Gargantua i Pantagruel. Rabelais François

(…) niebieska z białym – francuskie barwy koronne. [przypis tłumacza]

      100

      Okam – Ockham, teolog scholastyczny, uczeń Skota. Znowuż Rabelais drwi z subtelności i łamigłówek scholastycznych. [przypis tłumacza]

      101

      pludry (daw.) – spodnie; zwykle sięgające do kolan lub tuż za kolano. [przypis edytorski]

      102

      saczek – słowo urobione przez tłumacza dla oddania francuskiej braguette, która w dziele Rabelais'go odgrywa pierwszorzędną rolę. Jest to podłużny woreczek, jaki w średniowiecznym kroju odzienia znajdował się u pludrów na męskie części rodne. Podobnież i zbroje średniowieczne posiadały odpowiadającą temuż saczkowi osobną ochronę. Często wyraz ten użyty jest w znaczeniu rozporka. [przypis tłumacza]

      103

      libro (łac.) – w księdze. [przypis edytorski]

      104

      libro ultimo (łac.) – w księdze ostatniej. [przypis edytorski]

      105

      grzywna – daw. miara wagi, stosowana w średniowieczu i równa ok. pół funta (wynosiła średnio 200–240 g; różnie w różnych częściach Europy). [przypis edytorski]

      106

      in (łac.) – w. [przypis edytorski]

      107

      'Η αγαπη ου ζητει τα εαντης (gr.) – „Miłosierdzie nie szuka swojej korzyści” (św. Paweł. List I do Koryntian, Rozdz. XIII, w. 5). [przypis tłumacza]

      108

      senluccy kabaliści – Mnichy z Saint-Louand koło Chinon, miejsca urodzenia Rabelais'go. [przypis tłumacza]

      109

      długowełniste barany – Moneta z czasów św. Ludwika, tak nazywana dla wybitego na niej Baranka Bożego, z napisem: Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis! [Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami; red. WL]. [przypis tłumacza]

      110

      Fuggerowie – jeden z najpotężniejszych domów bankowych owego czasu. [przypis tłumacza]

      111

      nieprzezpieczny (daw.) – niebezpieczny. [przypis edytorski]

      112

      wedle nich okulbaczyli muły – Obyczaj współczesny kazał nawet rząd mułów zdobić wedle kolorów swojej damy. [przypis tłumacza]

      113

      cale (daw.) – zupełnie, całkowicie. [przypis edytorski]

      114

      Horus Apollon – Horapolon, gramatyk, który żył w Aleksandrii za czasu Teodozjusza Wielkiego. [przypis tłumacza]

      115

      we Francji znajdziecie ułamek tegoż w godle pana Admirała niegdy noszonym przez Oktawiana Augusta – Godło: Festina lente [spiesz cię powoli; red. WL]. Którego admirała Rabelais miał na myśli, nie jest pewne. [przypis tłumacza]

      116

      wżdy (daw.) – jednak, przecież; w końcu, wreszcie. [przypis edytorski]

      117

      forma na czapkę (…) kotliczek do parowania wina – Synonimy na oznaczenie głowy. [przypis tłumacza]

      118

      sparzyć – tu: dobrać w pary. [przypis edytorski]

      119

      k'temu (daw.) – do tego; po temu. [przypis edytorski]

      120

      snadnie (daw.) – łatwo. [przypis edytorski]

      121

      Wawrzyniec Walla (1407–1457) – słynny humanista. [przypis tłumacza]

      122

      bona lux (łac.) – „Dobre światło”. Zaczerpnięte z głośnej Pochwały szaleństwa Erazma. [przypis tłumacza]

      123

      Proklus – Perypatetyk z II stulecia, komentator Arystotelesa. [przypis tłumacza]

      124

      γάλα (gr.) – czytaj: gala. [przypis edytorski]

      125

      owo – tu: otóż. [przypis edytorski]

      126

      Awicenna (908–1036) – słynny arabski lekarz i filozof. [przypis tłumacza]

      127

      Młode lata Gargantui – Wielu komentatorów chce widzieć w tym i w następnym rozdziale satyrę na współczesne wychowanie dzieci monarszych, polegające głównie na jedzeniu, piciu i spaniu. Ta długa litania przysłów przekręconych na wspak była tradycyjną igraszką średniowieczną. [przypis tłumacza]

      128

      stępor – inaczej: ubijak; duży drewniany tłuczek do rozdrabniania i obłuskiwania ziarna w stępie, tj. wysokim drewnianym wiadrze. [przypis edytorski]

      129

      cale (daw.) – zupełnie. [przypis edytorski]

      130

      zasromany (daw.) – zawstydzony. [przypis edytorski]

      131

1

Chateaubriand, François-René de (1768–1848) – pisarz, dyplomata i polityk fr.; prekursor romantyzmu w literaturze fr., autor m.in. dzieł, które przyniosły mu rozgłos, opisujących życie Indian oraz piękno dzikiej przyrody: powieści poetyckiej René oraz opowiadania Atala, czyli Miłość dwojga dzikich na pustyni, a także ważnej dla konserwatyzmu europejskiego poetyckiej apologii chrześcijaństwa Duch wiary chrześcijańskiej. [przypis edytorski]

2

indult – specjalne zezwolenie wydawane w kościele katolickim przez wyższe władze duchowne (papieża, biskupa), uchylające w drodze wyjątku obowiązujące przepisy prawa kanonicznego (tj. religijnego); indulty dotyczą np. zawarcia małżeństwa przez osoby niepełnoletnie a. blisko spokrewnione, nadzwyczajnych warunków udzielania sakramentów itp. [przypis edytorski]

3

mimo wszelkie różnice (daw. składnia) – dziś z D.: mimo wszystkich różnic. [przypis edytorski]

4

supplicatio pro apostasia (łac.) – prośba