Hartland. Deon Opperman

liefde.

      Elna het nie dadelik geantwoord nie. Dit was reeds meer as ’n jaar nadat hy die ontsaglike knou van regstellende aksie gekry het. Sy loopbaan aan skerwe. Elna het haar bes probeer om die sielkundige knou teen te werk, hom te ondersteun. Bertus het geweet hy kon nie veg teen die onverbiddelike verandering wat besig was om die land te transformeer nie. Hy moes vlug. En Elna het hom gesteun omdat sy geweet het dis die vinnigste manier om haar ou Bertus te herstel. Hulle het na Kanada gevlug, westelike Kanada, so ver as moontlik van Suid-Afrika af. Bertus het begin herstel, sy voete weer begin vind. Hy het sy eie maatskappy begin, maar sommige van sy metodes het hul daaglikse lewe begin knou. Alles moes op Engels gedoen word. Afrikaans het hulle in Suid-Afrika agtergelaat. Elna het agtergekom dat sy besig was om te kwyn, om van haar man weg te groei. Verlange na haar land, haar taal, haar mense het méér weggevreet as wat liefde kon heel. En telkens, wanneer sy wou sê: “Kyk na my, sien jy die skade?” moes sy onttrek, voorkeur gee aan die gekneusde ego van Bertus en haar missie om dit te herstel.

      Elna het haar hand uitgesteek, sy wang gestreel. “Read my face,” het sy gesê. “All you need to know, you’ll find it there.”

      Hulle het lank só bly lê, Bertus wat na haar staar.

      Verstaan jy? wou sy vra.

      Sy het sy oë in die hulsel van skadu gesoek. Oop maar elders.

      Tussen haar dommeldrome deur op die vlug hierheen het sy gewonder hoe sy haar gesig gaan wegsteek. Haar familie ken haar. Hulle sal haar een kyk gee en weet.

      Nou, op die patio voor Elna en Bertus se kamer, staan Maria en Elna ’n oomblik vir mekaar en kyk. Dit is asof die neersit van die tasse, die vinnige ingaan by die badkamer en die uitstap op die patio vir Elna finaal wil sê: Terug, terug, ek’s terug!

      Maria weer kan nie ophou kyk na haar dogter se gesig nie. Sy sien die tekens van moeilike maande wat agter die rug is, die vermoeienis van die vlug. En dan word haar gemoed gevul met die wonderlike warmte wat uit haar dogter se blydskap straal. Daar’s pyn in die oë, sien Maria, maar die vreugde van weersien laat Elna blom.

      Maria praat nog oor kaste en handdoeke en help julself in die kombuis, maar dan baai sy weer in Elna se breë glimlag. “Ag, my kind, dis so lekker om julle weer hier te hê.” Sy trek Elna nader. “Vir my ook, Ma.”

      Vir ’n oomblik staan hulle so in mekaar se arms. Skielik begin Elna ruk soos sy huil. Rou snikke wat haar teen haar ma se lyf laat skud.

      “My kind? My gogga?” Maria staan effens terug, sodat sy Elna se gesig kan sien. “Wat makeer? Elna? Praat met my, my kind. Hoekom huil jy?”

      “Hy wou hom nie bring nie, Ma.”

      “Hoe bedoel jy nou hy wou hom nie bring nie?”

      “Bertus. Hy wou nie vir Neil saambring nie.”

      “Maar hy’s ons kleinseun. Hoekom sou Bertus nie wou hê ons moet hom sien nie?”

      “Nie daaroor nie, Ma. Hy wou hom nie na dié land toe bring nie. Ons het amper geskei omdat ek aangedring het. Hy wou hom daar by vriende los sodat ek en hy alleen kon kom.”

      “Ek’s jammer, maar ek verstaan nie.”

      “Hy wil hê Neil moet in murg en been ’n Kanadees wees.”

      “Dis absurd. Julle praat dan Afrikaans.”

      “Nie in Kanada nie. Ons praat Engels ... by die werk, by die huis. Ons praat Engels. Bertus voel as Neil Afrikaans by die huis praat en Engels by die skool, hy nooit behoorlik sal aanpas nie ... altyd half Afrikaner sal wees.”

      “Maar hy sal altyd half Afrikaner wees. Jy kan mos nie jou herkoms ontken nie.”

      “Dis wat ek heeltyd vir Bertus sê.”

      “Neil was dertien toe julle hier weg is. Hy weet mos waar hy gebore is, waar hy vandaan kom. Sy ouma en oupa bly per slot van sake nog in Suid-Afrika.”

      “Bertus is nie oop vir gesprek nie. Dit was moeilik genoeg om die land te verlaat, om weg te gaan van Ma en Pa, van alles wat ek ken, maar om alleen in ’n vreemde land te sit en nie eens oor jou verlange en heimwee met jou man te kan praat nie. Om as moeder jou kind se moedertaal te moet ontken. Ek sukkel, Ma.”

      “Ai, my kind.”

      Daarmee sien Maria dan ook, weggesteek agter die liewe gelaat, die verhaal van die lang eensame stryd wat Elna moes stry. En niemand het daarvan geweet nie. Hoe kon hulle só blind wees?

      — VII —

      Die hekwag laat hom dadelik deur toe hy sien dis Boetjan se motor. Seun van die eienaar, vrye toegang, geen formaliteite. Boetjan ry rustig, stadig in die lang oprit op. Twee jaar gelede, toe hy nog die probleem gehad het, sou hy met ’n getoet en ’n fanfare opgedaag het, joviaal gesuip. Maar hy is al vier maande droog. Steeds lewe hy van dag tot dag, maar hy is besig om sy stukkies terug te sit waar hulle hoort.

      Hy parkeer sy 4x4 buite sig van die sitkamer en braaiplek. Wil graag vir Elna-hulle verras, maar ook sy entrance só maak dat hy nie onnodiglik in sy ma vasloop nie.

      Net die gedagte daaraan laat die knop op sy maag vaster draai. Hy voel hoe sy mond droog word, die ou behoefte wat knaag. Die ou oplossing, genadiglik geen oplossing meer nie. Hy het sy verstand teruggekry.

      En daardie gesonde verstand sê vir hom dat hy die dag moet vat soos dit kom. As daar ’n kans is, sal hy die ding met sy ma probeer bylê. Soos dinge gaan, is dit dalk vandag meer moontlik as ooit tevore. Miskien het hy ’n onregverdige voordeel omdat hy weet wat aan die gang is – maar dis nou hoe dit is. Mens kan tog nie die res van jou lewe op ’n kille afstand lewe van jou ma, dié persoon by wie jy die graagste liefde en erkenning wil hê nie?

      Dit is presies dít wat Maria Boetjan ontneem het ná Francois se dood. Hulle het saam grensdiens gedoen, Boetjan en Francois. Destyds. Boetjan het teruggekom, Francois nie. En wat Maria betref, was dit Boetjan se skuld dat sy broer dood is. Sy pa kon – of wou – nie sy ma se smart vererger deur haar die waarheid te vertel nie. Die gesuipery het hom wat Boetjan is amper alles gekos. Maar hy het opgestaan. Hy word ’n wildplaasbestuurder, en al moet hy dit nou self proklameer, hy gaan die beste ooit wees. Sy ma sal niks daarvan dink nie, maar ook dít sal eendag verby wees.

      Boetjan wens hy kan meer soos sy pa wees. ’n Harde sakeman wat alles strategies perfek beplan. Dis wat nodig is om sy pa en sy ma en die waarheid saam onder een dak te kry, maar hoe gaan hy dít bewerkstellig? Ongelukkig aard hy na sy ma. Hy kán ook strategies dink, maar sy hart is sy meester. En dan is daar ook nog die olifant in die kamer. Die olifant wat niemand nog raakgesien het nie, maar miskien het dit tyd geword, dink Boetjan. Die olifant en die waarheid saam onder een dak ...

      Hy sien sy pa en Elna se Neil voor hom by die motorhuis instap. Sy pa is so verdiep in Neil se antwoorde dat hy Boetjan nie onder die prieel sien staan nie. Probeer waarskynlik om die ou bande met sy kleinkind so gou moontlik te herstel. Die jare het gevlieg. Sy pa kan in elk geval nie meer swaar dinge dra nie, en dis wat hy Neil nou laat doen. Boetjan kom rustig agterna. Hy hoor hoe Neil vir Jan vertel dat Bertus hom wysgemaak het dat hulle nie in Kanada braai nie. Neil het aangeneem dis omdat sy pa eintlik nie van braai hou nie.

      “Dit sal die dag wees!” roep Jan uit terwyl Neil sy draggie hout langs die vuurmaakplek neersit. “Jou pa, mannetjie, was ’n bobaas-braaier, selfs beter as ek, al moet ek dit nou self sê.”

      “Nie in Kanada nie, Oupa.”

      Bertus kom vanuit die lapa aangestap, braaitang in die hand.

      “Wat hoor ek nou dat jy nie in Kanada braai nie?” Boetjan kan aan sy pa se gesig sien dat hy Bertus nie gaan laat wegkom met kulturele moord nie.

      “Ag nee wat, Pa. Die lewe is anders daar.”

      Bertus ken die tekens nie, maar Boetjan weet – as sy pa só op sy tone gaan staan, is daar onweer in die lug.

      “’n Vuur is ’n vuur en vleis