Hophopnamə. Mirzə Ələkbər Sabir

eylədin iğva.

      Imdi nədi fikrin? İşimiz oldu bu tərkib,

      Yox çarəsi əsla.

      Heyhat ki, tədbir ola bu xanəxərabə,

      Zail olub əqli.

      Dərsə, qəzetə, məktəbə, jurnalə, kitabə

      Mail olub əqli.

      Yıxdın evimi, eylədin övladımı zaye,

      İş keçdi məhəldən.

      Mən anlamıram elm nədir, ya ki sənaye,

      Zarəm bu əməldən!

      Istərdim o da mən kimi bir hörmətə çatsın,

      Dünyadə dolansın;

      Ta qol gücünə malik olub şöhrətə çatsın,

      Azadə dolansın;

      Bir vəqtidir imdi ki, olub Rüstəmi-dövran,

      Bir ad qazanaydı;

      Qarətlər edib ta ki, tapaydı sərü saman,

      Bir şey də qanaydı.

      Puç eylədin, övrət, bu gözəl, sadə cəvani!

      Dilbilməz oğul, vay!

      Rəngi saralıb, qalmıyıb əsla yarı cani,

      Bir gülməz oğul, vay!

      Ax, naxələf oğlum, nə çətin məşqə düşübsən,

      Ey kaş, usanaydın!

      Quldurluğa yox, elmə tərəf eşqə düşübsən,

      Bu qübhü qanaydın!

      Ey nuri-düçeşmim, oxumaqdan həzər eylə,

      Saleh vələd ol, gəl!

      At min, hünər öyrəş, məni də bəxtəvər eylə,

      İşdə bələd ol, gəl!

      Bəsdir oxudun, az qala canın tələf oldu,

      Bu kardən əl çək!

      Yazmaq, oxumaq başına əngəl-kələf oldu,

      Əş’ardən əl çək!

      Min elm oxuyub söz biləsən hörmətin olmaz

      Bu dari-cəhanda;

      Söz bəhrinə gövhər olasan qiymətin olmaz

      Xasə bu zəmanda.

      Yox, yox, baxıram fikrinə, səndən oğul olmaz,

      Canın bəcəhənnəm!

      Mırt-mırt oxumaqdan, kişi, bir qan ki, pul olmaz!

           Mırtılda dəmadəm,

           Qıl elm fərahəm,

           Ol qüssəyə həmdəm;

           Ömrün olacaq kəm,

           Düşmən sənə aləm!..

      [MAHİ-KƏN’ANIN BATIB, EY PİRİ-KƏN’AN, QƏM YEMƏ!]

      Mahi-Kən’anın batıb, ey piri-Kən’an, qəm yemə!

      Ta gülüstanın olubdur beyti-ehzan, qəm yemə!

      Ey dili-möhnətzədə, ol şad, ləbrizi-sürur,

      Kəsb namərdi qılar əfkarü vicdan, qəm yemə!

      Olmadı məqsudunuzca dövri-çərxi-gəcmədar,

      Qalmalıdır böylə halət üzrə dövran paydar,

      Qismətindir, etgilən həm ruz, həm şəb nalə, zar,

      Ey rəiyyət, ey fəqirü fəhlə, dehqan, qəm yemə!

      Sübh tezdən dur ayağə, şamə tək çək zəhməti,

      Güclülərdən də eşit hər növ’ föhşü töhməti,

      Sən zəlil ol, eybi yox, qoy güclü çəksin ləzzəti,

      Qoy səni xar eyləsinlər xanü ə’yan, qəm yemə!

      İşlə, qoy qəddin bükülsün, işlə, annın tərləsin,

      İşlə, ac qal, ac bəhayim tək əyalın çərləsin,

      Zülmdən fəryadü dadı qoy dilin əzbərləsin,

      Qarət etsin ruzunu molla və bəy, xan, qəm yemə!

      Çəkgilən ömrün çatınca, binəva, ahü fəğan,

      Böylə pünhan sirrlər olmaz sənə hərgiz bəyan,

      Molla Nəsrəddin, “Lisanülqeyb”ə oldun tərcüman,

      Ruhi-pakindir sənə hər dəm sənaxan, qəm yemə!

      QOCALIQDAN ŞİKAYƏT

      Əfsus qocaldım, ağacım düşdü əlimdən,

      Səd heyf cəvanlıq!

      Zə’f eylədi aciz məni, qaldım əməlimdən,

      Çəkdim nə ziyanlıq!

      Saldıqca cəvanlıqda keçən günləri yadə

      Dərdim olur on qat!

      Ya rəb, yetərəm bir də mi dünyadə muradə?

      Heyhat və heyhat!

      Saqqal ağarıb, bel bükülüb, dinmə filani!

      Övqatım olub təlx;

      Övrət də yaxır saqqalıma gündə hənani,

      “Rişi ki, bərəng əlx…”

      Yad olsun o günlər ki, muradımca gəzərdim

      Sazəndə Oruğnan;

      Min acizü biçarələrin başın əzərdim

      Sillə, yumuruğnan.

      Bu sayədə hər ləhzə edib sə’yü təlaşi,

      Sərvət qazanardım;

      Təhsil eləyib qol gücünə əmri-məaşi,

      Dövlət qazanardım.

      Ə’zalər isə süst olub imdi qocalıqdan,

      Bir dadrəsim yox!

      Görməzmisən əhvalımı, düşdüm ucalıqdan,

           Fəryadrəsim yox;

           Heç yerdə səsim yox,

           Kəskin nəfəsim yox,

           Fikrimdi cəvanlıq,

           Başqa həvəsim yox!..

      BAKI FƏ’LƏLƏRİNƏ

      Bu çərxi-fələk tərsinə dövran edir imdi,

      Fə’lə də özün daxili-insan edir imdi.

      Olmaz bu ki, hər əmrə dəxalət edə fə’lə,

      Dövlətli olan yerdə cəsarət edə fə’lə,

      Asudə nəfəs çəkməyə halət edə fə’lə,

      Yainki hüquq üstə ədavət edə fə’lə…

      Bu çərxi-fələk tərsinə dövran edir imdi,

      Fə’lə də özün daxili-insan edir imdi.

      Fə’lə, mənə bir söylə, nədən hörmətin olsun?

      Axır nə səbəb söz deməyə qüdrətin olsun?

      Əl çək, bala, dövlətlilərə xidmətin olsun,

      Az-çox sənə verdiklərinə minnətin olsun!..

      Bu