Hophopnamə. Mirzə Ələkbər Sabir

laylay!

      Göz nurudur uyqu, onu dur etmə gözündən,

      Yol vermə məbada çıxa bir an sözündən,

      Amma elə bərk yuxla ki, hətta get özündən,

      Afaqı dutan şurü qiyamətdən ayılma!

      Laylay, bala, laylay!

      Yat, qal dala, laylay!

      TƏHSİLİ-ELM

      Təhsili-ülum etmə ki, elm afəti-candır,

      Həm əqlə ziyandır;

      Elm afəti-can olduğu məşhuri-cəhandır,

      Mə’rufi-zəmandır;

      Pəndi-pədəranəm eşit, ey sadə cəvanım,

      Yaxma qəmə canım!

      Xoş ol kəsə kim, vel dolanıb, dağda çobandır,

      Asudə həmandır!

      Elm içrə xəta olduğun ondan bilirəm kim,

      Bilsə nola hər kim,

      Elmə gəzənin küfrü zəbanlarda bəyandır,

      Təkfirə nişandır.

      Məktəb sənə xoş gəlməsin, ol cayi-xətərnak,

      Girmə ona çalak;

      Məktəb dediyin qeydi-dilü bəndi-zəbandır,

      Qarətgəri-candır.

      Çernil nədir? Ol qəlbi qara hoqqeyi-dilxun,

      Olma ona məftun!

      Ağ günlərini etmə qara, Allah, amandır!

      Bu rəng yamandır.

      Dəftər nədir? Ol hərzələrin həmdəmi-razi,

      Cövfi dolu yazi;

      Şairləri naqqal edib, avarə qoyandır,

      Bu mətləb əyandır.

      Ol başı kəsilmiş qələmin tutma belindən,

      Xövf eylə dilindən;

      Axırda çalar canını, bir əf’i ilandır,

      Əf’isə çalandır;

      Kağəz sənə ağ göstərir öz sineyi-safın,

      Guş eyləmə lafın;

      Çox tez qaralar qəlbi, mürəbbisi yamandır,

      Bir xırdaca yan dur.

      Ol zahiri sürxün ürəyi qarə qarandaş,

      Mirzalərə yoldaş,

      Qəlbində xəfi sirrini bildikcə yazandır,

      Əyyari-zəmandır.

      Derlər oxumuşlar: oxumaq yaxşıdır, əmma

      Var bunda müəmma…

      Yaxşı nəzər etdikcə sərəncamı yamandır,

           Hər addımı qandır;

           Lağlağı, amandır,

           Qızdırmalı, yan dur,

           Sırtıq, Mozalan, dur!

           Hop-hop dilə düşdü,

           İş müşgülə düşdü,

           Çünki belə düşdü,

           İmdi balabandır…

      ATA NƏSİHƏTİ

      Bəsdir, ey oğul, boş yerə bu elmə çalışma,

      Qanın tələf oldu!

      Gündüz, gecə sə’y eyləyibən dərsə alışma,

      Canın tələf oldu!

      Bu şəhrdə çoxdur, görürəm, elm oxuyanlar,

      Onlar nə tapıblar?

      Divanədilər malını bu yolda qoyanlar,

      Guya ki, yatıblar.

      Çoxdur zərəri adəm üçün elm oxumağın,

      Sən say və deyim mən:

      Əvvəl bu ki, məktəbdə olur təlx damağın,

      Ey dideyi-rövşən!

      Bir də gözünün nuru gedib kur olacaqsan,

      Canın da sağ olmaz;

      Rəngin saralıb axırı rəncur olacaqsan,

      Bağrında yağ olmaz.

      Axırda, tutaq, ölməyib onversətə getdin,

      Qurtardın özün də;

      Insaf ilə söylə, bu işi yaxşımı etdin?

      Bir dur bu sözündə!

      Sən də deyəcəksən sasalım, ya ki, demorqat",

      Bilməm necə dersiz;

      Xəlqin evini yıxdı çıxıb bir neçə bədzat,

      Ax, ax, a beyinsiz!

      Hər bir gədə bir az oxuyub adəm olubdur,

      Zakonu bəyənməz;

      Çoban-çoluq oğlu bəy ilə bahəm olubdur,

      Hamunu bəyənməz;

      Gahi şaha bir tə’nə vurar, gah vəzirə,

      Bax, bax, səni tarı!

      Gahi ocağa şəkk eliyər, gahi də pirə,

      Kafir olu barı.

      Bundan sora qıl tövbə dəxi, məktəbə getmə,

      Bircə usan, oğlum!

      Ta baxma müəllim sözünə, ta əməl etmə,

      Axır utan, oğlum!

      Çıx dağa, daşa, yol kəsibən qarətə başla,

      Axırda qaçaq ol;

      Sal bir beşatan boynuna, bu adətə başla;

           Həmmali-yaraq ol,

           Xəlqə dadanaq ol,

           Hər işdə sayaq ol,

           Var cana ziyanı –

           Qeyrətdən uzaq ol!..

      [AH EYLƏDİYİM NƏŞ’EYİ-QƏLYANIN ÜÇÜNDÜR]

      Ah eylədiyim nəş’eyi-qəlyanın üçündür,

      Qan ağladığım qəhveyi-fincanın üçündür.

      Və’z eylədiyim hədyəvü ehsandan ancaq,

      Ümdə qərəzim kisəvü həmyanın üçündür.

      Sərgəştəliyim xərməni-buğdalar ucundan,

      Aşüftəliyim sərvətü samanın üçündür.

      Fərş eylədiyim sinəmi hər gün qədəmində, -

      Kəskin təməim süfrədəki nanın üçündür.

      Bimar tənim küftəvü bozbaş ələmindən,

      Xunin ciyərim dolma-badımcanın üçündür.

      Ağzım dolusu ne’məti-firdovs dedikdə,

      Boşqabda qara gözlü fisincanın üçündür

      Vəsf eylədiyim zövqlə ənhari-behişti

      Kövsər məzəli şərbəti-reyhanın üçündür.

      Gördüm ki, plov bişmədədir, aclığa dözdüm,

      Bildim bu tədarük şəbi-ehsanın üçündür.

      Ax,