Қазақстан (Қазақ елі) тарихы: 4 кітаптан тұратын оқулық. Тәуелсіз Қазақстан: алғышарттары және қалыптасуы. 4-кітап. Коллектив авторов

органы болып табылды. Қазақ КСРдың Жоғарғы кеңесі КСРО конституциясымен және Қазақ КСР конституциясымен Қазақ КСР жүргізуіне жатқызылған мәселелердің барлығын шешуге өкілетті болатын.

      1990 жылғы наурызда он екінші сайланған Қазақ КСР Жоғарғы кеңесінің сайлауы өтті. Бұл әкімшіл-әміршіл жүйенің ықпалы әлі де болса жеткілікті болып тұрған жағдайдағы республиканың жоғарғы заң шығару органының алғашқы неғұрлым демократиялық сайлауы болатын. Сайлау алдындағы тартысқа 360 депутаттық мандат үшін екі мыңнан астам үміткер қатысты. Республикалық қоғамдық ұйымдардан 90 адамның сайланғаны да аталған сайлаудың бір ерекшелігі болып табылады. Бұл сайлау толыққанды саяси партиялар болмаған жағдайда өткенімен, тоталитарлық жүйенің өзгеру үрдістеріне бұлжымас сипат берді.

      Он екінші сайланған Жоғарғы кеңес Қазақстан парламентаризмінің қалыптасу тарихында ерекше рөл атқарды. Бұл бірқатар аса маңызды құқықтық актілердің қабылдануында, мемлекеттің 90-жылдардағы саясатын заңнамалық жағынан қамтамасыз етуде көрініс тапты.

      «Қазақ КСР президенті қызметін тағайындау және Қазақ КСР конституциясына (Негізгі заңына) өзгерістер мен толықтырулар енгізу» туралы 1990 жылғы 24 сәуірдегі Қазақ КСР-ның заңымен Қазақ КСР Президентінің қызметі тағайындалып, еліміздің алғашқы президенті болып Н.Ә. Назарбаев сайланды.

      1990 жылғы 25 қазанда Қазақ КСР Жоғарғы кеңесі «Қазақ КСР-ының мемлекеттік егемендігі туралы» декларацияны қабылдады, онда тұңғыш рет аумақтың бөлінбейтіндігі және оған қол сұғылмайтындығы бекітіліп, еліміз халықаралық құқық субъектісі ретінде айқындалды, азаматтық институт, сондай-ақ меншік нысандарының тең құқылығы енгізілді.

      1991 жылғы тамыз бен желтоқсандағы оқиғалар – Мәскеуде іске аспай қалған бүлік және Беловежск келісімдері КСРО тарихының соңғы нүктесін қойып, 1991 жылғы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Жоғарғы кеңесі Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігін жария етті.

      Он екінші сайланған Жоғарғы кеңес 1993 жылғы 28 қаңтарда Қазақстанның кеңестен кейінгі алғашқы конституциясын қабылдады.

      Қазақстан Республикасының 1993 жылғы конституциясында бұрынғыша Жоғарғы кеңеске өте көп өкілдік берілді, бұл биліктің бөліну принципін жүзеге асыру мен тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесін құруды қиындатып жіберді. Реформалардың одан әрі жүргізілуі республикалық билік органдарының, бірінші кезекте, өкілді органдардың тиімсіздігін анықтады, өйткені олар жедел өзгеріп жатқан оқиғаларға шұғыл түрде әсер ете алмады және осыған орай, баламалы шешімдер қабылдауға дәрменсіз болды. Жоғарғы кеңестің тұрақты негізде істеген жекелеген органдарының жұмыс нәтижелері де кәсіби парламент құрудың қажеттігін дәлелдеді. Тежемелілік пен тепе-теңдік тетіктерінің жұмыс істемеуі Жоғарғы кеңеске үкіметтің қызметіне араласуына немесе оны ауыстыруға дейін баруына мүмкіндік берді, бұл республиканың өкілді органының қызметін мерзімінен бұрын тоқтатуға алып келді.

      Он екінші сайланған Жоғарғы кеңестің