Məktəbə dəvət. Рашид-бек Исмаил оглы Эфендиев

gördü gül açılıb,

      Hər tərəfə güldən ətir saçılıb.

      İstədi gül budağını əysin,

      İyləsin, bir neçə gülün dərsin.

      Əlinə batdı yerbəyer tikanı,

      Uşağın bir qədər sıxıldı canı.

      – Nə tikandır, – dedi, – basıb səni, gül,

      Qonmasın üstünə yazıq bülbül?

      At yerə hər nə var tikan səndə,

      Qan tökən olma, bir usan sən də!

      HƏR PARILDAYAN QIZIL OLMAZ

      Qızlarquşu ilə sarı bülbül

      Etmişdi qəfəs içində mənzil.

      Eyvana asılmış idi quşlar,

      Siması xoş, həm sədası xoşlar.

      Bir gün oxuyurdu sarı bülbül,

      Cəh-cəhləri söyləyirdi min dil.

      Asdı qulaq o evin uşağı,

      Oldu atasına bəndi bazı:

      – Göstər, ağa, quşları düşür, al,

      Kimdir oxuyan görüm o minval?

      Atası qəfəsləri düşürdü,

      Oğlunun qabağına götürdü.

      Dedi: – De görüm, oğul, bu quşdan

      Hansı sənin əqlin aldı başdan?

      Quşlara uşaq baxırdı yaxşı,

      Hansı, görəsən, oxurdu yaxşı?

      Qızlarquşunu görən kimi o

      Dedi: – Oxuyan, ağa, budur, bu.

      UŞAQ VƏ AYNA

      Var idi xırda bir oğlan uşağı,

      İki-üç yaşına dolmuş o çağı.

      Tazə dil, tazə ayaq açmış idi,

      Anası yaxşı qulaq asmış idi.

      Anası xeyli ədəbli kəs idi,

      Oğlunun tərbiyəsiyçün bəs idi.

      Nə ciyər guşəsini döyməz idi,

      Nə acıqlanmaz idi, söyməz idi.

      Öyrədərdi ədəbi, mərifəti,

      Göstərərdi nə isə məsləhətin.

      Görməmişdi hələ aynanı özü,

      Bilməyirdi, necə şeydir güzgü.

      Kamilə aynanı sildi, aldı,

      Asmadı, söykədi zalda, qaldı.

      Uşaq oynarkən o zalda tənha

      Görübən güzgünü oldu şeyda.

      Göz göyə sarı yönəldi, baxdı,

      Özünü gördü, ürəyi axdı.

      Bu, ona baxdı, o da baxdı buna,

      O da güldü bu gülən vaxt ona.

      Bu, geri keçdi, o da getdi geri,

      Bu yanaşdı, o da gəldi irəli.

      Qalxızarkən bu əlin bir azacıq

      Elə bildi ki, o çəkdi yumruq.

      Hirslənib bu gedib aldı maşanı,

      İstədi, vursun acıqlandıranı.

      Anası gizli baxırmış, gəldi,

      Tələsik tutdu, buna qandırdı:

      – Əlini saxla! – dedi, – vurma, gözüm,

      Qulaq as, var sənə bir neçə sözüm.

      Sən acıqlanma, balam, bax yumuşaq,

      Sən uşaqsan, o da çox yaxşı uşaq.

      Gər gülər üz ona sən göstərsən,

      Özünə ram, həlim eylərsən sən.

      Oğul, ayna kimidir bu dünya,

      Hər nə etsən, o olar çöhrənüma124.

      QARĞA VƏ TÜLKÜ

      Qarğa ağzında bir qırıq pendir

      Qonubən sərvə, eylədi tədbir.

      Ki, yesin onu… bir qədər duruxub,

      Pendir ağzında fikr edirdi baxıb.

      Tülkü yügrək125 keçirdi o yerdən,

      Burnuna dəydi iy o pendirdən.

      Tülkü dərhal dayandı, bir baxdı

      Pendirə, ağzının suyu axdı.

      Dırnaq üstə yanaşdı sərvə sarı,

      Bulayıb quyruğun baxıb yuxarı,

      Dedi nazü nəzakət ilə yavaş

      Qarğaya: – Qarğa, ey əziz qardaş!

      Nə gözəlsən, sürahigərdənsən,

      Qaragöz varsa, bir gözəl sənsən.

      Pəh! Qanad, quyruğu, nə dimdiyi var,

      Çox gözəl bunda sövt126 olar, səs olar.

      Heç utanma, oxu, amma qardaş,

      Yoxdur gözəllikdə kimsə səndən baş.

      Bu camal ilə, bəlkə, vallahı

      Olasan cümlə quşların şahı…

      Mədhü tərifə aldanıb qarğa,

      Fərəhindən də dillənib qarğa,

      Bir qağırtı çıxart gənzikdən,

      Pendirin saldı qarğa dimdikdən.

      ALQANAD VƏ GÖYƏRÇİN

      Çətməyə127 düşdü alqanad quşu,

      Çətmə o saat elədi bənd quşu.

      Başladı quş çətmədə çırpınmağa,

      Hər yana sıxcınmağa, dartınmağa.

      Körpə göyərçin görüb əhvalını,

      Yoxlamayıb öz işinin dalını,

      Etdi məzəmmət o sitəmdidəyə,

      Eylədi çox töhmət o qəmdidəyə:

      – Sən necə əqilsiz, necə divanəsən!

      Mərifətin yox, mənə biganəsən.

      Kimsə məni aldadamaz dam ilə,

      Hiyləgərin hiyləsi var xam ilə.

      Çətməni görsəm, onu dərk eylərəm,

      Çətmə məqamın dəxi tərk eylərəm.

      Bu sözü ağzında deyərkən, sonra

      Qəflət olub düşdü göyərçin tora.

      Şübhəsi yox, hər kəs edər rişxənd

      Başqa bəlaya olacaq payi-bənd128.

      XORUZ VƏ QUQQU

      – Banlayırsan gözəl, Xoruz qardaş!

      Yoxdu

124

Çöhrənüma – aydınlaşan, üzə çıxan, aşkar

125

Yügrək – yüyürək, cəld

126

Sövt – səs

127

Çətmə – quş və ya siçan tutmaq üçün tələ

128

Payi-bənd – adətdən kənara çıxmama