Marta. Helena Hugo

het verlede jaar opgehou. Dit raak moeilik. Ek voel in die pad met die rystoel en my oë wil nie meer nie.”

      “Wat van musiek?”

      “Ek luister CD’s en radio. Ek dink baie.” Haar oë word wasig. “Ek het na julle verlang. En nou is julle al weer op pad.”

      “Deon – nie ek nie.”

      “Ek dag jy gaan ook.”

      Hy grinnik. “Julle is so bly oor Deon se verlowing, dis al waaroor julle praat.”

      Sy ma lyk of sy in trane gaan uitbars. Hy het haar seergemaak en hy wou nie, maar hy het.

      “Ag, my kind. Dis die eerste keer dat een van julle verloof raak. Dis ongewoon.” Sy haal ’n snesie uit die boksie op haar ronde tafeltjie en vee haar oë af. “Dis gebedsverhoring. In die eerste plek het ek gebid dat julle terugkom, en hier is julle.”

      “Eindelik.”

      “Skink vir ons, dan vertel jy my wat jy beplan. Ek hoop tog nie jy kuier net ’n paar dae nie.”

      Hy skink twee koppies, vir haar ’n halwe sodat sy dit met kookwater kan aanvul.

      “Ek is hier om te bly,” sê hy, “in die dorp, by julle.”

      “Gunther?” Sy hou asem op.

      “Ek sal later met Pa praat. Mag ek ’n rukkie van julle gasvryheid gebruik maak? Ek het planne, maar ek moet eers seker maak voor ek oop kaarte speel. Is dit reg, kan ek my ou kamer terugkry? Ek sal huur betaal.”

      Sy glimlag so pragtig, sy lyk jare jonger.

      “Nonsens, jy bly en jy betaal nie.”

      “Daaroor sal ons weer praat. Ek moet my deel bydra. Maar dankie vir die kamer.”

      Vier

      Marta haal die bestanddele vir die sjokoladekoek uit en gooi dit onder ’n doek toe sodat haar ma dit nie moet sien nie. Sy maak smiddae kookkos en het frikkadelle, pampoen en koolbredie op die stoof.

      In haar kop het sy ’n voor- en ná-foto van Ragel. Toe sy hier uitstap, het sy kompleet nes Charlize Theron gelyk. Arme vrou, sy en haar man het rede om te treur. Om ’n kind wat nog so jonk en onskuldig is, aan die dood af te staan, is onregverdig. Dit gebeur hier rond ook – dikwels onder die armes. En as daar een ding is waarvan jy hulle nie kan beskuldig nie, is dat hulle nie lief is vir hul kinders nie. Die goedjies word meesal wild groot, hardloop die dorp rond en speel in die strate. Maar laat een van hulle siek word of iets oorkom … Ten minste weet die dorpsmense om op die uitkyk te wees na kinders. Hulle word nie raakgery nie en die ouer seuns wat ’n paar jaar gelede ’n skrikbewind gevoer het, is weg. Ragel se seuntjie is in ’n stil woonbuurt doodgery. Dis so vreemd dat die kar en die kind juis op daardie oomblik ontmoet het. Hoe werk dit? Marta se kop is vol vrae. Haar ma sal sê sy verknies haar oor sake wat niks met haar te doen het nie. God is Heer van lewe en dood en jy bevraagteken nie sy besluite nie. Maar is dit God wat sulke besluite neem? Hoe kan ’n God van liefde ’n kind met die dood tref en ’n moeder soos Ragel so bitter seermaak?

      Waarom moes haar pa in haar arms sterf toe sy nog maar sewentien was?

      Waarom het Deon verloof geraak? Waarom het hy weggegaan?

      Marta tel die mandjie met strykgoed van die kombuistafel af en gooi ’n skoon tafeldoek oor. Sy is besig om te dek, toe Hetta haar klokkie lui. Voor sy kamer toe gaan, skakel sy die stoof af. Die kos is gaar en dit sal warm bly.

      “Ek lui en lui en al wat kom, is jy?”

      Dieselfde ou deuntjie. Kan Hetta nie geduld aanleer nie?

      “Ek het gou die stoof afgeskakel. Die kos is reg.”

      “Weer kool?” vra haar ma. “Ek ruik dit.”

      “Ons moet dit opeet.”

      “Hoekom koop jy kool?”

      “Ons koop nie kool nie, dis van dié wat ek self plant.”

      “Kool en blomkool, elke dag. Jy skep nie vir my kool nie.”

      “Goed, Moeder, ek sal nie.”

      Marta stop die rystoel by haar ma se plek aan tafel. Hetta pluk haar servet uit die ring en vou dit op haar skoot oop. Sy glo aan lapservette en hulle moet skoon wees. Daarmee het Marta geen probleem nie, sy was en stryk hulle elke tweede dag. Om tyd en moeite te spaar, skep sy die kos direk uit die potte op die borde. Dis net Sondae dat sy opskepskottels op tafel sit. Sy sit die bord voor haar ma neer.

      Hetta kyk daarna met ’n frons. “Ek wens ek kan in die week ook vir myself skep.”

      “Ons het ooreengekom, Moeder. Die skottelgoed raak my oor.”

      “Ja, toe maar.”

      Hetta hou haar hand uit sodat hulle die tafelgebed kan doen. Marta gaan sit en Hetta rammel haar rympie af.

      “Here, seën die voedsel aan ons liggame, seën ook die hande wat dit voorberei het. Amen.”

      Marta wonder of sy regtig begaan is oor die hande wat die kos maak. Haar oë gaan skaars oop, dan kritiseer sy. En vandag is sy weer in een van haar onmoontlike buie.

      “Die pampoen het te veel gebraai, die rys het te min sout,” kerm sy, maar eet lustig. “Jy kan vir my ook ’n klein skeppie van die kool gee.”

      “Moeder wou dan nie kool hê nie.”

      “Ek sal dit afwurg saam met die vleis, anders is die kos te min.”

      Marta sukkel om haar gesigsuitdrukking neutraal te hou; sy vat Hetta se bord en gaan skep. Ná ete kry elkeen ’n bolletjie roomys. Haar ma drink haar pille saam met ’n halwe koppie swart koffie.

      “Dankie, Marta, dit was lekker,” sê sy onverwags. “Ek gaan rus, sal jy my kamer toe help?”

      Marta doen dit met plesier. Sy help haar op die bed, trek die gordyne en die deur toe. “Lekker rus.”

      In die kombuis spring sy dadelik aan die werk en binne vyftien minute is die koek in die oond en maak sy solank die versiersuiker aan. Sy was skottelgoed, haal die koek uit en skud die panne op die afkoelrakkie uit. Perfek. Vinnig stort, haar nuwe somerrok aantrek en die koek versier.

      Dis twintig oor drie toe sy dit in ’n blik sit en by die sydeur uitglip. Al sien sy hom net ’n minuut, sal dit die moeite werd wees.

      Nog vyf minute en sy staan op die Swanepoels se voorstoep en klop. Eenkant onder die houtbank sien sy meneer Swanepoel se tuinskoene. Haar hart klop so hard sy kan sweer sy hoor die hamerslae. Dis so stil daar binne, sy hoop nie hulle slaap nie.

      Maar dan hoor sy voetstappe. Dit klink te lig. Of is hy dalk kaalvoet?

      Die deur gaan oop en Eva staan voor haar op haar kouse. Dis skemerdonker in die huis agter haar.

      Marta gee die blik aan en fluister. “Ek het vandag gebak.” Sy voel belaglik.

      “Mevrou slaap en Meneer en Deon en Gunther het ná ete Lambertsbaai toe uitgery.”

      Eva praat gedemp.

      Marta dink vinnig. “Ek het die koek gebring, nie kom kuier nie. Moeder is alleen, ek moet gou maak.”

      “Dis ’n mooi nuwe rokkie wat jy aanhet.”

      Eva is moedswillig, sy terg. Marta maak of sy haar nie daaraan steur nie. “Dankie,” sê sy en draai om en loop.

      Eva kyk haar agterna, sy kan voel hoe sy vir haar kyk, die ou heks. Ten minste slaap haar ma nog vas toe sy by die huis aankom. Sy trek haar nuwe rok uit en hang dit op, sy vat ’n snesie en vee die grimering van haar gesig af. Toe gaan sit sy op die bed.

      Sy wens sy is nooit gebore nie, sy wens sy is nie sy nie. Sy wens sy is haar suster wat soos Emma getroud is met ’n predikant, en wat kinders het en gelukkig is. Sy haat haar lewe, sy haat Deon Swanepoel