God? Gesprekke oor die oorsprong en uiteinde van alles. George Claassen

deur natuurlike seleksie as die belangrikste dryfveer van evolusie. Maar Homo sapiens het ook juis altruïsme as ’n soort sosiale instink ontwikkel en hiervan maak Richard Dawkins omvattend me[36]ding in The Selfish Gene:

      “. . . it is a fallacy – incidentally a very common one – to suppose that genetically inherited traits are by definition fixed and unmodifiable. Our genes may instruct us to be selfish, but we are not necessarily compelled to obey them all our lives. It may just be more difficult to learn altruism than it would be if we were genetically programmed to be altruistic. Among animals, man is uniquely dominated by culture, by influences learned and handed down.”[37]Hy gaan voort: “We are built as gene machines and cultured as meme machines, but we have the power to turn against our creators. We, alone on earth, can rebel against the tyranny of the selfish replicators.”[38]

      In ’n artikel in New Scientist[39] verwys Helen Phillips na navorsing deur Gregory Paul van Baltimore in Maryland. Paul het die negatiewe effek van godsdiens probeer kwantifiseer deur die vlakke van religiositeit met verskillende aanwysers van sosiale disfunksie in agtien ontwikkelde lande te vergelyk. Sy gevolgtrekking was dat lande met hoër vlakke van religie en aanbidding ook hoër vlakke van die voorkoms van moord, sterftes onder kinders en jong volwassenes, seksueel oordraagbare siektes, tienerswangerskappe en aborsie getoon het. Paul glo dat moraliteit nie spruit uit religie nie en dat religie ontspring uit ’n gebrek aan veiligheid in samelewings. “Mass belief in gods is primarily a fear and anxiety-based response to insufficiently secure financial circumstances, and does not have a deep neurobiological, genetic or other basis,” het hy aan Phillips gesê. Die lande wat Paul vergelyk het, was Australië, Kanada, Denemarke, die Verenigde Koninkryk, Frankryk, Duitsland, Nederland, Ierland, Japan, Switserland, Noorweë, Portugal, Oostenryk, Spanje, Italië, die VSA, Swede en Nieu-Seeland.

      Paul skryf: “Data correlations show that in almost all regards the highly secular democracies consistently enjoy low rates of societal dysfunction, while pro-religious and anti-evolution America performs poorly.”[40]

      In ’n artikel in die wetenskapbylae van The New York Times skryf die wetenskapverslaggewer Nicholas Wade oor onlangse navorsing onder sjimpansees en ander primaatspesies die volgende oor die mens, en veral teoloë en filosowe, se verkeerde aanspraak dat moraliteit ’n uniek menslike kwaliteit is: “Some animals are surprisingly sensitive to the plight of others. Chimpanzees, who cannot swim, have drowned in zoo moats trying to save others. Given the chance to get food by pulling a chain that would also deliver an electric shock to a companion, rhesus monkeys will starve themselves for several days. Biologists argue that these and other social behaviors are the precursors of human morality. They further believe that if morality grew out of behavioral rules shaped by evolution, it is for biologists, not philosophers or theologians, to say what these rules are.”[41]

      Terwyl ons in ’n wêreld leef waar oorlog nog ’n allesoorheersende menslike kenmerk is, aangevuur deur Homo sapiens as spesie, is daar genoeg navorsing wat bewys dat ons as sogenaamde hoogste orde van God se skepping maar gerus kan gaan leer by ander primate hoe om vrede te maak. Hier dink ’n mens aan die epogmakende werk, gebaseer op vyftien jaar se navorsing na primate, deur die Nederlandse en deesdae Amerikaanse bioloog en etoloog Frans de Waal. Hy skryf in sy bekroonde werk Peacemaking Among Primates soos volg:

      “Forgiveness is not, as some people seem to believe, a mysterious and sublime idea that we owe to a few millennia of Judeo-Christianity. It did not originate in the minds of people and cannot therefore be appropriated by an ideology or religion. The fact that monkeys, apes, and humans all engage in reconciliation behaviour means that it is probably over thirty million years old, preceding the evolutionary divergence of these primates . . . (R)econciliation behaviour must be seen as a shared heritage of the primate order. Our species has many conciliatory gestures and contact patterns in common with the apes (stretching out a hand, smiling, kissing, embracing, and so on). Language and culture merely add a degree of subtlety and variation in human peacemaking strategies.”[42]

      Evolusie (en wetenskap) soek nie die vingerafdrukke van God nie

      Gelowiges gebruik dikwels die argument dat die wetenskap nie die bestaan of niebestaan van God kan bewys nie. Dit kom ook wyd voor in hierdie bundel. Dit is ’n veilige skans waaragter geen rasionele mens behoort te skuil nie. Dit is nie die wetenskap se plig en doel om God se bestaan te bewys nie. Soos ’n bioloog van Yale-universiteit, Robert Dorit, dit in ’n artikel in Scientific American stel, “die wetenskap soek nie die vingerafdrukke van God nie”.[43]Dit is egter wel die plig van gelowiges om vir ons in ’n rasionele wêreld hul bewyse voor te lê vir die bestaan van die gode waarin hulle glo en waarvoor hulle aanhoudend beskerming vra teen kritiese vrae.

      Is dit nie tyd dat skeppingsreligie kers begin opsteek by die moderne wetenskap, en dan spesifiek by evolusie nie? Kan ’n sogenaamde morele samelewing gegrond op voorskrifte uit die Bybel, die Koran, die Bhagavad Gita en ander heilige geskrifte nog die gruwels duld wat in die naam van amptelike heilige en kerklike voorskrifte steeds gepleeg word, ondanks die bevindings van die wetenskap?

      Ons staan vandag by ’n waterskeiding waar religie en gelowiges kennis sal moet neem van die bevindings van die wetenskap en evolusionêre biologie, nie net wanneer dit hulle pas nie – dink maar aan die wyse waarop medisyne aanvaar en gebruik word – of die gevaar staan om in irrelevansie te verval. Predikante, teoloë, imams en gelowiges kan nie langer mekaar en medelidmate mislei deur te maak asof evolusie die olifant in die katedraal, moskee, tempel of sinagoge is waaroor daar liefs nie gepraat moet word nie – of waaroor daar maar lustig leuens versprei kan word.

      Die bygelowige beheptheid van die mens om dit wat ons nie kan verklaar nie aan God toe te skryf, is die irrasionele, maklike, onkritiese en nie-ondersoekende weg. Gideon Joubert het dit gedoen in sy topverkoperboek, Die Groot Gedagte, soos ook Leon Rousseau in Die groot avontuur. Daagliks sien ons dit in die Afrikaanse media in die woorde en uitsprake van vooraanstaande Afrikaanse rubriekskrywers en radiopersoonlikhede op RSG. Dit is veral religieuse dweeptydskrifte soos Juig!/Joy! en Lééf wat dié wetenskaplike onwaarhede versprei, maar die Afrikaanse koerante is selfs meer skuldig, waar ou dagblaaie soos Die Burger en Beeld steeds volhard met geestelike stukkies wat eerder tuishoort in dagstukkies vir ’n beter lewe as op hoofartikelblaaie.

      Die bewyse vir evolusie het nou so oorweldigend geword dat heelwat gelowiges dit selfs aanvaar. Maar die nuwe manier om verby die werklikheid van evolusie te kom, is om die vae idee van ’n Intelligente Ontwerper voor te stel. Hierdie Intelligente Ontwerper sou dan evolusie ingespan het vir die skepping om te ontwikkel. Wie hy of sy is, word nie openlik gesê nie, hoewel die Discovery Institute in Seattle, die groot propageerders van Intelligente Ontwerp, reeds in ’n onbewaakte oomblik erken het dit kan net die God van die Christelike godsdiens wees.

      Jerry Coyne verklaar hierdie nuwe verskynsel só: “Die wérklike oorlog is tussen rasionaliteit en bygeloof. Wetenskap is maar een vorm van rasionaliteit, terwyl godsdiens die algemeenste vorm van bygeloof is.” Hy gaan verder: “As die geskiedenis van die wetenskap ons iets wys, is dit dat ons nêrens kom deur ons onkunde ‘God’ te noem nie.”[44]

      Dit sluit aan by wat die Britse fisikus William Bowen Bonner oor die wetenskaplike metode sê:

      “Dit is die werk van wetenskaplikes om rasionele verduidelikings te gee vir al die gebeure in die werklike wêreld, en elke wetenskaplike wat dit aan God oorlaat om iets te verduidelik, is besig om sy taak te verloën. Dit is net so goed van toepassing op die begin van die uitbreiding (van die heelal) as op enige ander gebeure. As die verduideliking nie dadelik gegee word nie, moet die wetenskaplike uitspraak voorbehou, maar as hy sy sout werd is, sal hy altyd vasstaan dat ’n rasionele verduideliking uiteindelik gevind sal word.

      Dít is die een stukkie dogmatisme wat die wetenskaplike homself kan gun – en daarsonder sal die wetenskap in gevaar verkeer om elke dag toe te gee aan bygeloof elke keer as ’n probleem vir ’n paar jaar nie opgelos kan word nie.”[45]

      Oor die wetenskap – en evolusie as geldige en deeglik bewese wetenskapsveld – se nie-soeke na die vingerafdrukke van ’n skepper-god, verskaf die Nobelpryswenner Steve Weinberg ’n interessante perspektief:

      “It’s a consequence of the experience of science. As you learn more and more about the