Պոեմներ, առակներ, հեքիաթներ. Աթաբեկ Խնկոյան

թե էգուց մարդը կմեռնի.

      Մայր հողն է կանչում, մահվան կարոտն է,

      Որ քեզ քաշում է դեպի գերեզման,

      Գն ա ու մեռիր պապերիդ նման:

      Բայց աեմ՝ հազար, հազար տարի է,

      Որ դու ապրում ես գեղեցկության հետ:

      – Հազար տարի՞ է, թե՞ մի ակնթարթ.

      – Կերթաս, կիմանաս: Ես երկու ծաղիկ

      Կըտամ քեզ նվեր՝ ալ ու սպիտակ.

      Ապրել ուզենաս՝ ալից հոտ քաշիր,

      Մեռնել ցանկանաս՝ սպիտակ ծաղկից.

      Է, մնաս բարով, քեզ բարի ճամփա:

      Կարոտը սրտում, կարոտ յուր մորը,

      Թև առած կըգա կարոտ Ռոստոմը.

      Սարեր ու ձորեր, անտառ, անապատ

      Կտրում անցնում է կարոտած որդին.

      Գալիս է հասնում նա արծվի սարը:

      Վայ, ու՞ր է անդունդ, ու՞ր է խորխորատ,

      Չկա, լցված է, հարթվել ու կոկվել.

      Ժայռ քարի վրա արծիվն է նստել,

      Արծիվն է նստել՝ գլուխը կախած,

      Թևերը թափած, անշարժ ու անշունչ:

      Ռոստոմը կպավ հսկա արծիվին.

      Ու արծիվն իսկույն իրարից եղավ,

      Չոր փոշի դարձավ ու թափվեց գետին:

      Գալիս էր… եկավ ու ճամփի միջին

      Ծանոթ եղջերվին նա նորից տեսավ.

      Սուր, սուր պոզերը երկնքին հասած,

      Ու գանգը փշուր, փշուր էր եղել:

      Թախիծը պատեց ճամփորդ Ռոստոմին,

      Սիրտը վառում էր ներքին կարոտը.

      Օր առաջ կուզեր նա մորը տեսնի,

      Օր առաջ կուզեր հասնի հայրենիք:

      Ահա վերջապես և հայրենիքը —

      Նույն հովիտ ու դաշտ, նույն գյուղ ու քաղաք,

      Առաջվա նման ջրառատ գետեր.

      Բայց մարդն էր փոխված, հագուստը էն չէր,

      Այն նիստ ու կացով, բարբառը ուրիշ,

      Լեզուն անծանոթ ու ինքը օտար:

      Գալիս էր… Եկավ… Այ և սարերը,

      Ե՜վ ժայռ, և՜ քարափ, ամեն մի բլուր

      Ծանոթ է իրան մանուկ օրերից.

      Բայց ու՞ր է իր մոր նստած քաղաքը.

      Ու՞ր է հայրենի շքեղ պալատը,

      Պալատի տերը, – թագուհի մայրը,

      Որ գիրկը ընկնի, կարոտը առնի,

      Կարոտը առնի և էնպես ապրի:

      Շուրջը ավերակ. դեղին մամուռը

      Ելել ծածկել է քարակույտերը՝

      Քաղաքը շեն չէ. քաղաքն ավեր է.`

      Թե ե՞րբ է քանդվել, իմացող չկա,

      Ավերակներում, մի քարի վրա

      Նստել է մի ծեր ու աղոթք անում:

      – Ասա ինձ, ծերուկ, – Ռոստոմը ասավ, —

      Ե՞րբ է ավերվել այս շեն քաղաքը.

      Ու՞ր է թագուհին, ի՞նչ է պատահել,

      Չէ՞ որ դու նրան լավ ես ճանաչում.

      Նա իմ մայրս է, ես՝ նրա որդին.

      Դու լավ ես հիշում, թե ինչպես մի օր

      Թողի իմ մորը, ելա, գնացի,

      Որ մահից փրկվեմ, ապրեմ ու ապրեմ,

      Իսկի չմեռնեմ, հողում չթաղեն:

      – Ինչե՞ր ես խոսում, այ ղարիբ ախպեր,

      Ես երբեք այդպես բաներ չեմ հիշում.

      Քո ասածները անցած բաներ են

      Ու քանի հազար տարի է անցել.

      Ես էլ դեռ մանուկ հորիցս եմ լսել. —

      Մի թագուհի է ապրելիս եղել,

      Նրա մինուճար աչքի լույս որդին

      Թողել է մորը, գնացել, կորել

      Դա եղած բան է, բայց շատ հին բան է…

      – Էլ ինչո՞ւ ապրեմ ու կարոտ քաշեմ…

      Կյանքը իմ հոգուն հագուրդ չի տալիս,

      Իմ մայրը այստեղ մահով է մեռել…

      Ես պետք է գնամ իմ մորը գտնեմ,

      Մահն էլ մի կյանք է ուզողի համար,

      Մահի