Krzyżacy. Генрик Сенкевич

słyszał jednak nikt – choć znaleźli się tacy, którzy byli w Ciechanowie, a nawet i na niektórych weselach: „Chybaby kto ją wziął w ostatnich tygodniach albo w ostatnich dniach”. Jakoż mogło się i tak zdarzyć, gdyż w owych czasach nie tracili ludzie czasu na namysł. Ale tymczasem Zbyszko poszedł spać wielce pokrzepiony. Już w łożu będąc, namyślał się, czy nie odpędzić nazajutrz Sanderusa, pomyślał jednak, że hultaj może mu się dla swej znajomości niemieckiej mowy przydać wówczas, gdy się przeciw Lichtensteinowi wybierze. Pomyślał także, że Sanderus nie okłamał go, a chociaż był nabytkiem kosztownym, gdyż jadł i pił po gospodach za czterech, był jednak usłużny i okazywał nowemu panu pewne przywiązanie. Nadto posiadał także sztukę pisania, czym górował nad giermkiem Czechem i nad samym Zbyszkiem.

      To wszystko sprawiło, iż młody rycerz pozwolił mu jechać ze sobą do Ciechanowa, z czego Sanderus był rad nie tylko dla wiktu1266, ale i dlatego, iż zauważył, że w zacnym towarzystwie więcej wzbudza ufności i łacniej1267 znajduje kupców na swój towar. Po jeszcze jednym noclegu w Nasielsku, jadąc ni zbyt wartko, ni zbyt wolno, ujrzeli następnego dnia pod wieczór mury ciechanowskiego zamku. Zbyszko zatrzymał się w gospodzie, aby wdziać na się zbroję i wjechać obyczajem rycerskim do zamku, w hełmie i z kopią w ręku – za czym siadł na olbrzymiego zdobycznego ogiera i uczyniwszy w powietrzu znak krzyża – ruszył przed siebie.

      Lecz nie ujechał i dziesięciu kroków, gdy jadący z tyłu Czech porównał się z nim i rzekł:

      – Wasza miłość, rycerze jacyś za nami walą, Krzyżaki chyba czy co?

      Zbyszko zawrócił konia i nie dalej jak na pół stajania za sobą ujrzał okazały poczet, na którego czele jechało dwóch rycerzy na tęgich pomorskich koniach, obaj w pełnych zbrojach, każdy w białym płaszczu z czarnym krzyżem i w hełmie z wysokim pawim pióropuszem.

      1

      luty (daw.) – groźny, srogi. [przypis edytorski]

      2

      tur – wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. [przypis edytorski]

      3

      kord – krótki miecz. [przypis edytorski]

      4

      ziemianin – właściciel majątku ziemskiego, obszarnik, dziedzic. [przypis edytorski]

      5

      konew (daw.) – duże naczynie. [przypis edytorski]

      6

      sytny (daw.) – sycący, pożywny. [przypis edytorski]

      7

      stągiewka (daw.) – mała stągiew; stągiew – wysokie naczynie o szerokim dnie. [przypis edytorski]

      8

      Władysław I Łokietek – (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczenie kraju po okresie rozbicia dzielnicowego. Walcząc o władzę, musiał zbrojnie stłumić bunt mieszczaństwa krakowskiego pod wodzą wójta Alberta (1311–1312), stąd wzmianka o napięciach między mieszczaństwem a stanem rycerskim. [przypis edytorski]

      9

      ad concessionem pecuniarum (łac.) – do wydawania pieniędzy. [przypis edytorski]

      10

      gotowy grosz (daw.) – gotówka. [przypis edytorski]

      11

      gody – święto. [przypis edytorski]

      12

      prawić (daw.) – mówić, opowiadać. [przypis edytorski]

      13

      gonitwy w szrankach – konkurencje konne na turnieju rycerskim; szranki – ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej. [przypis edytorski]

      14

      kmotr, kumotr – dawne określenie grzecznościowe, gdzie indziej także: kum, ojciec chrzestny. [przypis edytorski]

      15

      rad (daw.) – chętnie. [przypis edytorski]

      16

      gad (daw.) – małe zwierzęta, robactwo bądź szkodniki. [przypis edytorski]

      17

      rad (daw.) – chętnie. [przypis edytorski]

      18

      szranki – ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej, przen. sam turniej. [przypis edytorski]

      19

      zowią (daw.) – dziś popr.: nazywają. [przypis edytorski]

      20

      rodzonego – brata. [przypis edytorski]

      21

      Tępa Podkowa – autentyczny herb: złoty krzyż pod białą podkową na niebieskim polu. [przypis edytorski]

      22

      zawołanie – hasło służące do zwoływania rodu, np. w czasie bitwy, umieszczane w górnej części herbu; nie występuje w heraldyce innych krajów. [przypis edytorski]

      23

      wojna Grzymalitów z Nałęczami – wojna domowa w Wielkopolsce, toczona w latach 1382–1385 między przedstawicielami dwóch rodów możnowładców. Konflikt wynikał z różnych koncepcji obsadzenia tronu polskiego po wygaśnięciu linii Piastów. [przypis edytorski]

      24

      zasie – dziś popr.: zaś. [przypis edytorski]

      25

      kmieć – zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo. [przypis edytorski]

      26

      Jan

1266

wikt – wyżywienie. [przypis edytorski]

1267

łacno (daw.) – łatwo. [przypis edytorski]