Яшил кеча. Рашод Нури Гунтекин

журъат этолмади. Фақат оқшом усти бозордан майда-чуйда нарсаларни харид қилаётганда тасодифан танишиб қолган идоди мудири уни кўрди-да, қўлидан тутиб, зўр билан юқорига етаклади.

      – Афандим, сиз юртимизнинг машҳур кишилари қаторига кирасиз. Мутлақо орамизда бўлишингиз лозим, – деди у.

      Мудир Шоҳин афандини бир қанча идоди муаллимлари билан таништирди ва дастурхонда ёнига ўтқазди.

      Кўчалардаги каби бу каттакон залда ҳам мудҳиш саллали кишилар анчагина бор эди.

      Маҳкама раисининг ўнг томонида мутасарриф39 Азиз бей, чап томонида эса шол нимчали кекса бир мударрис ўтиришарди.

      Бошқа жойларда бўлганидай саллалилар бир жойда тўпланмасдан, бошига фес кийганларнинг орасида сочилишганди.

      Идоди мудири Шоҳин афандига буни кўрсатаркан, шундай деди:

      – Салла билан феснинг юзлашмаслигини сўзлаганлар бу қардошлик манзарасини кўрганларидан кейин, ажабо, фикрларини ўзгартирсалар керак, а, лаббай? Мен Галатасаройда таҳсил кўрган тараққийпарвар бир одамман, аммо ҳақиқатни сўзлайман. Саллалилар билан феслиларнинг дин ва давлатнинг муваффақияти ва юксалиши хусусида ҳамкорлик қилиши доимо фойдали натижалар қелтира олади. Афсуски, бу икки қардош гуруҳ орасида кейинги пайтларда нифоқ чиқиб қолди.

      Шоҳин афанди бир оз маҳзун қиёфада бир кулимсираб қўйди-да:

      – Шундай-шундай, – деб индамай қўя қолди.

      Бош муаллимнинг чап томонида яшил саллали бир чол ўтирарди. У чолнинг чап қўли ишламагани учун ҳар иккининг бирида Шоҳин афандидан стаканига сув қуйиб беришни, тақсимчасидаги гўштни кесиб беришни илтимос қиларди.

      Айтишига кўра, чол идоди мактабининг улуми диния40 муаллими бўлган экан. Ўтган йили сал мазаси қочгани учун уни пенсияга узатиб қўйишибди.

      – Ҳали анчагина хизмат этишга қодир бир ҳолда эдик, аммо на чора, тақдиримиз шундай экан, – деярди.

      Кекса домланинг салгина мазаси қочган сўл қўли билан сўл оёғи тамомила ҳаракатдан қолганини, оғзи қийшайганини, тили ҳам оғирлашганидан зўрға калимага келишини, хуллас, фалаж одамга айланганини билдирар эди. Боши тек турмай нуқул титрар, соғ қўлининг бармоқларида тутган луқмани – акс бир болага зўрлаб дори ичиргандай кўп уринишлардан кейин зўрға оғзига соларди. Бечора ора-сира бу ҳаракатларидан чарчаб ҳолсизланиб қолганида, ёнидаги қўшнисига ўгирилиб, уни гапга тутарди.

      – Зоти олийлари «Амир Дада» мактабига бош муаллим бўлиб келдингизми?

      – Ҳа.

      – Оҳ-оҳ-оҳ… Мамнун бўлдим. Маош қанча?

      – Саккиз юз эллик.

      – Оҳ-оҳ, иншооллоҳ, бундан кейин яна ортар… Исмингиз нима эди?

      – Шоҳин.

      – Бугун келдингизми?

      – Ҳа.

      – Толеингизга ҳавасим келади, ўғлим. Бу нақадар гўзал омад ўзи: келар-келмас зиёфатда ўтирибсиз.

      Хаста домла лабларида, мўйловларида қолган овқат қолдиқларини атрофга сочиб кулар, Шоҳин афанди эса қўли билан косасининг устини тўсиб, уни тинглар эди.

      Домла

39

Мутасарриф – бошқарувчи, бошқарма мудири.

40

Улуми диния – дин илми.