Лаьмнашкахь ткъес. Абузар Абдулхакимович Айдамиров

къам? Лай ду-кх. Старо санна, болх бийр бу цо, шен гай йузо. КхидIа дац-кх. Амма и гай а хуьлу цуьнан даим тутмакхан санна. Дуьне дац цо дуург. Лай хилла вехачул, шен маршонехьа къуьйсуш, валар гӀоле йу.

      Цхьа дагна там беш дара некъан йистош къарзйинчу бес-бесарчу зезагийн, муьстаргийн можачу кенийн, хьорамийн кӀайчу, стовн дитташна тӀерачу можачу зазийн хазачу хьожано дуьзна хӀаваъ. Некъан йистошкахь малхехь дийшина Iохку моьлкъарчий, хӀорш гергакхочуш, шарх-ширххехь дIауьдуш, коьллашлахь къайладуьйлура. Баьццара холхаз хилла регӀа тӀе йижинчу варшахь, вовшашца къуьйсуш, бес-бесара иллеш, шакарш йеттара олхазарша. Амма берешна ца гора бӀаьстенан Iаламан и исбаьхьалла, олхазарийн и даккхийдер. Болатна хьалхахӀуьттура мацца а цкъа Гати-Юьрта цIа боьрзу болу ХортIин Асхьаб, Товсолтин Хьуьси, Бораханан СaьIид. Дикачу дойшкахь, дезачу герзех боттабелла, белшаш тIехь хьесан погонаш, накхош тӀехь ордалш, мидалш а лепаш. Iедало буьтур ма бац уьш, цара диначу гӀуллакхна, церан муьтIахьаллина цхьа йал йоцуш. TӀаккха кхитIе а халкъана бале бевр бу…

      – Iелин а, Маккхалан а хабар дуй? – тийналла йохийра Iаьлбага.

      – Кехаташ даьхкина цаьргара. Могаш-дийна ву ший а. Сибрех дIакхаьчна шаьш, боху.

      – Цхьаьна буй хӀорш?

      – XIан-хӀа. Къастийна.

      – Мича хьолехь бу?

      – Хетарехь, гӀуллакхаш дика дац. Iелас, шаьш лаьттах эчиг доккхуш ду, ткъа МаккхалгIар хьун хьокхуш бу, боху. Шийла, цхьа пана мохк бу, боху.

      Iаьлбаг, кхин хеттарш ца деш, ойланашка вахана, сецира. ДӀадахана шийтта шо машаре хиллехь а, синтеме дацара Нохчийчохь. Халкъо собаре садеттара шена тIетеIочу харцонна. Мохк-м тоххарехь дIабаьккхинера цаьргара. ДӀабаьккхина бохург дицделлера цуьнан керлачу долахошна. Моьттур дара, иза, церан ворхIе дайх бисина, царна кхаьчна. XӀор а шарахь дебара нохчийн къомах дуьйлу цIубдарш. Эпсарш, совдегарш, молланаш. Уьш массо а хьаькам вара къечу нохчочунна. Ницкъ цаьргахьа бара. Уьш шен тIома кӀел лаьцнера Iедало. Царна тӀe a тевжина, халкъ таладора цо. Нохчочунна дихкинера БIаьн-Некъал лаха вала. ГӀалахь гучуваьлча, йаппарш йеш, сийсазвора. Шен кха тӀе йаьлла вир санна, лоллура.

      Халкъо садеттара, амма, кхидIа сацо ницкъ боцуш, цуьнан дог дуьзнера дералло, цхьа суй оьшура кхузахь цӀе лато, оцу харцонашна дуьхьал халкъ гӀатто.

      ДIадаханчу шарахь дагахь доцург хилира гIаттаман кечамна. Цхьаннан маттаца куьйгалхойх масех стаг лецира. Бакъдерг аьлча, коьртачех кхоъ бен ца нисвелла царна йукъа: Муслон ШoIип, Iабдурахьмин Маккхал, Абубакаран Iела а. XIетахь Iаьлбаг цIахь вацара, деций, вежаршций Макка вахана.

      Дарц дала герга ду хIинца. Цуьнан куьйгалхойх ву Iаьлбаг а.

      «XIун хир-те сох? – хоьтту цо шега. – Йа, шайх Мансур санна, махкахваьккхина, доь доцуш войъур-те, йа, Бийболат санна, тешнабехкаца тIаьхьашха тоьхна, вуьйр-те, йа имам ГӀеза-Махьма санна, турпала вужур-те, йа, БойсaгIар санна, тангIалкха тӀе хьалаозор-те?»

      Кхо бере йуьрта йисте кхочуш, дехьа басахула охьа шовданна тӀебогӀучу гIашлойн новкъахь, пхьаьрсах тесна гӀели диллина цIестан кӀайн кӀудал а йолуш, кегийра гӀулчаш йохуш