Boereverraaier. Albert Blake

kommando onder kommandant Buys, in 1941 het Van den Heever op die plaas Beerlaagte in die distrik Heidelberg (naby waar die joiners gevang is) gewoon.44 Dalk is die ver­swyging van hul name na vier dekades ’n poging om die naasbestaan­des van die oorledenes in die omgewing verleentheid of verdere pyn te spaar.

      Na die teregstelling gaan dit droewig met Bouwer se weduwee. Slegs ses weke na haar man se dood sterf hul dogtertjie op 9 Oktober 1901 en vier maande later, op 31 Januarie 1902, die babaseuntjie. Die kompensasieraad betaal haar £80 vir oorlogskade, wat sy vir onmiddellike lewensbehoeftes moes aanwend. Dit is die enigste bate wat in haar man se boedel aangete­ken word. Daarna verval sy in armoede. Teen 1905 woon sy by ’n Van den Heever-familie op die plaas Spaarwater in die distrik Heidelberg. Een van die Van den Heevers, Pieter Hendrik, lê ’n verklaring af dat hy met die teregstelling teenwoordig was en bevestig daarmee die dood van Piet Bouwer om dié se waardelose boedel by die meester van die hooggeregs­hof afgehandel te kry.45

      Van Emmenes se ouers het na die oorlog ook ’n ellendige bestaan gevoer. Sy pa probeer twee kompensasie-eise invorder wat die seun voor sy teregstelling by die Britse owerheid ingestel het. Die Britse amptenaar wat met die prosessering daarvan gemoeid was, was simpatiek en het die volgende opmerking in die lêer gemaak: “Claimant was subsequently shot whilst serving for us. His people (are) in poor circumstances.”46 Die kom­pensasie-eise is gevolglik aan Van Emmenes se pa uitbetaal.

      Vandag lê die grafte van Bouwer en Van Emmenes verlate tussen die gras op die plaas Rietfontein, suid van Heidelberg, nie ver van die besige N3-snelweg tussen Johannesburg en Durban nie. Daar is geen grafstene nie, net ’n hoop klippe oortrek met gras en struike. Die klipfondasie van die perdestalle se mure op die plaas Hartbeesfontein waar die twee joiners verhoor is, kan vandag nog gesien word. Die tronk op Villiers waar hulle aan­gehou is, is nog in ’n goeie toestand en agter die huidige polisiestasie op die dorp naby die Vaalrivier geleë.

      Daar is ’n bisarre nadraai by die laaste rusplek van die twee joiners. In 1930 pleeg die 21-jarige Koot Bierman weens finansiële probleme selfmoord op die plaas Hartbeesfontein. Omdat hy sy eie lewe geneem het, is hy nie ’n normale begrafnis gegun nie en is sy oorskot by die “ander twee moordenaars” begrawe.47 ’n Verweerde grafsteen van sandsteen in ’n vorm van ’n doodskis dui sy laaste rusplek langs dié van die twee joiners aan.

      Na drie dekades is die ontslape verraaiers steeds geminag.