Պոեմներ, առակներ, հեքիաթներ. Աթաբեկ Խնկոյան

է լույսը կանթեղ աչքերիս,

      թափել-ընկել է թև ու թռիչքս,

      մի նոր թագավոր ընտրեցեք իմ տեղ,

      թող երկար ապրի, մի հարյուր տարի,

      իր թախտովն ապրի, իր թախտովն ապրի:

      Սեգ արծիվները ամեն կողմերի՝

      Արգունյան, Կյուրյան, Դարգինյան, Անտյան,

      Կումիխյան և այլ սարի արծիվներ, —

      նստել են ժայռին հլու-հպատակ

      ու կախել իրանց սեգ գլուխները,

      լսում արքայի խոսքերը վերջին:

      Արքա արծիվը շարժեց գլուխը

      և երեք անգամ ծանր բարևեց

      սեգ արծիվներին, ու արծվի նման

      թռավ գահիցը: Շրջաններ գործեց

      անդունդի վրա ու հետզհետե

      դեպի վեր, բա՛րձր, բա՛րձր ամպերը:

      Նրա հետևից երամ առ երամ,

      ինչպես մի անվերջ, երկարուն շղթա,

      բարձրացան արծիվ արծվի ետևից:

      Արքան սլացավ, մի վերջին թափով

      ճախրեց, սավառնեց և տխուր հայացք

      գցեց վերևից մերկ-մերկ ժայռերին,

      որոնց գագաթին՝ իր գահն է եղել:

      Մեծափառ սարը, – շքեղ Կազբեկը,

      պեծին էր տալիս, աչք շլացնում —

      խոր-խոր ձորերը, անտեր, անանուն,

      անտակ, անհատակ, անչափ և անհուն:

      Մի հետ էլ արքան գերվեց Կազբեկով.

      – Դու, հզոր Կազբեկ, դու մնաս բարով,

      և՜ դուք, իմ սարեր, սեգ արծվի սարեր,

      և՜ դուք, անհանգիստ գյուղական տներ՝

      դուք պետք է մնաք ձեր տեղը անշարժ,

      ես պետք է գնամ ձեզանից կարոտ:

      Ես սավառնում եմ, ճախրում ձեր գլխին,

      բայց իմ գլխին էլ՝ մահը սևադեմ…

      Ու արծիվ արքան մխվեց ու մնաց

      բարձր օդի մեջ, աչքը իր գահին,

      ու այն բարձունքից, թևերը ծալած,

      ծանր քարի պես ընկավ վերևից

      իր գահի վրա, ժայռի քարերին:

      Կարմիր արյունով ներկեց իր գահը.

      մարմինը ընկավ անտակ անդունդը,

      և փետուրները ցիր ու ցան եղան:

      Այդ է օրենքը հին-հին դարերի,

      սեգ արծիվների, արծիվ պապերի:

3

      Մի աղմուկ, շփոթ բարձրացավ օդում,

      սարեր ու ձորեր արձագանք տվին,

      սեգ արծիվները կըղղացին վշտից

      ու իջան նորից պապական ժայռին,

      իջան, որ ընտրեն իրենց նոր արքա:

      – Ո՞ւմ պետք է նրանք թագավոր ընտրեն:

      – Ով որ ուժեղ է, ով որ հաղթական,

      ով որ այդ օրը մեծ որս է բերել:

      Այդ էր օրենքը անցած դարերի,

      սեգ արծիվների, արծիվ պապերի:

      Որսերը շատ են ու տեսակ-տեսակ,

      սարի այծյամներ, սիրուն ջեյրաններ,

      ճերմակ կարապներ. շեկլիկ փասյաններ,

      ջահել կխտարներ և նապաստակներ:

      Բայց դրանք ոչինչ. կա մի ուրիշ որս,

      դա ոչ այծյամ է, ոչ սարի ջեյրան,

      ոչ ջրի կարապ, աղվես, նապաստակ:

      Դա մի մանուկ է չորս-հինգ տարեկան.

      նրան բերել է Անտյան լեռներից

      մի ջահել, կարող, մի հզոր արծիվ:

      Մեջքը տվել է նա «Արծվի ժայռին»

      Ու թույլ կոներով հա՜ պաշտպանվում է,

      անձնատուր լինել նա չի ցանկանում:

      Հայացքը ազդու, մի մահ, մի սարսափ,

      սարսափ է ընկել արծիվների մեջ.

      նա մի կորյուն է, ասլան բալասի,

      իրանց սարերի նման վայրենի:

      Վերջապես ո՞ւմն են ընտրում թագավոր.

      – Ով որ հզոր է, ով որ հաղթական,

      ով որ այդ օրը մեծ որս է բերել:

      Այդպես էր