Qaçaq Kərəm. Fərman Eyvazlı

kimi ayağı yenə sərpdi və bu dəfə o, dizlərini büküb böyrü üstə uzandı. Kərəm geri baxanda gördü ki, pristav xeyli arxada qalıb… Yaralı atı isə ulğun kolunun yanında yerə yıxılmışdır.

      Güllə açıldı, kəhər kişnədi. Atın yalmanına yatıb dabanları ilə onu daha da cuşa gətirən Balasöyün dönüb geri baxdı.

      – Səni belə qəddar bilməzdim dayıoğlu, o səkil ata necə qıydın?

      – Kərəm köksünü ötürdü:

      – Namərdlər yaralı atın yalmanını, quyruğunu qırxarlar. Namussuz yaşamaqdansa, namuslu ölmək daha yaxşıdır.

      Onlar meşə ilə xeyli yol gedib «Qala bozu»ndan aşağılarda Kürə endilər. Suları yara-yara o taya keçib Ceyrançölə qalxdılar.

      Balasöyün təklif. elədi ki, buradan bir baş Biləndərlilərin yatağına getsinlər. Kərəm razı olmadı.

      – Ora bir az uzaqdır, – dedi – gözdən tez iraq olmalıyıq. Yaxşısı budur, Qara Kazım oğlu Qəhrəmanın yanına gedək.

      – Hə, nə olar, o da etibarlı, ehtiyatlı adamdı. Əlindəki tüfəngi dizləri üstünə qoyan Kərəm sözünə davam etdi:

      – O, həm bizə bir az güllə verər, həm də bir-iki gün onun yanında qallıq. Sonra da allah kərimdir.

      Balasöyün əlavə etdi:

      – Gürcüstana gedərik, o tərəflərdə dost-tanış çoxdur.

      – Faxralıda Güllər tayfasından Dəli Hüseyn adlı canlara dəyən mənim də bir çoban dostum var. – dedi Kərəm.

      Sonra araya bir qədər sükut çökdü. Kərəm bu sükutda öz hərəkətinin aqibətini düşünür və düşündükcə də qarşısına cavabı çətin tapılan suallar çıxırdı. Balasöyün də beynində çaxnaşan dumanlı fikirlər əlində əsir-yesir qalmışdı.

      – Belə çıxır ki, daha bu gündən biz ev eşik qohum-əqrəba üzünə həsrət qalacayıq?!

      Kərəm ağır-ağır başını tərpətdi. Lakin o hələ bilmirdi ki, qarşıda onu. qaçaqlıq həyatının nə kimi çətinlikləri gözləyir?

      …Bu gün atasının üçü idi. O isə bu mərasimdə iştirak edə bilmədiyi üçün özünə yer tapa bilmirdi.

      – Ürəyim az qalır partlasın. Heç belə də iş olar? İndi bütün qohum-əqrəba qəbir üstə çıxıb. Biz isə əli-ayağı bağlı dustaq kimi burada qalmışıq. Bir dəli şeytan deyir, dur birbaş yollan qəbiristanlığa.

      Dostu Qara Kazım oğlu Qəhrəman məsləhət gördü.

      – Yox, divanla divanlıq eləmək olmaz… Səbr elə. Dədələr deyib ki, «Səbr salamatlıqdır».

      Balasöyün sözə qüvvət verdi:

      – Qəhrəman düz deyir, səbr elə, özünü ələ al. Qoy şər qarışsın, qaranlıq düşsün. Qəbir üstə biz də gedərik.

      Kərəm əlacsız, acizanə bir halda başını buladı.

      – Bu nə işdi biz düşdük…? Balasöyün dedi:

      – Dayoğlu, özün yaxşı bilirsən ki, bu zamana bizə ögeydir. Gec-tez belə olmalıydı. Ya dustaqlıq, ya qaçaqlıq!

      Kərəm hər şeyi ölçüb-biçmiş kimi xəyaldan ayıldı. Onda sanki birdən-birə bir dönüş əmələ gəldi.

      – Madam ki, iş belə gətirdi, bu gündən mən də onlara .divan tutacam. Qoy indi qabağımda dursunlar! Bu qoca dünya yarış meydanıdır…

      …Gündüzlər harasa çəkilən payız buludları axşam düşən kimi sanki qeybdən peyda olur və göy üzünü qalın tülə bürüyürdü. Bu gecə də qaranlıq idi. Ay yalnız hərdən buludların seyrək yerlərindən zəif şölə saçırdı. Ətrafdakı başdaşları ayin zəif işığında elə bil qəbirlərdən qalxan ölülərin qaraltısı idi. İki-bir, üç-bir baş-başa verib bir-birilə nə haqdasa xısınlaşırdılar. Lakin Kərəmgilin gözləri qaranlığa alışmışdı. Qəbiristanlıqda hər şeyi aydınca seçirdilər.

      Kərəm atasının qəbri üstündə diz çöküb için-için ağlayır və ürəyində: «Sən mənim allahım, dayağım idin, ata. Bizi bizdən heç bir qüvvə ayıra bilməzdi, əmbə bu zəmanə, bu zəmanənin İsrafil ağaları ayırdı. Mən onu belə namərd bilməzdim. Sənə onun gülləsi dəydi… Bağışla, qəbrin üstünə gündüz gələ bilmədim. Onlar məni də eldən-obadan didərgin eləyib qaçaq saldılar… Qəbrinə and içirəm, bir qanına min qan alacam!»

      Birdən qəbiristanlığın hansı səmtindənsə bir şıqqıltı eşidildi. Bir əlində silah, bir əlində cilov qəbrin ayaq tərəfində kədərli halda dayanan Balasöyün səsə diqqət kəsildi. Bu nə idi, kim idi? Aşağı əyilib Kərəmi dümsüklədi. Və pıçıltı ilə dedi:

      – Şıqqıltı eşidildi, deyəsən bizi izləyirlər? Xəyaldan ayılıb başını yuxarı qaldıran Kərəm də ətrafı dinşədi. Amma bir səs-səmir gəlmədi. Qəbiristanlığı yenə sakitlik bürüdü. Lakin aradan bir az keçmiş at xoflanmış kimi orxandı. Qulaqlarını şəkləyərək içini arıtlayırmış kimi qırıq-qırıq səs çıxartdı. Nəsə hiss eləmişdi, narahat idi. Elə bu vaxt təpənin günbatan tərəfində bir qaraltı göründü. Balasöyün eyməndi. Get-gedə yaxınlaşan həmin qaraltı başdaşları arasında gah görünür, gah da yoxa çıxırdı. «Bismillah!» Bu nə idi? Yoxsa nağıllarda eşitdiyi ərdov, cin-şəyatin həqiqət imiş? Bəlkə gözləri alacalanırdı?

      Onlar tez babaları Molla Zalın qəbri arxasında gizləndilər. Tüfənglər qaraltı gələn səmtə tuşlandı. Qaraltı yaxınlaşdıqca böyüyür və get-gedə aydın seçilməyə başlayırdı. Lakin Kərəm gözlərinə inanmadı. Balasöyünün atı yekə qırıq-qırıq kişnədi: Kərəmin qəlbini sevinc qarışıq bir kədər çulğadı. Tüfəngi gözündən kənar eləyib yanında uzanaraq irəlini nişan alan Balasöyünə baxdı. Qəbrə yaxınlaşan iri qaraltı İsgəndərin atı idi. Kişinin bütün yar-yarağı da üstündə idi. Hənirti hiss eləyə at ürkək-ürkək gəlib qəbrin yanında dayandı. Qəbri imsilədi. Sonra da üzünü, boynunu başdaşına sürtdü. Kərəm yenə qəhər boğdu. Atı çağırdı. Köhlən diksinib qulaqlarını şəklədi. Lakin o, ayaq üstə qalxıb ona sarı gedən Kərəmi iyindən, səsindən tanıdı. Astadan kişnəyərək mehribanlıq göstərdi. Kərəmə elə bil qol-qanad verdilər Bəli, «Atın var, qanadın var» – deyib dünyagörmüş kişilər.

      Kərəm atasının dəstəsi sədəfli, ilandilli xəncərin yəhərdən açıb belinə bağladı, qoltuqaltısını çiyninə keçirdi. Aynalı tüfəngini əlinə alıb atın belinə qalxdı.

* * *

      Səhərdən başlayan quzey küləyinin qovduğu yelinli buludlar göyün üzünü qara pərdə kimi örtmüşdü. Hava saz idi. Günortadan sonra qar yağmağa başladı. Get-gedə kəndin arasından əl-ayaq yığışır, yollar-izlər kimini kəndə, kimini həndə aparırdı…

      «Boz»un qoşa gədiyindən başlayıb ta Kürə kimi uzanan, tək araba keçəsi yol kəndi iki yerə, – yuxarı və Aşağı Kəsəmənə bölmüşdü.

      İsrafil ağanın evi yuxarı Kəsəməndə idi. «Boz»un belində usta Cəlilin tikdiyi bu təzə mülk kənddəki evlərin hamısını kölgələmişdi. Altı otaqdan ibarət qırmızı kərpicdən və çay daşlarından