Məktəbə dəvət. Рашид-бек Исмаил оглы Эфендиев

ancaq uyub hava-həvəsə

      Vermiş idi gücün sədavü səsə.

      Eylə ki, yay gəlib mürur112 etdi,

      Payızın sırsırı zühur etdi.

      Qaldı Bülbül həm ac, həm çılpaq,

      Dedi dərdin Qarışqaya axmaq:

      – Bir neçə danəyə olub möhtac,

      Altı ay qış qabaqda var, mən ac.

      Azacıq öz tədarükündən sən

      Ver, məni saxla barı ölməkdən.

      Söylədi Bülbülə Qarışqa: – Gözüm,

      Bilirəm hər işin sənin mən özüm.

      Mən ki, yüz rənc, yüz məşəqqət ilə

      Çalışırdım çəməndə zəhmət ilə.

      Baxır idim sənin kamalına mən,

      Yazığım çox gəlib bu halına mən.

      Sən gülün şaxına qonub hər vəqt

      Eyləyirdin təranə, ey bədbəxt.

      Verməzəm heç mən sənə danə,

      Deyirəm doğru, mərd-mərdanə.

      Fikr elə, mən neçin toxam, sən ac,

      Bax bəsirət gözü ilə, ey möhtac!

      NAXA113 VƏ PİŞİK

      Naxanın düşdü fikrinə getsin,

      Pişiyin sənətini işlətsin.

      Pişiyə söylədi: – Bir fikrim var,

      Kəsəyən114 tutmağa məni də apar.

      Zirzəmi içrə ovlayaq siçanı,

      Nə hesabı bilinsin, həm nə sanı.

      Dedi Məstan: – Aman! Aman!

      A Naxa, çox çətin peşədir şikar sana.

      Naxa başladı: – Doğrusun deyirəm,

      Mən həmişə şəma115 tutub yeyirəm.

      Mahirəm, ov işində ustadam,

      Gecə-gündüz şikara mötadam116.

      – Eybi yox, gəl gedək, – dedi Məstan,

      – Hazıram mən, bu sən, bu da meydan.

      Getdilər, hər yeri pişik gəzdi,

      Harda gördüsə ov, başın əzdi.

      Sonra gəldi yoluxmağa Naxanı,

      Gördü çıxmağa az qalıbdı canı.

      Ağzı açıq yatır Naxa bitab,

      Mışovul quyruğun yeyibdir lap.

      Su tərəf gəlməyə aman yoxdur,

      Canı çıxmayıbsa da, hal yoxdur.

      Çox güc ilə pişik sürütdü onu,

      Suya saldı əqilsiz heyvanı.

      Dedi: – Get, qismətin nə isə elə,

      Özgə kəsbin gətirmə heç dilə.

      Getmə sən görmədiyin özgə işə,

      Kəsəyən tutmağı heç etmə peşə.

      ASLANIN TƏQSİMİ117

      İt ilə Tülkü, Qurd ilə Aslan

      Oldular dost, dörd heyvan.

      Şərt edib verdi əhd bir-birinə,

      Düşə ov hər kəsin əgər girinə118,

      Gətirib meydana onu qoysun,

      Dörd yana o ovu gərək bölsün.

      İttifaqən bu hiyləbaz Tülkü

      Bir maral tutdu xeyli saz Tülkü.

      Dostların yığdı o ovun başına

      Ki, verə hissə cümlə yoldaşına.

      Tülkünün bu ovu gözəl şey idi,

      Kimsə verməz, əlinə düşsə idi.

      Gəldi məcmui, gəldi Aslan da,

      Çəkilib həm oturdu bir yanda.

      Çəngəlü cırmağın yumub-açaraq,

      Yoldaşı təftiş119 eyləyib baxaraq,

      Başladı ovu etməyə təslim.

      Dedi: – Ey dost, aşinayi-əzizim,

      Dörd nəfər yoldaşıq, onunçün mən

      Bölmüşəm ovu dörd yana qəsdən.

      Rəsədimlə120 bu bir pay manadır,

      O biri pay da mən aslanadır.

      Sahibəm bu üçüncü paya, yəqin,

      Zorluyam sizdən, onu siz də bilin.

      Dördüncü paya əgər bir kəs,

      Nəfsini güdməyib edərsə həvəs,

      Bir qapaz başına salıb onun,

      O saətdə çıxardaram canın.

      NAXOŞ ASLAN VƏ EHTİYATLI TÜLKÜ

      Naxoş olmuşdu bir günü Aslan,

      Elan etmişdi böylə bir fərman:

      “Cümlə heyvan gəlib məni görsün,

      Halını padşahının sorsun.

      Kəsb qılsın rizasın Aslanın,

      Çəkməsin heç bəlasın Aslanın”.

      Axışırdı, gəlirdi heyvanlar,

      Şaha qurban olurdu canlar.

      Tülkü ancaq gözə görükməz idi,

      Səmti-Aslana heç getməz idi.

      Tülküdən sordular bunun sirrin:

      “Niyə gizlənmisən, nədir fikrin?!

      Dedi Tülkü: “Mənə bu əl verməz,

      Aslanın yanına gedən gəlməz.

      Yuvası aslanın cəhənnəmdir,

      Nandan121 ehtiyat əlzəmdir122.

      Ehtiyat üzrə olmayan şaki,

      Heç bir işdə olmaz idraki”.

      KİRPİ VƏ DOVŞAN

      Bir günü Kirpiyə dedi Dovşan:

      – Bədənin hər yerin basıbdı tikan.

      Sən məgər üstə-başa baxmırsan,

      Tikan içrə məyər darıxmırsan?

      Gey mənim eşməyim123 kimi kürkü,

      Yumuşaq, yaxşı, yox pası-çirki.

      Verdi Kirpi cavab

112

Mürur – keçib getmə

113

Naxa – naqqa balığı

114

Kəsəyən – çölsiçanı

115

Şəma – kiçik balıq

116

Mötad – adət

117

Təqsim – bölmə, hissələrə ayırma

118

Gir – güc, qüvvət

119

Təftiş – yoxlama

120

Rəsəd – görmək yeri

121

Nan – çörək

122

Əlzəm – ən lazımlı

123

Eşmək – yumşaq tüklü dəridən paltar