic więc dziwnego, honderde huisgezinnen van verren afstand – setki gospodarstw domowych z odległych miejsc, opgeroepen om zonder betaling velden te bewerken – wzywane do pracy na polach bez wynagrodzenia, die den Regent toebehooren – należących do Regenta). Niets is gewoner dan het onbetaald verstrekken van levensmiddelen ten-behoeve der hofhouding van den Regent. (Nic dziwnego, że żywność jest dostarczana za darmo na potrzeby dworu Regenta; onbetaald verstrekken van levensmiddelen – dostarczanie żywności za darmo, ten-behoeve der hofhouding van den Regent – na potrzeby dworu Regenta). En wanneer die Regent een gevallig oog mocht slaan op het paard, den buffel, de dochter, de vrouw, van den geringen man, zou men 't ongehoord vinden, als deze den onvoorwaardelyken afstand van het begeerd voorwerp weigerde. (A kiedy Regent rzuci przychylnym okiem na konia, bawoła, córkę, żonę prostego człowieka, uznano