Сайланма әсәрләр / Избранные произведения. Нури Арсланов

да, шагыйрь дә имәс5,

      Мамай – хан гына6.

      «Мамай-курган» дигән үлмәс

      Исем калдыра.

      Ул сунарга чыккан бары

      Шушы курганга.

      Әмма Алман фашистлары

      Дулаган анда.

      Бөтен дөнья белә моны.

      Күр, нинди эшләр:

      Хәзер диңгез Идел суы,

      ГЭСлар, төзелешләр!

      Мамайны кабердән ал да,

      Торгызып шунда,

      Илт кенә Мамай-курганга

      Йә бер шлюзга.

      Элеккедәй ат уйнатып

      Килгәндә җилеп,

      Туктар иде, тезген тартып,

      Кинәт чигенеп.

      Шашар иде аптыраудан:

      «Идел буылган!»

      Яки һәйкәл-батырлардан

      Өркер иде хан.

      Ләкин рәхмәт әйтер иде

      Ул фашист яуга:

      «Күтәргәнсең кабат мине

      Мәңгелек данга.

      Тик безнең язмыштан харап

      Язмыш юк, аңла,

      Акылың булса, килмә кабат

      Минем курганга».

      Җәйрәп ята Идел-елга,

      Ярлар, утраулар.

      Күпме сулар аккан монда

      Һәм күпме яулар…

      Һавада хыялый аем,

      Кич шундый әйбәт.

      Идел буйлап адым саен

      Елъязма, әкият7.

1968

      «Тел тибрәтеп бер сүз әйтмим, баксаң…»

      Тел тибрәтеп бер сүз әйтмим, баксаң,

      Беркем аңа йозак элмәгән,

      Күп уйларым тоткын булып ята,

      Чыгалмыйча бу тән-төрмәдән…

      Юк-бар белән бәхәсләшеп тормыйм.

      Эчтән тынам, эчтән сызланам:

      Гади сүзләр белән хисләремне

      Әрәм итәрмен дип кызганам.

      Әмма уйлар җырга әйләнсәләр,

      Анда бетә минем ихтыяр:

      Ул чагында илһам касәсенә,

      Уйламагыз хисләр, дип, сыяр!

      Дулкынланып шуңа сөйләп киләм

      Серләремне мин тик җырларда;

      Чөнки «җырның җыртыгы юк!» аның

      Һәм бикләп тә булмый зинданга.

1968

      Рус дусларга

      Руслар белән сөхбәтләшә башлауга,

      Күмеп ташлый алар мине «мактау»га:

      – Акценты юк, шома, – диләр, – телең дә,

      Мөмкин түгел татар диеп белергә.

      Син татарга охшамаган һич, – диләр, –

      Син бик һәйбәт, нәкъ рус кебек ич! – диләр!

      Ипләп әйтәм шунда: – Тимә татарга,

      Тел төбең бит илтә ямьсез хатага,

      Татарның бай тарихы, ирлеге бар,

      Горурлыкка аның нык җирлеге бар.

      Асыл теле, гореф-гадәт, даны бар.

      «Ил!» дип шушы җиргә сеңгән каны бар!

      Юк, мин әйтмим татарның, дип, тиңе юк!

      Тик аның бер халыктан ким җире юк!

      Мактама син мине татар түгел дип.

      Куанмыйм мин моңа, рәнҗи күңел тик.

      Син теләгән белән мин рус булалмыйм,

      Халкым татар, татар булып туган мин.

      Ошасам – әйдә, кил, дустым-ишем бул.

      Татармы, русмы син – әйбәт кеше бул.

      Бу сүзләрем китәрмәсен исеңне,

      Горур йөртсәм дә мин милли исемне,

      «Милләт» диеп комнан аркан ишмәмен:

      Какшамаслык

5

Имәс (Себер һәм Урта Азия татарларында) – түгел.

6

Мамай – хан да түгел, мирза гына була.

7

Бу урында «хикәя» мәгънәсендә.