Louisa du Toit Omnibus 7. Louisa du Toit

haak vertroostend by hom in.

      “Ek het julle seker laat skrik,” verskoon hy sy teenwoordigheid. “Maar ek het in my kop uitgewerk hoe laat julle hier kan wees, en ek was op die uitkyk. Sy is niks slegter of beter nie. Dis net dat ek haar ma nie van haar bed af kan wegkry nie. Goed gery, Deon?”

      “Dankie, oom. Die pad was plek-plek maar sleg.”

      “Baie moeg, seker.”

      “Irma het my help bestuur. En julle?”

      “Ook maar moeg. Ek het deur die dag ’n bietjie geslaap by Sus. Die vrou bly maar by Tillie en knip ’n uiltjie so tussen­deur.”

      Hulle stemme is gedemp en hulle voetstappe op die teerblad klink soos heiligskennis in die ure voor dagbreek.

      “Laat ons maar binnegaan,” por Deon en neem die huiwerende Irma aan die arm. Dis vir hom makliker, dink sy. Hy weet hoe dit daar binne lyk. Maar dit voel asof daar aan haar eie voete onsigbare gewigte hang wat haar bewegings bemoeilik en haar wil terughou van die toneel wat op haar wag.

      Die nagsuster kyk op toe hulle by haar kantoortjie huiwer. Sy staan op en kom tot by hulle. “Ek is bly juffrou is hier,” sê sy toe Deon haar aan ’n bleek Irma voorstel. “Juffrou Deysel het aaneen na jou geroep.”

      “Is sy al by haar bewussyn?” vra Irma onmiddellik, hoopvol.

      “Sy is baie deurmekaar. Maar as sy wel bykom, sal dit haar goed doen om u te sien. Julle is skynbaar baie geheg aan mekaar. Meneer Barnard het my vertel.” Sy kyk na Deon, wat knik. “Ons was almal geheg aan haar,” sê hy skor.

      “Was?” glimlag die vriendelike vrou.

      Deon skrik self toe hy besef wat hy gesê het.

      “Moenie so pessimisties wees nie. Volgens enigiets wat die dokters kan vasstel, moet sy buite gevaar wees. Ons hou nie daarvan dat sy koors het nie, daar is antibiotika in die drip gesit. Sy is tog net so onrustig. Ons het haar nou iets ingespuit wat haar kalmeer. Ons moes haar hande vasmaak, anders peuter sy met die aarvoeding. Mevrou De Wet was nie gelukkig daaroor nie …” Sy kom dalk agter dat dit na skinder klink, swyg verder.

      Hulle stap woordeloos deur die gang, ’n bedrukte groepie.

      Voor ’n privaatkamer met die nommer 18 kom die suster tot stilstand, stoot die halfoop deur geluidloos verder oop en loer na binne. Sy beduie met ’n vinger op die lippe. Dan wink sy na hulle en stap self voor. In ’n gemaklike stoel sit ’n verpleegster. In ’n soortgelyke stoel, aan die ander kant van die bed, Matilda. Laasgenoemde se oë was geslote toe hulle inkom, maar toe Irma weer kyk, is hulle oop, rooi en dik van gebrek aan slaap. Toe Irma na haar toe aankom, gee sy ’n ligte snuifgeluid en draai haar wang vir ’n piksoen. “Môre, Maria,” fluister sy korrek. En, aan Deon: “Jy het ook jou tyd gevat. En dit alles onnodig. Dits g’n so erg dat Maria moes kom nie.”

      Toe staan Irma voor Tillie se bed. Haar eerste indruk is een van verligting. Deon het die waarheid gepraat: geen verbande, geen wonde behalwe vir die klein skrapie oor die linkerwang en blou knop op die voorkop nie. Behalwe die aarvoeding aan ’n staander is daar geen pype of mediese ingrepe nie. Dis waar, die hande is vasgemaak, maar sy lê nou nogal stil. Die kateter langs die bed lyk steurend, maar dis immers net prakties. En dit lyk of sy rustig slaap. Die inspuiting het dan reeds sy werk begin doen.

      Dan kan dit nie so erg wees nie, wil Irma haarself gerusstel, en weet nie waarom dit haar nie troos nie. ’n Mens vergeet dat sy werklik so klein en weerloos is, dink sy met brandende oë. Die donkerblonde hare wat Tillie nooit mag afgeknip het nie en wat sy altyd in ’n aantreklike bol op haar kop gedra het, baie teen Matilda se sin, lê nou in ’n dik vlegsel oor die kussing. Fyn barsies lê oor die kleurlose lippe, donker vlekke onder die geslote oë met die lang wimpers. Slegs die geringe deining van die borskas onder die komberse verraai lewe, en die feit dat die wang warm is toe Irma die rug van haar hand daarteen lê. Maar dat sy darem self asemhaal … geen asemhalingsmasjien nie.

      Skielik begin Irma se lippe onbeheers bewe en sy voel die warm trane onkeerbaar oor haar vermoeide ooglede stoot. Tevergeefs soek sy na ’n sakdoek in haar jas se sakke, onthou dan dat dit in haar handsak in die motor is. Met die rugkant van haar hande vee sy deur haar oë. Dis ook te warm vir die jas hier binne. Sy stroop dit af, en Deon vat dit aan.

      Deur die newels van trane doem iets wits voor haar op; dis Deon se sakdoek. Sy vingers sluit om haar pols en hy lei haar weg na die bankie wat hy onder die bed uittrek.

      Sy was ook vlietend bewus van Matilda se afkeurende blik op haar kurwes onder die trui, toe sy haar jas afstroop. As sy die verloofring gesien het (en sy sou, want haar oë mis niks), gee sy geen blyke daarvan nie. Diep-in weet Irma meteens waarom sy so dringend gehaal moes word: dis met die hoop dat sy vir Matilda hier by die bed sal wegkry. Deon, haar pa, die suster, selfs Tillie in haar onderbewuste, almal hoop daarop. Want Matilda wil hier sit as Tillie bykom, sodat sy haar kan bykom. Gepaste woordspeling.

      ’n Beeld uit die verlede skiet skielik verwarrend deur Irma se gedagtes. Drie kinders speel skool teen die kweekwal. Die onderwyser slaan met ’n takkie kastig die jongste van sy twee leerlinge ’n skewe hou teen die sitvlak omdat sy parmantige dinge sê. Op die ingewing van die oomblik slaan die dogtertjie dood neer. “O, genade, wat sê ek vir haar ma? En vir die inspekteur? Irma, draf gou na my huis toe en vra vir my vrou om vlugsout te bring.” Nie een van hulle het regtig geweet wat vlugsout is nie, maar dit was ’n woord waarvoor Matilda lief is. Toe gil die “dooie” skielik: “Nee, ek wil brandewynwater hê!” Irma en Deon wou hulle morsdood lag daaroor, en lank nog moet Tillie die spottery verduur. Maar deur die trane van lag kon Irma ’n angstige gevoel nie keer nie. Dis baie jare gelede, maar sy dink nou weer daaraan. Toe Tillie, soos nou, doodstil gelê het met geslote oë en die dik vlegsel oor die kweek, het ’n warm, benouende angs oor Irma gestoot.

      Sy trek aan Deon se trui sodat hy afbuk na haar: “Onthou jy hoe Tillie haar dood gehou het teen die kweekwal?”

      Hy lyk bekommerd, kyk ondersoekend in haar gesig af asof sý die pasiënt is.

      Met die moeë besef dat sy nog niks anders as net groetwoorde teenoor Matilda gebesig het nie, wil Irma pligshalwe na haar toe gaan. Sy bly egter willoos op die bankie sit. Hulle het buitendien niks vir mekaar te sê nie, en hulle is niks aan mekaar verskuldig nie. Matilda het opgestaan en roer haar gespanne skouers. Irma se blik dwaal na haar pa met sy krom skouers en niksseggende gesig. Grotesk val Matilda se skaduwee oor hom. In haar skaduwee, peins Irma; altyd in haar skaduwee.

      Die suster het lankal weer geloop. Sou Tillie so hopeloos wees, dink sy skielik gejaag, dat hulle maar die familie vryelik laat kom en gaan? Maar nee, sy moenie so dink nie. Tillie is tog nie ernstig beseer nie. Waarom is daar dan hierdie teisterende gevoel van onheil?

      Sy dwing haar gedagtes weg, probeer aan Johan dink. Sy staan op en kyk deur die ruite uit in die nanag. Sy probeer hom vind, sy gestalte, sy beeld, maar nog nooit het sy so ver van hom af gevoel nie. Sy bring ongemerk haar verloofring tot teen haar lippe, soen dit, asof sy haar wil vergewis van iets. Dan, as sy haar skielik bewus word daarvan dat die klein beweging almal in die stil kamer se aandag getrek het, dat almal uitdrukkingloos na haar kyk, draai sy skaamkwaad haar rug verder op hulle.

      Later kom Deon lang haar staan. “Dis drie-uur,” sê hy. Sy kyk ongelowig na hom, dan na haar eie horlosie. Is hulle werklik nog maar ’n uur hier? Die tyd het gestagneer. “Sommige van ons kan maar net sowel gaan slaap,” vervolg hy. “Tant Bets het beloof om beddens reg te hou.” Sy besef dat dit waar is. Tillie se toestand kan nog lank onveranderd bly. Tog maak nie een van hulle aanstaltes om die plan deur te voer nie. Almal wil waarskynlik hier wees as sy haar oë oopmaak, verbaas rondom haar kyk, fronsend begin vrae vra.

      Later gaan sy tog na Matilda en buk langs haar stoel: “Wil ma en pa nie ’n bietjie gaan slaap nie?”

      Matilda skud haar kop skaars merkbaar. “Nee, Maria,” sê sy, en Irma moet haar inspan om alles te kan hoor, “al lê my kind vanaand hier deur ongehoorsaamheid, verlaat ek haar nie.” Die streng lippe sluit weer dig.

      Irma gaan langs die bed staan om weer