Плошча Перамогі. Ольгерд Бахаревич

ты думаеш, што кінеш мяне тут? Не, Лёкса. Я хачу стаяць на шыбеніцы побач з табой. Або цэлы тыдзень глядзець на галоўную плошчу з акна цудоўнага дома і назіраць, як вешаюць тых сапраўдных злачынцаў. Але з табой, Лёкса. Каралеўскі вястун, які нясе ў сталіцу такія прыўкрасныя, такія радасныя, такія доўгачаканыя навіны…»

      «Што за трызьненьне, – ён ускочыў. – Я не змагу!»

      «Я хачу ўратаваць цябе, – сказала яна і легла ў траву. – Проста раскажы мне, што гэта такое – бітва. Раскажы – і пабачыш сам, як лёгка параза робіцца перамогай. Калі ты ведаеш таямніцу словаў».

      2

      Шмат рознага люду трапляла некалі ў горад праз Паўднёвую браму. Заяжджалі ў яе багатыя купцы з вазамі, поўнымі дзівосных рэчаў, што працавалі самі па сабе, варта было толькі слова сказаць, а за слова трэба было выкласьці некалькі залатых; завітвалі звычайныя гандляры, везучы на продаж тое, што заўсёды можна прадаць у горадзе, бо горад вечна мае ў нечым патрэбу, нават калі яму ўсяго хапае; прыбывалі вандроўнікі ў дзіўных строях, на нізкіх кабылках, самі нізкарослыя ды з хітрымі насамі і вузкімі вачыма, і ніхто ня ведаў, што ў іх за справы ў сталіцы – але прапускалі і іх, бо што за горад без вандроўнікаў і іхных незразумелых гаворак. Прыяжджалі вучоныя і іншаземныя паслы з сваімі слугамі, памочнікамі ды перакладчыкамі. Прыходзілі пехам бадзягі – і простыя людзі. Бываюць такія простыя людзі, на выгляд зусім як мы, але якім часам сьвярбіць у пятках так, што яны зрываюцца з наседжанага месца і рушаць куды вочы глядзяць. Праціскаліся праз Паўднёвую браму вялізныя абозы зброі, якую любіў закупляць кароль, каб пачувацца ў бясьпецы, і фургоны з жывёламі для каралеўскага заапарку. Але часьцей за ўсё празь яе ў горад траплялі сяляне з навакольных вёсак, каб у рыначны дзень выкласьці на галоўнай плошчы тое, што вырашчана, ды выкапана, ды выгадавана, ды забіта, ды засолена, ды завэнджана, ды заўсёды зь любоўю і смакам… Выкласьці, прадаць і ўвечары пакінуць горад – калі ўдасца, вядома, бо былі сярод іх і тыя, хто ішоў у шынок і заставаўся ў горадзе датуль, пакуль не прапіваў усё даастачы.

      Брама прапускала ўсіх – а варта сачыла ня надта пільна, бо які ж гэта горад без гандляроў і прайдзісьветаў, махляроў і бадзягаў, п’яніц і мантачоў.

      Гэтак было калісьці. Але з таго часу, як кароль выправіўся на вайну, перад брамай перасталі тоўпіцца госьці і гандляры, усё менш народу прыяжджала ў горад, усё часьцей яна стаяла пустая, а то і зусім замкнёная. І ўсё часьцей вартаўнікі сядзелі на вежы цэлы дзень, трывожна ўзіраючыся ў далягляд за ўзгоркам, і ўсё часьцей тых, хто ўсё ж набліжаўся да брамы, каб трапіць у горад, дапытвалі і аглядалі, бо гэта маглі быць шпіёны іншаземных дзяржаваў. І ўсё радзей сяляне прывозілі тавар на рынак, бо людзі ў горадзе бяднелі, а кошты расьлі, дый у саміх сялянаў справы ішлі ня надта добра.

      У той вечар вартаўнік Драхман прачнуўся ад стрэлу. Так, ён заснуў, увесь дзень углядаючыся ў трывожны, цёмны лес на даляглядзе, ад якога да брамы ішла паўколам шырокая дарога – і сам не заўважыў, як праваліўся ў сон. Сон быў нядобры: нібы прысеў Драхман па вялікай патрэбе, натужыўся, прыплюшчыў вочы, а калі адплюшчыў: сядзіць ён на слупе, такім высокім,