Харах баайыыта. Венера Петрова

биисинэс солбуйаары гыннаҕа дуу. Иккиттэн биирин талаҕын. Үчүгэйтэн ордук үчүгэйин. Куһаҕантан арыый да бэтэрэнэн соҕуһун. Уолаттарбыт чөл олохтонон чөкөтүйдүлэр диэн үөрүөхпүтүн, саарбах суолу талан сарсыҥҥылара сарбыллыах курдук. Охсуһууттан тэйэн бүтүн хаалыахтара диэн күлүкпүтүгэр имнэниэхпитин, харыларыттан харбаттылар да хаайыы дьоно буолар кыахтаннылар. Иккиттэн биирин эрэ талаахтыыбыт. Үһүс суол бүтэйэ оспут муҥа дуу?

      Туолук бэйэтин эрэ айдаана. Айдаана буолан, иһигэр айманыыта, тус тырагыадьыйата. Таах, мээнэ сылдьар оҕо курдук. Чалбах курдугунан көрөн баран уруокка олорор, табаарыстарынаан хам-түм тыл бырахсар, үөрэнэн хаалбычча учууталларыгар өсөһөр. Өрөлөһөн да диэн, эгиэнэн эрэ тыынар учууталлара кинилэрдиин аны ыстыычыкалаһа оонньооботтор. Урут уруок аҥаара аахсыы, натаассыйа буолара. Ситэ биэрбэтэхтэрин билигин барытын симэ сатаан, учууталлар саҥалара аптамаат уочаратыныы – уруок араамкатыттан аны тахсыбаттар. Арай, кылаастарын салайааччыта Анна Дмитриевна уруогун сиэртибэлээн туран атын кыһалҕаламмыт оҕолорго мээрилиир:

      – Хайдах өйдөөбөккүтүй? Барыта билигин быһаарыллар. Быйыл үөрэххэ киирбэтигит да бүтүүкэтэ. Эһиил эгиэ туттараргыт уон төгүл уустук буолуо. Субу балаһыанньанан быйыл да эгиэни этэҥҥэ ааһаргыт саарбах. Барыны умнуҥ ээ. Кыһалҕа диэн куруук баар буолуо. Кыһалҕаны кытта олорорго, онно мэһэйдэппэккэ сылдьарга үөрэниҥ, – аҥаардас ийэ кыһалҕа диэни билэрэ бэрт буолан итинник тыллаһан эрдэҕэ.

      – Барыта мин үрдүбүнэн буолуо. Уон бииристэр эрэ айдааннара. Ол аайы мин аатым ааттанар, мин аптарытыатым түһэр. Оттон мин бэйэм… Хаһан эрэ саас буолан абырыыр.

      Ол да иһин оҕолор кинини учууталларын курдук буолбакка, ыаллара дьахтар курдук саныыллар. Этиһэллэрэ-эйэлэһэллэрэ көҥүл. Уон биирискэ тахсалларын Анна Дмитриевна хас сыл күүттэ этэй? Тугу бэлэхтиэхтэрин таайа оонньоон соҕотохсуйбут сүрэҕин сылаанньытар быһыылаах. Кыратык энньэҕэрин аахсыбатахха син мээнэ көрүҥнээх ээ. Кырааската-майыра суох бэйэтинэн үчүгэй. Бүгүүрэтэ да сөрү-сөп. Тоҕо кинини эрэ арыылаан хаалларбыттара буолла? Сытыыта бэйэтин киэнэ, сырыыта бэрдэ дуу? Итинтиҥ атын улуустан бэлэм оҕолоох тиийэн кэлбитэ. Таалалар саҥаҕа саба түһэр бэйэлэрэ тоҕо эрэ чугаһаабатахтар. Таах да, баардааҕа буоллар син тугу эмэни гыныа этэ. Ол иһиллиэ этэ. Таалаҕа таайына диэн суох.

      Маҥнай син бэрт этэ. Үөрүнньэҥэ, оҕолорго да чугаһа. Онтон куһаҕана улам эбиллэн, кинилэртэн тэйдэр тэйэн испитэ. Бүтэһик сылларыгар «истиэрбэттэн» атыннык ааттаммат.

      – Букатын най бараары гынныгыт. Итак, у нас повторение. Нуучча тылын эгиэтэ ханнык да үөрэххэ барбыккыт иһин состоруунньа буолан сылдьар. Оо, дьэ! Сатаан санаабаппын, хайдах туттарыаххытын, – кини сатаан санаабат буоллаҕына биһиги дьоммут саныы да сатаабаттар.

      Эгиэнэн иирдэн, оҕолор наадалаах эрэ үөрэхтэрин киэнигэр кыһаллаллар. Атынын «чыхаал» дииллэр. Куманьытаарынайдар ахсааҥҥа, туочунай үөрэххэ нууллар. Атыттар тыл-өс, ааҕыы өттүгэр баллыкылар. Барытын билэри ирдээбэт