Qaçaq Kərəm. Fərman Eyvazlı

əlindəki yabanın sapına söykədi.

      – Üç çuval!

      Ağırlıq salmaq üçün vəlin üstündə dayanan Kərəm də yerə endi.

      – Heç belə də iş olar?! Bu qədər zəhmət çək, ək, biç, döy, Səlim bəy də əli cibində gəlsin duru yerindən ikisini özünə götürsün, birini bizə haqq hesablasın!

      Qəflətən itlər hürüşdü. Səs-səsə verib qarasuyun o tayındakı ulğun kolluğuna doğru cumdular. Şananı sol əlinə alıb sağ əlini gözünün üstünə tutan Cəlal kişi birdən qışqırdı:

      – Ayə, qoymayın gəldilər!

      Hamı iş-gücdən əl saxlayıb, itlər hürüşən tərəfə boylandı. Poylu tərəfdən dəyələrə sarı bir dəstə atlı gəlirdi. Qabaqda at çapan pristav idi. İsrafil ağanın əmisi oğlu Bayram və nökəri Qulam oğlu Kərim də onların arasında idi.

      İsgəndərin dəyədə olduğunu İsrafil ağaya Kərim demişdi. O, günortadan bir az əvvəl Kür qırağında otlayan ilxıdan bir at ayırıb gətirirmiş. Ürgə birdən nədənsə hürküb özünü Mollazalların düşərgəsinə verib. Nökər onun dalınca gedəndə dəyələrin arasında İsgəndərin başı cilovlu, beli yəhərli atını tanıyır və tez xəbərə qaçır… Neçə vaxtdır belə bir fürsət gözləyən İsrafil ağa bu xəbəri eşidəndə həm sevinmiş, həm də həyəcan keçirmiş, «bu gün hər şey həll olunmalıdır!» – deyə düşünüb dərhal Bayramla Kərimi Qazağa divanın dalınca göndərmişdi. Rəhimə isə «Boz»un belində keşik çəkməyi tapşırmışdı. Pristavın dəstəsi Poylunun alt tərəfində görünəndə, o, ağalığa xəbər verməli idi. İsrafil ağa nə ki, qohum-əqrabası var, hamısını ayağa qaldırmışdı. Tayfanın bütün başipapaqlıları hazır vəziyyətdə idi.

      Rəhim papağını çomağın ucuna keçirib havaya qaldıran kimi onlar da kənd tərəfdən hücuma keçdilər.

      İsgəndər qardaşının səsini eşidincə tez yerindən sıçrayıb silahını əlinə aldı. Çaxmağı hərləyib gülləni lüləyə verdi və dərhal da bayıra atıldı.

      Xırmandakılar isə dabanbasaraq dəyələrə doluşub silaha sarıldılar. Düşərgənin ətrafında hərə bir yerdə özünə mövqe tutdu. Pristavın dəstəsi də tez atlardan tökülüşüb özlərini kollara verdilər.

      Atışma başladı. Mollazallar kənd tərəfdən də atəş açıldığını görüb iki yerə bölündülər. Abbas kişi, Kərəm, Həmid, Mədəd kazaklarla, Cəlal, İsgəndər, Əsəd, Qəhrəman isə İsrafil ağagillə qarşı dayandı.

      Dəyələrin qapısı ağzına toplaşan arvadların hayharayı güllələrin səsinə qarışıb Poylu ilə «Boz»un arasında əsl döyüş meydanına çevrilən düzü başına götürmüşdü.

      Kəndə də hay düşmüşdü. Ağalıqla rəiyyətin toqquşmasını eşidən camaat «Boz»un belinə axışırdı. Arvad-uşaq bir-birinə qarışmışdı. Ağsaqqallar, qarasaqqallar atışmanı dayandırmaq üçün bilmirdilər neyləsinlər. Bu ölüm-dirim davasında od-alov saçan güllələrin altına girmək mümkün deyildi.

      Kərəm dərələrin dalından atəş açırdı. Onun növbəti gülləsi Bayramı yaraladı.

      Bu tərəfdə isə İsgəndəri uç nəfər araya almışdı. Bir yandan İsrafil, bir yandan əmisi Məşədi Alı, bir yandan da nökər Rəhim onun üstünə güllə yağdırırdı. İsgəndərin tüfəngi isə alabafta kimi gah bu kolda, gah o kolda ötürdü. Birdən o, qamışlıqdan ona güllə atan Məşədi Alını gördü. Nişan alıb tətiyi çəkdi. Məşədi Alının tüfəngi əlindən yerə düşdü. Başı sinəsinə əyildi. Güllə düz ürəyinə dəymişdi.

      İsrafil ağanın tutduğu mövqe həm bir az hündür, həm də bir qədər dalday idi. O, əmisinin vurulduğunu görüb dəhşətə gəldi. İçində yanan intiqam ocağı daha gur alışdı. O, indi yalnız İsgəndəri izləyirdi. «Səni özüm öldürəcəm». Birdən elə vəziyyət yarandı ki, ağa, İsgəndəri lap aydın gördü və dərhal onu tuşlayıb tüfənginin nişangahına gətirdi.

      İsrafil ağanın atdığı güllə İsgəndərin papağını alnından azca geri sürüşdürdü. Ağa bir an əl saxlayıb diqqət kəsildi. İsgəndərin tüfəngi artıq susmuşdu.

      Bu zaman «Boz»un dikdirində əli tüfəngli bir atlı göründü. Bu, özünü haraya yetirən İsrafil ağanın əmisi Molla Vəli idi. O, əlini gözünün üstünə qoyub ətrafı seyr elədi. Özününküləri axtarırdı. Kərəmi gördü. Kərəm atasına köməyə gedirdi. Molla Vəli tüfəngini yəhərin qaşından götürüb cəld Kərəmi nişan aldı. Lakin İsgəndərin tüfəngi açıldı. Molla Vəli sinəsinə dəyən güllənin zərbindən qamətini azca dikəldib sonra büzüşdü. Havaya açılan silahı əlindən yerə düşdü. Kişi müvazinətini itirdi, ayaqları üzəngidə arxası üstə atın tərkinə sərildi.

      Güllənin zərbini hiss eləyən İsgəndərin bədəni gizildədi, gözləri alacalandı. Başı keyişdi. Əlini alnına qoydu. Beyni atlanırdı. Qulaqları da küyüldəməyə başladı. Alnını yalayıb keçən güllə beynini zədələmişdi. Əlini alnından gözü qabağına gətirdi. Barmaqları qana bələşmişdi. Alnından sızan qan düyünlənmiş qaşları arasından burnu uzunu axmağa başladı. Başında get-gedə bir boşluq əmələ gəlirdi. Elə bil bu boşluqda ocaq qalamışdılar.

      İsgəndərin kiçik oğlu Məcid hələ uşaq idi. On üç-on dörd yaşı ancaq olardı. Buna baxmayaraq, o da əlinə tüfəng götürüb atışmada iştirak etməyə can atırdı. Lakin anası onu dəyədən eşiyə buraxmırdı.

      – Uşaqsan, uşaq yerində otur. Sənin o güllə-baranın içində nə işin var?!

      Məcid inadından əl çəkmirdi, gah yalvarır, gah ağlayırdı.

      – Burax deyirəm sənə, burax məni!

      – Dərdin alım, əl-ayağa dolaşma, qoy görək bu nə müsibətdir…

      Bu zaman dəyələrin yanında açılmış arabanın üstündən atışmanı izləyən Zal qızı Gülnaz özünü hövləng içəri saldı. Dəyə çubuğundan asılmış qoltuqaltını götürüb Fəxrənsəyə dedi:

      – Burax onu! İsgəndərin gülləsi qurtarıb. – Sonra üzünü Məcidə tutdu.

      – Dədən tək söyüdün altındadır. Bu güllələri tez. ona çatdır…

      Məcid əlindəki tüfəngi yükə söykədi, qoltuqaltını bibisindən alıb tez belinə bağladı və çevik bir hərəkətlə bayıra atıldı. O, kolların arası ilə gah sinə-sinə qaçır, gah sürünə-sürünə irəliləyirdi. Hərdən güllələr yan-yörəsindən vıyıltı ilə keçirdi. Axır ki, o gəlib atasının yanına çatdı. Kişinin üz-gözünü qanlı görəndə yerindəcə qurudu. Qəhər onu boğdu. İsgəndər güclə dilləndi:

      – Niyə gəldin?

      Məcid gördü ki, atası çox qan itirmişdi. Amma hələ huşu üstündə idi. İsgəndər oğlunu görəndə dikəlmək, həmişəki kimi məğrur, yenilməz görünmək istədi, lakin bacarmadı.

      – Mənim bala tərlanım, dağlar qartalım!

      Uşaq atasına sarındı. göz yaşları onun qanına qarışdı.

      – Sənə güllə gətirmişəm! – dedi.

      Kişinin