Die grondbaron. Schalkie van Wyk

trek Tannie-hulle sommer nou dadelik in?” vra Erika, bly dat haar en Henno se losieshuis uit die staanspoor ’n sukses is, maar bekommerd dat dit dalk in ’n privaat hospitaal omskep sal word met soveel siekes.

      “Sommer nou dadelik, ou diertjie. Die son trek water en dis ’n ver ent van hier op die bult tot daar onder in Kerkstraat waar ek bly, daarom sal ek jou ewig dankbaar wees as jy vir my en Jackie met jou motortjie kan huis toe neem. Vandat Henno my vertel het van julle planne met Drie Eike, het ek begin inpak en ek is as ’t ware gereed om dadelik te trek. Ek bestuur nou nie self motor nie, maar as jy ons kan huis toe neem, sal ek en Jackie en Karen op ons eie stoom terugkom hierheen.”

      “Goed, Tannie. Ek sal intussen gaan kruideniersware koop, anders het ons nie vanaand aandete nie,” willig Erika in, nog effens oorweldig oor die vreemde wending van sake, en tel haar handsak met haar motorsleutels van die kombuistafel af op.

      Die laatmiddagson blink op Henno Marais se goudblonde hare en kenbaard en laat hom soos ’n Ou-Testamentiese profeet lyk in sy loshangende skilderjurk waar hy op die stoeptrap van Drie Eike staan en Erika met uitgestrekte hande inwag.

      Erika glimlag en wuif vir hom, hou met haar motor voor die dubbelverdiepingwoning stil, en draf die stoeptrap laggend op na hom.

      “Aaklige broer! Waar was jy toe ek vanmiddag hier aangekom het?” raas sy terwyl hy haar speels omhels en ’n klap­soen op haar wang druk.

      “Maar ek is mos hier, meisie van my drome. Waar was jý vanmiddag?” vra hy verwonderd.

      “Hier,” sê sy en beduie met haar wysvinger reg voor haar. “Ek en tant Sophia.”

      “Tant Sophia met die ph?” Henno grinnik met lag in sy oë. “Is sy nie pragtig nie? Ek het haar binne tien minute oortuig dat sy nooit twee invalides sal kan versorg nie, daarom het sy besluit om sak en pak hier by Drie Eike in te trek. Dink net aan al die geld wat ons sal spaar as sy al haar lakens en komberse en tafeldoeke en dinge saambring!” Hy frons bekommerd. “Om die waarheid te sê, ek het presies ses rand en sewe-en-veertig sent in my beursie en totdat een van die ateljees ’n skildery van my verkoop, sal ek niks meer hê nie. Het jy dalk êrens nog ’n paar sent spaargeld?”

      “Nadat ek jou gehelp het om Drie Eike en ’n spul kruideniersware te koop?” vra Erika gegrief, gluur hom kamma kwaad aan en glimlag met ’n tikkie opregte kommer in haar oë. “Ek het nog ’n paar rand in die bank, maar ek weet nie of dit genoeg gaan wees om vir die res van Julie kruideniersware te koop nie. Ek begin te wonder of ons plan om ’n losieshuis te begin, werklik so wys was.”

      “Maar jy hou mos van kos kook – dis waarom jy ’n huishoudkunde-onderwyseres is, nie waar nie?” vra Henno onthuts.

      “Ja, Henno, maar dis nie waarom ek teruggekom het Bergvallei toe nie,” antwoord sy, ’n peinsende uitdrukking op haar gelaat.

      “Wel, hierdie ou plek is ’n goeie finansiële belegging. Riaan het nie belang gestel daarin nie en ek het dit vir ’n appel en ’n ei gekoop,” redeneer hy.

      “Ek en jy, want al ons erfgeld moes vir hierdie ou klipkasteel betaal,” sê sy met ’n wrang trek om haar lippe, draai na die swaar houtvoordeur en vervolg verwonderd: “Dis tog vreemd dat Riaan nie omgegee het om sy ouerhuis so maklik te verkoop nie.”

      “Vreemd?” Henno staar haar onthuts aan. “My liewe sus, dit was net logies, want wat maak ’n ongetroude man met so ’n yslike ou skuur? As jy nie kon kos kook nie en as ek nie graag wou skilder nie, sou ek nooit daarvan gedroom het om die ou huis te koop nie. Maar nou help ons mekaar: ek het jou gehelp om ’n losieshuis te koop en jy moet genoeg geld uit jou loseerders maak sodat ek nie vergaan van honger voordat ek beroemd geword het nie.”

      “Ek dink nog dit sou makliker gewees het as jy daar in Johannesburg by my woonstel ingetrek het. ’n Onderwyseres is immers seker van haar inkomste,” twyfel sy.

      “Haai, wie word nou bang?” vra hy verwytend en slaan sy arm om haar skouers. “Jy het tog self gesê jy verlang al die jare nog terug na ou Bergvallei. Het jy gesien Pappa se ou apteek is nog op dieselfde plek? Oom Kobus Ferreira wat die apteek ná Pappa se dood gekoop het, is nog altyd die apteker hier. Ons het die ander dag lank gesels en hy het beloof om uit te vind van loseerders vir ons losieshuis.”

      “Twaalf, amper dertien jaar,” kom dit mymerend van Erika. “Ons is aan die einde van September hier weg om in Johannesburg saam met Mamma by oupa en ouma Marais te gaan woon. Ek is bly om terug te wees, Henno, maar ek kwel my tog oor ons min geld. Miskien moet ek weer gaan skoolhou en net kamers verhuur. Jy het tog gesê die ou plek het twaalf slaapkamers?”

      “Genugtig, meisiekind, jy het klaar vier loseerders, maar jy kwel jou oor geld! Wat wed ek jou ons losieshuis is binne ’n maand propvol loseerders?” sê-vra hy optimisties.

      “Maar jy het gesê die dorp het reeds ’n losieshuis en dalk verkies die mense –” protesteer sy bekommerd.

      “Tant Doortjie se Tronk? Dis wat die mense ou tant Doortjie Kolwer se losieshuis noem, want die ou tannie kry glo haar resepte van oud-prisoniers.” Henno lag gerusstellend. “Moenie jou kwel nie, Erika. Ek sou jou nie oorreed het om jou erfgeld in ’n plek te belê wat nie winsgewend sal wees nie. Dink net daaraan: ons is die gesamentlike eienaars van die oudste en grootste privaat woning op Bergvallei en as ons losieshuis misluk, kan jy nog altyd terugkeer na die onderwys.” Hy gee haar skouers ’n bemoedigende drukkie. “Dis darem ’n dak oor ons kop – ons eie dak, en dis al wat saak maak.”

      Sy knik woordeloos en weet dat hulle gedagtes ooreenstem. Sedert hulle pa se dood byna dertien jaar gelede het hulle nooit ’n eie dak oor hulle koppe gehad nie. Eers was hulle lastige loseerders by hulle grootouers, wat hulle ouma se bloeddruk die hoogte laat inskiet het, want hulle moeder het gaan werk, en as plattelandse kinders kon hulle nie aan die ingeperkte ruimte van ’n woonstel gewoond raak nie.

      Drie jaar ná hul pa se dood is hulle ma weer getroud en hulle moes hulle nuwe huis met drie ouer stiefbroers en ’n jonger stiefsuster deel, en weer het hulle die verlange na ’n eie huis ervaar. En nou, eindelik, ’n eie dak oor hulle kop.

      Asof afgespreek, kyk hulle na mekaar en glimlag.

      “Ek het ’n jong knaap, Bartel Klopper, saam met my gebring om jou te help om die huis skoon te maak. Hy wag in die kombuis op jou,” sê Henno en draai na die voordeur.

      “ ’n Seun wat huiswerk doen?” vra sy ongelowig.

      “Hy het nie ’n keuse nie. Op Bergvallei is daar net nie vakansiewerk nie en Bartel het sakgeld nodig. Hy het my laat belowe dat ek aan niemand sal vertel dat hy huishulp speel nie. Kan ons hom bekostig?”

      “Vir ’n halfdag, ja,” antwoord sy laggend, begin wegstap na die deur en sê oor haar skouer: “Miskien moet jy solank gaan kyk of jy nie vir tant Sophia kan help nie. Bartel kan vir my die kruideniersware uit die motor aandra.”

      “Goed, dan ry ek eers,” antwoord hy en stap na sy motor toe wat voor die huis geparkeer staan.

      Erika steek in die kombuisdeur vas, haar blik verras op die groot, donker man wat met sy rug op haar gekeer voor die een kombuisvenster staan. Hy draai om toe hy haar voetstappe hoor, maar met die lig agter hom is dit onmoontlik vir haar om sy gelaatstrekke behoorlik te onderskei.

      “E . . . hallo, Bartel,” groet sy met ’n senuagtige glimlaggie. “Henno het gesê jy sal my met die huiswerk help. Dit is al byna vyfuur, maar as jy my tot so sewe-uur kan help, sal ek jou drie rand betaal. Is dit reg so?”

      Wat ’n vreemde jong man wat huiswerkies wil doen om sakgeld te verdien! dink sy, intens bewus van Bartel se besonderse lengte en breë skouers. Is hy moontlik ’n student? Maar studente speel nie huishulp nie, redeneer sy en skreef haar oë om sy gesig duideliker te kan sien.

      “En jy dan, juffroutjie? Wat gaan jy doen terwyl ek die huis aan die kant kry vir ’n hele drie rand? Of betaal Riaan jou net om mooi te lyk?” vra die man, tree nader en staan tronend oor haar.

      Hy het sterk, gebeitelde