Məktəbə dəvət. Рашид-бек Исмаил оглы Эфендиев

sübh çıxa gün belə, neysan86 nə gözəldir!

      Mən qılmış idim özümə bir məskəni-məva87,

      Yaz fəsli idi, hali-hava xeyli dilara88,

      Bir yanı şəhər, bir yan kənd, bir yanı səhra,

      Bu mənzərə olmuşdu mənə canlı tamaşa,

      Baxmaq belə əhvala hər erkən nə gözəldir!

      Bir yanda vurur cəh-cəhini qumru və bülbül,

      Bir yanda aça qönçəsini türfə89 qızılgül,

      Bir yanda atır boy, çıxarır başını sünbül,

      Bir yanda uçub arı edir şəhdi tənavül90,

      Hər şeydə bir əhvali-nümayan nə gözəldir!

      Əlvan geyinib tazələnir düz və yoxuşlar,

      Qartal kimi uçmaq diləyir dağdakı daşlar,

      İndi qayıdıb isti vilayətdəki quşlar,

      Hər sübh çağı nəğmələnib virdini91 başlar.

      Sən də ayılıb dinlə, gör heyvan nə gözəldir!

      Xoş nəğmələri dinləyən insan nə gözəldir!

      GÜL

      Sarı gül, ağ gül, qızılgül,

      Bağda-bağçada açıb gül,

      Hər sabah səni dərim mən,

      Ətrini dağıt, yayıl, gül.

      Çəmənə zinət olan gül,

      Ömrü az olub, solan gül,

      Bülbülün şərqilərini

      Qulaqardına vuran gül.

      Gülüm, nə gözəl açıbsan,

      Gözəl ətir saçıbsan.

      Bürünüb kola tikana,

      Hansı zalımdan qaçıbsan?

      BƏDBƏXT BALALAR

      Gül budağında quş yuvası durur,

      Quş balası nizam ilə oturur.

      Müntəzirdir, anası bir gəlsin,

      Ağzına bircə-bircə yem versin.

      Hifz qılsın bəladan öz balasın,

      Oxusun layla, çalsın öz havasın.

      Hanı bu quşların havadarı?

      Bir talançı gəlir yuvaya sarı.

      Balalar səslərin kəsib yatır,

      Anası o zaman gəlib çatır.

      Zülmə adət edən yaman bir uşaq

      Dutuban92 eyləyər quşu dustaq.

      Yuvada quşları qoyub ağlar,

      Kim onların anasını bağlar.

      Burax ol binəvayi-məzlumu,

      Etmə bədbəxt böylə məsumu.

      BƏXTƏVƏR BALALAR

      İki quşdur: xoruzu, həm fərəsi,

      Ayrı-ayrı cəfa çəkir hərəsi.

      Sazlayırlar ağac budağında,

      Ağacın handa baş budağında.

      Yumuşaq, isti bir zərif yuva,

      Eyləyib ona hər biri məva93.

      Fərəsi bir neçə yumurta salır,

      Gecə-gündüz yumurta üstə qalır.

      Sonra yarılıb hər yumurta sınır,

      Cücələr başlayıb zühura çıxır.

      Bu sayaq ərsəyə gəlir quşlar,

      Sifəti xeyli xoş, səsi xoşlar.

      Bu iki quş: xoruz, fərə indi

      Quş balalarından ötrü bil kimdi.

      Fərəsidir ana, xoruzudur ata,

      Gecə-gündüz durub yanında yata.

      Növbə ilə əmək çəkir quşlar,

      Cücəsinə yemək tapır quşlar.

      QIRQOVUL

      Qırqovul necə gözəl quşdu,

      Biri bir gün koldan uçdu,

      Camalına gözüm düşdü.

      İstədim, onu səsləyim:

      Qaçma, gəl səni bəsləyim.

      Qırqovulum – halal heyvan,

      Boynu, başı, döşü əlvan,

      Dağdan qaçıb düzdə uçan.

      İstədim, onu səsləyim:

      Qaçma, gəl səni bəsləyim.

      Qırqovulum cüt-cüt gəzər,

      Dağı-düzü hüsnü bəzər,

      Yerdə səkər94, göydə süzər.

      İstədim, onu səsləyim:

      Qaçma, gəl səni bəsləyim.

      QURAQLIQ

      Çox quraqlıq göyərtini qurudur,

      Çox yağınlıq da aləmi çürüdür.

      Bir zaman payıza yaxın yay idi,

      Yağmamışdı yağış neçə ay idi.

      Çox quraqlıq çəkirdi hər bir can,

      Hər cücü, hər göyərti, hər heyvan.

      Qurumuş yer cadar-cadar idi,

      Hava hər yerdə tozlu, tar idi.

      Ağacın yarpağı saralmış idi,

      Quruyub meyvəsi qaralmış idi.

      Yatmış idi çəmən, çiçək, lalə,

      Görən ağlar idi qan bu halə.

      Quşların nitqi bağlanıb lal idi,

      Tövşüyənlər qoyun idi, mal idi.

      Nə gülürdü gülün üzü fələyə,

      Nə də salmış idi bülbülə kölgə.

      Taxılın sünbülündə dən yox idi,

      Kökündən yanan taxıl da çox idi.

      Nagahdan bir bulud zühur etdi,

      Yayılıb hər yanı tamam örtdü.

      Göy üzün qapqara bulud aldı,

      Göy gurladı, ildırım çaxdı.

      Saçdı göydən yerə yağış rəhmət95,

      Yer üzü döndü oldu bir cənnət.

86

Neysan – aprel

87

Məskəni-məva – yurd, məkan

88

Dilara – ürək açan

89

Türfə – füsunkar, qeyri-adi

90

Tənavül – yemək

91

Vird – təkrar-təkrar deyilən, dua

92

Dutuban – tutaraq

93

Məva – ev, yurd

94

Səkmək – (burada) gəzmək

95

Rəhmət – rəhm etmə