Tryna du Toit-omnibus 8. Tryna du Toit

te gou vlieg die etensuur verby. Eers later sou Ansie besef dat John – vir so ’n bekende kunstenaar – baie min oor homself te sê gehad het, dat hulle die meeste van die tyd oor haar en haar familie gesels het.

      Hy kyk ’n bietjie verbaas op toe hy hoor dat sy voltyds by ’n hospitaal as fisioterapeut werk.

      “Dis nie ’n ongewone stokperdjie nie. Dis my beroep. Ek verdien so my brood,” antwoord sy koel. Hy glimlag net en sy probeer nie om te verduidelik nie. Hy vra haar uit oor haar stiefpa se kunsversameling en wil weet wanneer haar ma met Jacob Lessing getroud is.

      “Mercia en oom Jacob is vyftien jaar gelede getroud.”

      Sy wenkbroue lig effens.

      “Mercia?”

      “Ek was maar ’n lomp skooldogter,” verduidelik sy glimlaggend. “En dikwels ’n verleentheid vir Mercia, wat self nie veel ouer as ’n skooldogter gelyk het nie. Ons het besluit dit klink ’n bietjie verspot om haar ‘mamma’ te noem.”

      “Ek verstaan,” sê hy. “En oom Jacob?”

      Oom Jacob? Ja, dis ’n ander verhaal. Maar nie een wat sy aan ’n vreemdeling – of enigiemand – kan vertel nie. Sy haal haar skouers op en sê liggies: “Ek was amper tien toe hy en Mercia getroud is. Ek het my eie pa nog baie goed onthou. Hy was maar altyd oom Jacob.” Sy kyk op haar horlosie en sê beleef: “Dit word laat. Ons moet seker gaan. Is daar nog iets wat jy wil weet?”

      John grinnik effens.

      “Moenie kwaad wees nie,” sê hy. “Dis ’n kwaal wat baie kuns­tenaars het – ’n byna morbiede belangstelling in hulle medemens. En ’n man soos Jacob Lessing, met sy beeldskone jong vrou en sjarmante stiefdogter …”

      “Laat staan maar die vleitaal,” waarsku sy kortaf.

      Hy lag.

      “Ek wil jou ’n guns vra.,” sê hy dan op ’n heeltemal ander toon.

      “Ek verstaan,” sê Ansie, vreemd teleurgesteld. Dan was dit alles maar net om die halsbandjie en nie die hond nie. “Wat is die guns?”

      “Ek wil baie graag meneer Lessing se kunsversameling sien. As jy vir my ’n uitnodiging kan bewerkstellig …”

      Sy is ’n oomblik stil en sê dan: “Ek dink nie dit sal moeilik wees nie. Oom Jacob is trots op sy kunsversameling en hy sal gevlei wees deur die belangstelling van so ’n … beroemde kuns­tenaar.”

      “Ons het dan besluit: geen vleitaal nie!”

      Ansie glimlag onwillig.

      “Ek sal oom Jacob vra. Sal Sondagoggend jou pas?”

      “Sondag sal my uitstekend pas.”

      Hy gee haar sy telefoonnommer en saam stap hulle by die res­taurant uit.

      Vroeg daardie Sondagoggend is Ansie terug in Johannesburg om die afspraak na te kom. Haar stiefpa en Mercia is vir die naweek Donkerpoort toe, waar hulle gaste uit die buiteland onthaal, maar tot Ansie se verbasing het oom Jacob geen beswaar gemaak dat sy John in sy afwesigheid huis toe bring nie.

      In die stilligheid het sy gewonder of John die afspraak sou onthou – hy is ’n besige man en mense val seker oor mekaar om hom te onthaal. Net ná tienuur kom daar egter ’n motor met die rylaan opgery en hou voor die deur stil. John Stevens klim uit.

      Ansie stap hom tegemoet en nadat hy haar gegroet het, staan hy ’n oomblik langs haar stil en kyk op na Jacob Les­sing se indrukwekkende huis. Bergheim se huis lê teen die helling van ’n koppie, omring deur goed versorgde grasperke, kleurryke blomakkers en groot, skaduryke bome, en het ’n panoramiese uitsig oor die stad met sy wolkekrabbers en die blou Magaliesberge daaragter.

      “Wie was die argitek?” vra hy belangstellend.

      “Frank Mentz,” antwoord Ansie. “Hy is ’n bekende argi­tek in die stad. Hy het ’n hele paar van oom Jacob se geboue ontwerp – ook die huis op Donkerpoort, waar oom Jacob-hulle die naweek kuier.”

      Toe hulle saam na die huis opstap, sê hy: “Ek het aanvanklik ook vir argitek gestudeer. Later besef dat ek meer in kuns belang stel.”

      Ansie bied vir John tee aan op die groot stoep, met die geur van somerrose wat swaar om hulle hang, en neem hom daarna binnetoe. Sy wys hom die vertrekke waar die skilderye hang en sê: “Jy wil seker liewer alleen rondstap. Roep my maar as jy iets wil weet.”

      Tydsaam stap hy van vertrek tot vertrek en van skildery tot skildery, en maak af en toe ’n aantekening in sy boekie, terwyl Ansie in ’n diep leunstoel voor ’n sitkamervenster wag. Dit is ’n helder blou dag, sonnig en warm, met haelwit wolke wat op die noorderkim lê. Uit een van die hoë skadubome roep ’n piet-my-vrou aanhoudend.

      John is so verdiep in sy studie dat Ansie later dink hy het haar vergeet, maar uiteindelik kom hy na haar toe en gaan sit op die vensterbank. Hy steek sy pyp op en rook ’n rukkie in stilte. Dan knik hy: “Manjifiek! ’n Pragversameling. Baie van die werke hoort eintlik in ’n museum.”

      Hy glimlag effens. “Maar die lewe staan nie stil nie. Dit ­ver­ander steeds. Dié ou landelike rustigheid, die grasieuse lewens­wyse waarvan die skilderye getuig, is vir goed verby. Wolkekrabbers, satelliete, reise na die maan – dis die lewe van vandag. En jou kuns moet tred hou met die lewe, dit moet staan in die teken van die tyd. Daar moet gedurig vernuwing wees … Jy kan nie vir altyd in so ’n ivoortoring bly nie. Jy moet uitkom en die lewe aandurf. Jy sal uitvind dat dit ’n baie interessante en opwin­dende speletjie is.”

      “Ék woon nie in ’n ivoortoring nie,” sê Ansie heftig. “Ek werk in ’n groot hospitaal waar ek daagliks met die werklikheid te doen het, waar ek deel is van my pasiënte se hartseer en pyn, hulle vreugde en oorwinnings. Ek staan al vandat ek agtien is op my eie voete …” Sy breek af, bewus van sy belangstellende blik, vies en ontsteld dat sy haar laat uitlok het om dinge te sê wat sy nooit bedoel het om te sê nie.

      Sy begin oor ander dinge gesels en John vra haar nie verder uit nie. Maar later, toe Jacob Lessing se naam weer ter sprake kom, vra hy of haar stiefpa self geen kinders het nie.

      “Hy het ’n seun by sy eerste vrou gehad,” antwoord sy ná ’n oomblik se aarseling. “Maar die seun is dood toe hy twee-en-twintig was. Hy was ’n vlieënier in die Engelse lugmag en het in die Tweede Wêreldoorlog êrens in Duitsland gesneuwel.”

      “Dis baie interessant,” sê John. “My pa was ook in die Britse Lugmag in die Tweede Wêreldoorlog en het dikwels oor Duits­land gevlieg. Miskien het hulle mekaar nog geken.”

      Sy kyk hom verras aan.

      “Lewe jou pa nog?”

      “Nee. Hy is ’n paar maande gelede skielik ná ’n hartaanval oorlede.”

      “Ek is jammer,” sê sy sag. Sy aarsel en dan vervolg sy onseker: “Ek dink jy moet liewer nie vir oom Jacob van … van jou pa vertel nie. Hy … hy praat nooit oor sy seun nie. Daar is geen foto of enige aandenking van hom in die huis nie.”

      Sy aarsel weer en sê dan: “Ek het eendag tussen ’n klomp rommel in die kelder ’n boek gekry wat aan hom behoort het. Sy naam het binne-in gestaan: Markus Aucamp Lessing, en daar was ’n foto van hom by. Ek het dit vir oom Jacob gewys, maar hy was verskriklik kwaad en het gesê ek moet dit dadelik gaan verbrand.”

      Sy gesig is stil, maar die helder blik is skerp.

      “Weet jy waaroor hulle rusie gemaak het?”

      “Tannie Thelma, oom Jacob se skoonsuster, sê hulle het dikwels gebots. Markus was baie ongelukkig by die huis, en toe hy agtien was, het hy van die huis af weggeloop. Hy is Rhodesië toe, waar hy later vlieënier geword het.”

      “En het jy toe die foto vernietig?”

      “Nee,” erken sy, half skuldig, half verleë. “Hy was so ’n mooi jong man – so jonk om te sterf. Tannie Thelma het my vertel dat hy ’n baie