Krzyżacy. Генрик Сенкевич

(ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. [przypis edytorski]

      109

      niedziela (daw.) – tydzień. [przypis edytorski]

      110

      jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]

      111

      ninie (daw.) – teraz. [przypis edytorski]

      112

      siła (daw.) – wiele. [przypis edytorski]

      113

      księżna Anna Danuta – (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii). [przypis edytorski]

      114

      lutnia (muz.) – dawny instrument strunowy szarpany. [przypis edytorski]

      115

      pacholik – chłopiec. [przypis edytorski]

      116

      rybałt – wędrowny muzyk lub śpiewak. [przypis edytorski]

      117

      gęśle (muz.) – ludowy instrument smyczkowy, podobny do skrzypiec. [przypis edytorski]

      118

      młódka (daw.) – młoda dziewczyna. [przypis edytorski]

      119

      z dworzany – dziś popr.: z dworzanami. [przypis edytorski]

      120

      przygodzić się (daw.) – przydarzyć się. [przypis edytorski]

      121

      siestra – błąd w stylizacji, taka wymowa możliwa była na wschodzie Polski, a z tekstu wynika, że Bogdaniec leżał w Wielkopolsce. [przypis edytorski]

      122

      Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim – (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle. [przypis edytorski]

      123

      bojarzyn a. bojar – rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski. [przypis edytorski]

      124

      Witold Kiejstutowicz, zwany wielkim – (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle. [przypis edytorski]

      125

      gotuje (daw.) – przygotowuje. [przypis edytorski]

      126

      ziścić się – spełnić się. [przypis edytorski]

      127

      przeciw którym nikomu niesporo – sens: nikt nie ma ochoty na potyczkę z nimi. [przypis edytorski]

      128

      roków – dziś popr.: lat. [przypis edytorski]

      129

      blach – tj. zbroi. [przypis edytorski]

      130

      Spytko z Melsztyna – (1364–1399), wojewoda krakowski, poległ w bitwie z Tatarami nad Worsklą. [przypis edytorski]

      131

      pokrewnych – krewnych. [przypis edytorski]

      132

      kur (daw.) – kogut. [przypis edytorski]

      133

      jutrznia – pierwsza część katolickiej liturgii godzin (siedmiu codziennych modlitw, do których zobowiązane są osoby ze święceniami duchownymi), odmawiana o wschodzie słońca. [przypis edytorski]

      134

      rybałt – wędrowny muzyk lub śpiewak. [przypis edytorski]

      135

      lutnia (muz.) – dawny instrument strunowy szarpany. [przypis edytorski]

      136

      jasełka – widowiska teatralne na temat Bożego Narodzenia, wzorowane na średniowiecznych misteriach franciszkańskich. [przypis edytorski]

      137

      pomieszanie – zmieszanie, zakłopotanie. [przypis edytorski]

      138

      Za Jasiem do Śląska – pieśń ludowa spotykana w Wielkopolsce, Małopolsce, na Mazowszu i na Śląsku. [przypis edytorski]

      139

      chciwie – chętnie. [przypis edytorski]

      140

      komes – tu raczej w znaczeniu „możny rycerz” niż jako urząd. [przypis edytorski]

      141

      przedchorągiewny – rycerz walczący w pierwszym szeregu, przed sztandarem chorągwi (dawnej jednostki wojskowej), do której należy. [przypis edytorski]

      142

      któren – dziś popr.: który. [przypis edytorski]

      143

      dyć (gw.) – przecież. [przypis edytorski]

      144

      miesiąc (daw.) – księżyc. [przypis edytorski]

      145

      szyba kościelna – chodzi o witraż. [przypis edytorski]

      146

      grabia – hrabia; Sienkiewicz nadaje Jurandowi ze Spychowa już trzeci nie odpowiadający sytuacji tytuł. [przypis edytorski]

      147

      gładka – tu: piękna. [przypis edytorski]

      148

      siła (daw.) – wielu. [przypis edytorski]

      149

      pomorzył (daw.) – zabił. [przypis edytorski]

      150

      nabrały – napęczniały. [przypis edytorski]

      151

      długo książę w niewoli