Krzyżacy. Генрик Сенкевич

[przypis edytorski]

      70

      żywot (daw.) – brzuch. [przypis edytorski]

      71

      Ryngałła – (ok. 1367 – ok. 1430), córka księcia trockiego Kiejstuta oraz Biruty, siostra Witolda. [przypis edytorski]

      72

      pochutnica – kobieta lekkich obyczajów. [przypis edytorski]

      73

      Witoldowa – dziś popr.: Witolda. [przypis edytorski]

      74

      Henryk – najmłodszy syn księcia mazowieckiego Ziemowita III, miał niższe święcenia kapłańskie. Dla małżeństwa z Ryngałłą zrezygnował z godności biskupa płockiego. [przypis edytorski]

      75

      książę mazowieckie – w dawnej polszczyźnie wyraz ”książę” był rodzaju nijakiego. [przypis edytorski]

      76

      dyspensa – wydawane w szczególnych przypadkach zwolnienie z obowiązku przestrzegania któregoś z przepisów prawa kościelnego. [przypis edytorski]

      77

      pierwej (daw.) – dawniej. [przypis edytorski]

      78

      postępkiem swoim – tj. rezygnacją ze święceń kapłańskich. [przypis edytorski]

      79

      krwie – dziś popr.: krwi; z tej krwie oznacza: tego rodu. [przypis edytorski]

      80

      clerici (łac.) – klerycy. [przypis edytorski]

      81

      awinioński – w latach 1378–1417 na skutek tarć politycznych wśród kardynałów oraz działań królów Francji wielokrotnie wybierano dwóch, a nawet trzech papieży jednocześnie. Obóz związany z Francją stworzył drugą siedzibę papieską w mieście Avingon. Obecnie papieże awiniońscy uznawani są za antypapieży (osoby nieprawnie sprawujące ten urząd), a okres ten określany jest mianem „wielkiej schizmy zachodniej”. W czasie przedstawianym w powieści papieżem awiniońskim był Benedykt XIII, a rzymskim – Bonifacy IX. [przypis edytorski]

      82

      zlisić się (daw.) – zrazić się, zniechęcić. [przypis edytorski]

      83

      być za elektem – być żoną biskupa-elekta. [przypis edytorski]

      84

      śpik – dziś popr.: szpik. [przypis edytorski]

      85

      Zawisza Czarny z Garbowa – (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego. [przypis edytorski]

      86

      Jan Farurej z Garbowa – rycerz, brat Zawiszy Czarnego. [przypis edytorski]

      87

      Mikołaj Powała z Taczewa – (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem. [przypis edytorski]

      88

      Paweł (Paszko) zwany Złodziej z Biskupic – rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. [przypis edytorski]

      89

      Abdank a. Awdaniec – średniowieczny ród rycerski. [przypis edytorski]

      90

      Krystyn z Ostrowa – (1352–1430), marszałek dworu królowej Jadwigi, w bitwie pod Grunwaldem wystawił własną chorągiew. [przypis edytorski]

      91

      Jakub z Kobylan – (zm. 1454), rycerz i dowódca, w latach 1425–1430 marszałek dworu wielkiego księcia litewskiego Witolda. [przypis edytorski]

      92

      knykcie – stawy w palcach u rąk bądź odcinki między tymi stawami. [przypis edytorski]

      93

      komes – dostojnik dworski bądź zarządca okręgu. [przypis edytorski]

      94

      nieprzyjaciel z Awinionu – antypapież. [przypis edytorski]

      95

      zgoda między królem a kniaziem Witoldem na Niemcach skrupiła – sens: skutki tej zgody spadły na Niemców. [przypis edytorski]

      96

      siła (daw.) – wiele. [przypis edytorski]

      97

      Świdrygiełło – (ok. 1370-1452), najmłodszy brat Jagiełły, przeciwnik unii polsko-litewskiej, często spiskujący z Krzyżakami. [przypis edytorski]

      98

      Konrad von Jungingen – (1355–1407) wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393–1407, zręczny polityk, umiejętnie rozgrywający konflikty między książętami litewskimi. [przypis edytorski]

      99

      Ulrich von Jungingen – 1360–1410, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwaldem. W momencie przedstawianym w książce wielkim mistrzem zakonu był jego brat, Konrad. [przypis edytorski]

      100

      kniaź – książę. [przypis edytorski]

      101

      żelezie – dziś popr.: żelazie. [przypis edytorski]

      102

      nadmiar – ponad zwykłą miarę, nadmiernie. [przypis edytorski]

      103

      praw – znaczenie: ma rację. [przypis edytorski]

      104

      naniecić, rozniecić – rozpalić. [przypis edytorski]

      105

      Anna Danuta – (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii). [przypis edytorski]

      106

      czeladź – służba. [przypis edytorski]

      107

      Kiejstutówna – córka Kiejstuta; Kiejstut – (ok. 1310–1382), książę trocki, wielki książę litewski w ostatnich latach życia, skonfliktowany z Władysławem