Qaçaq Kərəm. Fərman Eyvazlı

var. İndi gəlirəm.

      Bu təklif qəza rəisinin də ürəyindən oldu. Cəfər ağanın bu işarəsini başa düşən Oruc ağa ilə Aslan bəy ayağa qalxdı və qəza rəisi ilə xudahafizləşib kabineti tərk etdilər.

* * *

      Ağalar çox məyus halda geri qayıdırdılar, Bir müddət hər kəs öz aləminə çəkildi. Onlar indi İsgəndərə bir rəqib, bir düşmən kimi baxırdılar. Oruc ağa fikirləşirdi: «Yaxşı, deyək ki, bu gün bu işdən birtəhər canımızı qurtardıq. Bəs sonra? Kim inana bilər ki, o bir də padşahın adına belə bir məktub yazmayacaq? hər yazılan danosa bu qədər xərc çıxsa?»… – Onu od götürmüşdü, sükutu pozub söylənməyə başladı:

      – Bu da mənim yaxşılığım? Ona-buna rəncbərlik eləməkdən beli bükülmüşdü. Gətirdim qapımda adam elədim. Sən bunun qırmızıüzlüyünə bir bax! Həm çörəyini yesin, həm də ayağının altından qazsın. Yaxşı, Zal oğlu, gör indi sənin başına nə oyun açıram!… Siz hələ məni yaxşı tanımırsan!

      İsgəndərə qənim kəsilən Cəfər ağa da xəyalında onu asıb-kəsirdi. Təklif etdi:

      – Onu aradan götürüb biryolluq izini itirmək lazımdır.

      Bu fikrə şərik çıxan Aslan bəy də hiddətlənmişdi.

      – Elədir, kəsik baş danışmaz olar. Yoxsa get-gedə ayağı yer alıb rəiyyəti üstümüzə qaldıracaq.

      Oruc ağa əsəbi halda dilləndi:

      – Qələt eləyəcək.

      Cəfər ağa qaş-qabaqlı halda qara bığlarını eşdi: – Aslan bəy, sənin təklifin nədir?

      – Gəlin qaravaş Mələyə pul verək, üstünə şər atsın, tutduraq.

      Oruc ağa bu təklifə etiraz elədi:

      – Yox, bu ləkə ona yapışmaz. Elə bir tədbir tökmək lazımdır ki, inandırıcı olsun.

      Cəfər ağa da öz fikrini söylədi:

      – Yaxşısı budur onu bir bəhanə ilə Ceyrançölə göndər, nökərlərdən bir-ikisini dalınca yollayaq, gecə ilə orada başını əksinlər!

      Ağalar yol uzunu çox düşünüb daşındılar. Lakin qəti bir qərara gələ bilmədilər. Çətin vəziyyətə düşmüşdülər. Məsləhət belə oldu ki, indi yorulublar, bu axşam dincəlsinlər. Ayrı-ayrılıqda bəlkə də başlarına ağıllı bir fikir gəldi. Sabah Cəfər ağanın evində, gizli məşvərətə toplaşsınlar.

      Onlar Dağkəsəmənin alt tərəfindən axan arxın qırağında ucalan qoşa ixtiyar çinarların kölgəsində qoyun sürüsünə rast gəldilər. Oruc ağa dağdan qayıdan sürülərini dərhal tanıdı. Kişi çobanları görcək cilovu çəkib yol-kənara çıxdı. Aslan bəy ilə Cəfər ağa da dayandı. Ağa atdan enib sürüyə yaxınlaşarkən, baş çoban Tapdıq kişi bir ağ toğlunun belindən yapışıb qucağına aldı. Oruc ağaya sarı tələsdi. Bu da bir adət idi. Ağa əlini cibinə salıb çobana bir üçlük verdi. Sonra o, çobanları sorğu-suala tutdu. Dağdan nə üçün vaxtından bir həftə qabaq gəldiklərini, sürüdən yolda ölüb-itəni, istiyə düşəni soruşdu və sürünün içinə girdi, bir neçə qoyunun belindən tutub əlləşdirdi.

      Kür qırağının otu da bu saat yağışdan sonra üzərrik kimi baş qaldırıb. Bir beş-on gün də oralarda otarın yaxşı kökəlsinlər. Bu günlərdə Tiflisdən Vano qoyunlara baxmağa gələcək. Özünüz bilirsiniz ki, Vano pullu müştəridir. Onun siftəsindən sizə də xələt düşər.

      – Ağa, düşsə də sağ ol, düşməsə də.

      Ağalar kəndə çatanda artıq gün yaxmışdı. «Boz»un belindən aşağı enəndə hərə bir səmtə ayrıldı. Oruc ağa evə tələsdi. Düşünürdü ki, bu saat İsgəndəri yanına çağırtdırıb onu sorğu-suala tutsun, ağır sözlər desin. əgər o, hər şeyi dansa, cavab qaytarsa nökərlərə döydürüb dama saldırsın. «Əə, köpəkoğlu mən sənə nə yamanlıq eləmişəm?!»

      Lakin evinə yaxınlaşanda bu fikrindən daşındı. O, belə qərara gəldi ki, İsgəndərin padşaha ərizə yazmasını, qəza rəisi ilə və ağalarla aralarında olan söhbəti, İsgəndərdən narazılığını, ona sui-qəsd hazırlanmasını evdə heç kəsə bildirməsin.

      Ağanın gəldiyini görən nökər Rəhim tez irəli durub atın cilovundan yapışdı, üzəngisini basdı. Kişi yəhərdən yerə endi. O, həm yorğun, həm də qayğılı görünürdü. Lakin özünü o yerə qoymur, heç nə olmamış kimi aparmağa çalışırdı.

      Ərinin xasiyyətinə yaxşı bələd olan Cavahir xanım isə onun qanı qara olduğunu o saat hiss elədi. Elə bildi ki, kişi bu gün kənddə baş verən hadisədən xəbərdardır, ona görə belə dilxordur.

      Ağanın da evdə hökm sürən süstlükdən, ailə üzvlərinin sifətlərindəki pərişanlıqdan ürəyinə damdı ki, deyəsən onlar da onun Qazağa nə üçün getdiyini bilirlər. Gümanını yoxlamaq üçün soruşdu:

      – Nə olub belə bir təhərsiz?

      – Daha bundan artıq nə olacaq, bircə bu qalmışdı ki, indi də Mansur bəy bizə sataşsın?! Sənin sərkarına əl qaldırsın?.. O qardaşı arvadına sataşan oğraş!

      Oruc ağa sual ifadə edən gözlərini döydü: – Bir de görüm, nə olub axı? Cavahir xanım yenə deyindi:

      – Gətirdin kişinin oğluna bir tikə çörək verdin. O da bizim üstümüzdə burnundan töküldü. Az qalıblar bir-birini xəncərlə doğrasınlar. İsgəndər ağzı-burnu qanlı evlərinə getdi.

      – Niyə, nəyin üstündə?

      İsrafil hadisəni nəqlə başladı…

* * *

      …Bostandan qayıdan İsgəndər Dəryəkqulular məhəlləsinin yanından dönüb nalbənd Bilalın həyətinə getdi. Bilalın evi «Zayej»in dal tərəfində idi. Həyətə girəndə gördü ki, burada üç-dörd adam var. Hamısı da atlarını nallatmağa gətirib. Kişilər talvarın kölgəsində oturub söhbət eləyə-eləyə qarpız yeyirdilər. İsgəndər ağ dırnaqlı, göy xallı atını qaratikan çəpərinin dirəyinə bənd eləyib, talvarın altına getdi.

      Ləzgi evinin Namazı ona dedi:

      – Gəl otur bizimlə qarpız ye.

      – Çox sağ ol, elə bostandan gəlirəm. – İsgəndər nalbəndin yanına getdi. Dodaqaltı bayatı deyən pəhləvan cüssəli Bilal kişiyə salam verib, sınmış təkər topunun üstündə oturdu.

      – Əleykümsalam! – deyən nalbənd soruşdu: – Oruc ağanın atını niyə gətirməyibsən? Onun da nallanmaq vaxtıdı.

      – Bilirəm. Amma bu gün kişini nədən ötrüsə Qazağa çağırıblar.

      Bu əsnada Mansur bəy gəldi. Hamı dönüb ona sarı baxdı. Bəy təzə aldığı ağ madyanının belində qürurla oturmuşdu. Əynində atın rənginə bənzər çuxa vardı. Nallatmağa gətirdiyi madyanı həyətdəki tut ağacına bağladı. İsgəndərin boynudüz kəhəri madyanı görən kimi havalandı. Qulaqlarını şəklədi, ayaqlarını yerə döyərək kişnədi.

      Talvarın altında oturanların hamısı bu yaraşıqlı ağ madyana tamaşa eləyirdi. Bundan qürrələnən Mansur bəy İsgəndərə məhəl qoymadan kişilərin yanına gedib onlarla görüşdü. günü qumarda, kef məclislərində