Sara. Maretha Maartens

nog woorde. Een kraai het harder as die ander gekrys.

      Dit het skielik vir Abi-Yatum te veel geraak: “Maar die ummu- šību is siek!”

      “Vloek dan haar man, nie vir haar nie.”

      Dié woorde het Sara sonder tolk verstaan.

      Die kind het nou ’n hele relaas gehad om oor te dra. Maar sy het begin giggel. “My oupa se suster en my ouma baklei nou met mekaar. My ouma sê my oupa se suster moet jou nie vloek nie. Maar sy kan jou man vloek soveel as wat sy wil. Hulle baklei altyd so.”

      Die twee bejaarde vroue was in mekaar se hare. Soos stofduiwels.

      Wanneer alles in die droogte verdor en die silwer glimmering van grondwater onder in die enkele waterput dieper sak, heeltyd dieper, dan begin die stofduiwels van Berseba juis daar dans. El Shaddai se beloftes versink in die niet. Die veewagters versink om die beurt in ’n ontydige geslaap, gegaap en gedommel. Hulle kom met pasgebore lammers in die arms by die put aan; die ooie volg slingerend met leë uiers. Die stofduiwels woed soos ou Amoritiese vroue, soos die inwoners van Kanaän. En Abraham se hart versink vinniger in hom as die water in die put.

      Oor die standhoudendheid van dié enkele put, die water tussen elke asem in die staning en die dood, het Abraham hard tot die Here geroep, keer op keer wanneer reën in Lente – die vroeë reëns en die laat reën – wegbly. Oor die gevegte tussen sy veewagters en die slawe van Abimelek oor dié put het Abraham snags wakker gelê, rondgerol, naggesprekke met haar gevoer: “Ons gaan sonder water sit, Sara. Dit is nie ‘miskien’ en ‘ingeval’ nie. Dit is ‘wanneer’. Hulle daag hier op uit Gerar met Abimelek se veetroppe. Gasael sê hulle noem my mense Apiru, bestoftes. Gulsige luise vol woestynstof, waterdiewe wat die water van Kanaän uit die grond kom uitsuig. Wat moet ek doen, Sara?”

      Eliëser het sekerlik vir hom gesê dat hy die saak met Abimelek moes bespreek, die noodsituasie met hom moes deurpraat. Want dit wás Abraham se manne wat die enkele put by Berseba gegrawe het. Dit wás hy en die bittereinders wat gegrawe en gebid, gegrawe en gesmeek, gegrawe en hulle op die voorsiening en sorg van El Shaddai in dié onherbergsame streek beroep het. Die vee het geslinger van dors, dit was ’n saak van lewe en dood, van water of vergeefse soeke.

      En toe hulle die eerste klammigheid vind, dieper in die aarde as wat hulle ooit voorsien het, het die vasbyters wat Abraham met die hand uitgesoek het om saam met hom en sy huis na dié waterlose, yl bewoonde streek te trek, die God van hemel en aarde skreeuend van dankbaarheid geloof. Soos die Amoriete vir Baäl, maar harder en half huilend en met hulle harte net op Hom gerig. Die slingerende vee het die water geruik. Hulle het na die put gekom soos die diere na die ark waaraan Noag een honderd en twintig jaar lank gebou het.

      “Wat moet ek doen, Sara?”

      Sy kon nie Eliëser se raad beaam nie. Sy en Abraham het ’n geskiedenis met Abimelek gehad. Daardie tyd, daardie woedende verwyt uit die mond van ’n onbesnedene: “Met jou leuens het jy my volk op die rand van verderf gebring. Wat het jy ons aangedoen? Wat het ek aan jou gedoen wat verkeerd is dat jy hierdie groot ellende oor my en my koninkryk gebring het? Wat jy my aangedoen het, is onbehoorlik. Wat het jou besiel om so iets aan te vang?”

      Die lamlendige verskoning, man tot man: “Ek het gedink hier is niemand wat God dien nie en die mense sal my doodmaak oor my vrou.” Die belediging in die verskoning: ek het julle almal aangesien vir heidene vir wie enigiets reg is, mense sonder vrees vir die Allerhoogste, Hy wat my God is.

      En die halwe waarheid wat gegroei het tot leuen: “Sara is regtig my suster; sy is my abum Tera se dogter, maar nie my ma s’n nie. Sy is Lahazib van Maniksum aan die Tigris se dogter.”

      “Is jy met haar getroud?”

      “Ek is met haar getroud, U Hoogheid, ” het Abraham geantwoord. “Toe God my uit my vaderland laat wegtrek het, het ek vir haar gesê: ‘Jy kan wys dat jy my liefhet deur op elke plek waar ons kom, van my te sê: Hy is my broer.’”

      Watse toets vir my liefde was dit, Abraham? Ek het dié toets, dié vernedering daarna diep in my siel onder sand soos dié van Berseba in die droogte toegegooi. Maar wanneer Abimelek se naam genoem word, kom daar stofduiwels deur my siel gewaai. Die laag sand wat ek op hierdie leed geskep het, is onvoldoende. Dit is los sand. Abimelek se naam is soos wind, soos tregterwind wat die sand lig en triomfantelik verstrooi. En waar die tregterpunt was, lê my skande en my woede en vertwyfeling, my vernedering, oop soos wit geraamtebene.

      Ons het kleinvee en grootvee, slawe en slavinne, ja, duisend stukke silwer van Abimelek gekry om elke mond in die staning te snoer. Om al die veewagters mee om te koop om stil te bly, en om vir die heidene om ons te wys dat alles is in orde is. Dat Abimelek ’n man van eer is.3

      Hoe verbyster was Abraham se manne, hoe verbaas was Rahel, Eliëser, Gasael, al die bittereinders en vasbyters wat geweier het om moed in dié barre gebied te verloor.

      Hoe verbaas was hulle almal om deur hulle eienaar omgekoop te word tot ’n sameswering van stilte oor Abimelek. Hulle het voor Abraham gestaan, en dit was nie ’n semû-u-idû nie. Dit was ’n ruiltransaksie: ’n bok, ’n bul, ’n koei, vyf silwerstukke elk in ruil vir swye. Die slawe en slavinne het Abraham vir homself geneem; slawe staan tog nie in diens van ander slawe nie.

      Hagar het trots en fier voor Sara gestaan, haar oë ongewoon helder. “Gee die silwerstukke vir iemand anders. Of vat hulle vir Mevrou.”

      “My ouma-hulle sal aanhou totdat een ophou,” sug Abi-Yatum.

      Is dit moontlik dat twee bejaarde vroue met grys hare wat tot onder hulle heupe hang so baie soos stofduiwels kan lyk?

      Ek is moeg en deurmekaar, het sy geweet. Want skielik was sy weer saam met Isak in die veld by Berseba, waar hulle gereeld toe-oë staan en wag het dat ’n bruin dwarrelwind tot ’n besluit moet kom oor die koers wat dit tussen die klippe wou inslaan. Met Isak by haar moes sy die stofduiwels vanuit sy kinderoë sien. So ’n stofduiwel kan dit mos in sy kop kry om jou reg van voor te bestorm en al die sand wat hy opgeraap het, in jou oë en ore te gooi.

      “Hier kom hy, Isak! Ogies toe, hande op die ore!”

      Later was dit hy wat haar aan die hand gegryp het, hy wat haar woorde so diep ingedrink het, dat dit sy woorde geword het: “Hy besluit nog, Eema. Dan wag ons maar.”

      Droogte, skroeiende son, die veewagters altyd weer hangskouer van moedeloosheid, die maan snags sonder ’n wasige ring wat van aankomende reën profeteer, en hulle twee het geskaterlag.

      Sy het na die twee vroue in hulle struweling lê en kyk.

      “Dan wag ons maar, Abi-Yatum.” En ’n lag uit die verre verlede het uit haar keel gekom.

      Abi-Yatum het vlugtig oor haar skouer gekyk en haar hande voor haar mond gesit om die proes te demp. Toe het sy doodluiters gesê: “Eintlik vloek ek seuns wat hulle išāru’s vir my wys die heel beste.”

      Wat het sy gesê? Ek het verkeerd gehoor, het Sara gedink. Die dogtertjie se lyfie is dan nog dun en plat, haar oë dan nog helder?

      Maar Abi-Yatum het uit die hoek van haar mond met haar gepraat: “Maak jou oë toe, Ummu- šību. Dan sal hulle jou uitlos.”

      Kinders is nie wreed nie. Hierdie kind met die vuil hare waarin daar stukkies droë blare vassit, het sy onsamehangend gedink, is so beskermend soos Isak toe hy so oud soos sy was. Waaroor het hy nie alles gewaak nie: werpsels pasgebore veldmuise wat heel aan die begin babahandjies en babavingers het. Wurms. Torre. En voëls wat ná ’n groot storm beseer en halfdood op die grond beland het.

      Soos ek, dink Sara.

      En soos die Amoritiese meisietjies wat na die manne van die handelskaravane en die Baäl-priesters gesleep word. Die meeste van hulle beur die eerste keer terug soos steeks donkies. Hoe jonger, hoe angstiger skree hulle. Maar daar is baie wat