Die grondbaron. Schalkie van Wyk

wurggeluidjie onder die wit masker uit opklink en merk hoe Jackie met handjies wat soos voëlkloutjies lyk, die boonste sport van die stoelrugleuning vasgryp sodat haar enkels wit vertoon. Sy frons en kyk vraend na Sophia wat besig is om twee koppies tee in te skink.

      “Ek het nog nie tyd gehad om jou daarvan te vertel nie, Erika, maar die ou skepseltjie het maar ’n week of twee gelede hier op Bergvallei aangekom en sy ken my en die mense nog nie so goed nie. Dis waarom sy verkies om alleen saam met my te wees wanneer sy eet of drink. Jackie, sal jy ’n bietjie melk drink?” vra Sophia deernisvol.

      Jackie skud haar kop en beduie met haar hand na die gangdeur en dan na die plafon.

      “O ja, die solderkamers . . . Nou goed dan, ek sal jou gaan wys waar ek en my broer se speelkamer was. Riaan-hulle het dit ook gebruik en ek dink daar is nog van ons speelgoed. Ek is nou terug, ou diertjie,” sê Sophia aan Erika, vat Jackie se hand en stap met haar die kombuis uit.

      As ’n meisie normaal wil wees, moet sy nie ’n skilder as broer hê nie, dink Erika vies en proe aan haar koppie tee, besluit dis te warm en plaas dit terug op die skinkbord. Sy sug, loop na die westelike venster van die kombuis toe en glimlag impulsief toe ’n prentjie van immergroen bome, blommende struike en groen gras haar begroet.

      Sy is gister weg uit die Hoëveld se winter met sy dooie gras en kaal gestroopte bome, maar vandag is sy terug in die Kaap met sy winterreën.

      Maar waar is Henno? wonder sy kwellend. Hy weet sy sou vanmiddag opgedaag het, want sy het hom gisteraand laat gebel nadat sy besluit het om haar reis van Johannesburg af ’n paar uur lank te onderbreek en in ’n hotel te oornag. Dis tog seker die minste wat ’n opofferende suster kan verwag ná so ’n lang reis: ’n dankbare broer en ’n koppie warm tee. Of het Henno dalk Sophia afgevaardig om haar hier op Bergvallei in Drie Eike welkom te heet?

      “Maar drink nou jou tee voordat dit koud word, ou dingetjie,” praat Sophia agter haar, trek ’n stoel uit en neem by die tafel plaas.

      Erika glimlag oor haar skrik toe Sophia praat, kom nader en neem haar koppie tee.

      “Is Jackie nou tevrede, Tannie?” vra sy en gaan sit met haar tee voor haar, teenoor Sophia.

      “Ja, Erika, maar ek het haar beloof ons sal hard praat en eers aan die deur klop as ons haar gaan roep, anders sou sy nooit die masker afgehaal het nie. Tsk, tsk,” klap Sophia haar tong hoofskuddend, “die arme ou skepseltjie lyk maar sleg, maar haar ouma, Susan Badenhorst, het my verseker oor ’n maand of wat sal die swelsel heeltemal gesak wees en die kind sal nie meer so blou en pers en groen en al die kleure van die reënboog wees nie.”

      “Maar wat het dan gebeur, Tannie? Ek het gedink Jackie is net besig met ’n speletjie. Dra sy die masker om ’n spesifieke rede?” vra Erika verras.

      “Tja, ek kon jou nog nie vertel het nie, want die kind was heeltyd teenwoordig, maar nou kan jy seker maar weet: sy en haar ma was so vyf, ses weke gelede in ’n ernstige motorongeluk. Die arme vroutjie is dood, maar Jackie het haar gesiggie as ’t ware te pletter voor teen die instrumente­paneel gestamp.”

      “Arme kind! Is dit as gevolg van die letsels dat sy die masker dra?” vra Erika ontsteld.

      “Ja, ou kindjie. En ek stem saam, sy lyk nie mooi nie. Die chirurg het darem vir haar ouma Susan verseker dat sy oor ’n verdere maand of drie, vier, net hier en daar ’n fyn ou merkie sal oorhou – en dié sal ook mettertyd verdwyn, want Jackie was pas nege in Februarie. Maar om dít nou aan die kind se verstand te bring . . .”

      “Het haar ouma vir haar die masker gemaak?” vra Erika terwyl sy kyk hoe tant Sophia weer haar koppie vol skink.

      “Nee, dit was mý plan, want die arme bloedjie was so skaam en inkennig toe haar ouma Susan haar hier op Bergvallei kom aflaai het, dat ek uit die goedheid van my hart vir haar die masker gemaak het. Sien, ek het só geredeneer: sy is net nege, en sy sal siek word en uitteer as sy dag in en dag uit soos ’n wilde diertjie in haar kamer gevange gehou word, want uitkom, wou sy nie.”

      “Is sy nie skaam om met die masker oor haar kop rond te loop nie?” vra Erika verwonderd.

      “Glad nie, want sy het die paar nuuskierige kinders wat oor haar masker uitgevra het, vertel sy is ’n Marsmannetjie en dat hulle hulle morsdood sal skrik as sy haar masker afhaal. Liewe bloedjie – spot nog oor al haar beserings,” sê Sophia met ’n goedige laggie en frons ergerlik terwyl sy vervolg: “Maar toe kom Riaan met sy storie oor die Ku-Klux-Klan en die Engels praat, en nou weier die kind volstrek om ’n woord te sê terwyl sy die masker dra. Maar ek kan hom ook nie te veel verkwalik nie, want hy het lelik seergekry toe sy motor gegly en teen ’n lamppaal gebots het.”

      “Dis nou omtrent so twee weke gelede?” verneem Erika.

      “Ja, ou diertjie . . . skaars ’n volle dag nadat Susan klein Jackie hier by my kom aflaai het. Susan is, nes jy en Henno, ’n oud-inwoner van Bergvallei. Ons het saam hier skoolgegaan, maar aan universiteit het sy haar toekomstige man, Henk Badenhorst, ontmoet en hy is seker nou al byna veertig jaar lank dokter in die Kaap,” vertel Sophia en proe-proe aan haar koppie tee.

      “O . . .” Erika huiwer, wonder of sy te persoonlik is, maar vra tog: “Hoekom het tant Susan klein Jackie Bergvallei toe gebring? En waar is Jackie se ander mense? Leef haar pa nie nog nie?”

      “Foei, ja, jy sal ook nie weet nie,” antwoord Sophia, dink ’n oomblik lank na en vertel: “Susan is haar lewe lank ’n senulyer en nie alte lief vir kinders nie, want oorlede Deidré – dis nou Jackie se moeder – was haar enigste kind. Jackie se pa, Leendert de Vries, is ’n aangename mens, maar hy is ook ’n dokter en internis, en hy moes kort ná die begrafnis Amerika toe gaan vir een of ander mediese simposium, en boonop het hy ook maar nie geweet hoe om die arme Jackie te troos nie. Toe Susan my nou so gereeld bel en van al haar ellende vertel, het ek maar aangebied om Jackie hier by my te laat kuier en haar maar te help waar ek kan.”

      Dis hoe sy Sophia met die eerste oogopslag opgesom het, dink Erika: ’n groot vrou met ’n groot hart. Sy is dankbaar Sophia gaan haar eerste loseerder wees, maar daar kan geen sprake wees dat sy reeds vandag loseerders inneem nie.

      “Ek wil môreoggend Kaap toe ry om die nodige linnegoed en handdoeke vir ons losieshuis te koop, Tannie. Sodra ek gereed is, sal ek Tannie laat weet en dan kan Tannie-hulle maar intrek,” sê Erika tegemoetkomend.

      “Maar het jy my dan nie reg verstaan nie, ou dingetjie?” vra Sophia verwonderd. “Ek het jou mos gesê ek trek sommer vandag in; en oor linnegoed hoef jy jou g’n te kwel nie, want ek bring alles saam met my. Sien, my ou huisie daar in Kerkstraat was as ’t ware ook ’n losieshuis, want Riaan en sy jongste suster, Karen, het mos by my gebly.”

      “Hy het iets van ’n jonger suster gesê, maar ons het nie veel oor sy familie gesels nie,” erken Erika halfhartig. “Hy en Henno was vuur en vlam oor Drie Eike, want Riaan was gretig om van die ou huis ontslae te raak, terwyl Henno nie kon wag om eindelik terug te keer na Bergvallei nie. Hoe oud is Karen?”

      “Sestien. Haar moeder is met haar geboorte dood, maar sy en my broer Wim het al die jare hier op Drie Eike gewoon. Wim was ’n prokureur hier op ons dorp, nes Riaan, maar hy het hom nie veel aan sy plase gesteur nie. Ons was almal gedaan geskrik toe Wim drie jaar gelede van ’n vakansie op Margate terugkeer en vertel hy is weer getroud – nogal met ’n aansienlike vroutjie. Wim het sy huis en praktyk net so vir die jonge Riaan gelos, en ek is gevra om te sorg dat Karen haar studie voltooi en ná matriek Stellen­bosch toe gaan. Dis darem vreemd hoe ’n nuwe vrou ’n man skoon van sy kinders en verantwoordelikhede kan laat vergeet.”

      “Maar waarom wil Tannie nie meer in Tannie se eie huis woon nie?” vra Erika onbegrypend.

      “Hoe kan ek, ou kindjie? Ek het die ou plekkie vir myself gebou en daar is net twee slaapkamers – Riaan moes maar in die studeerkamer sy intrek neem. En nou sit ek met klein Jackie en oor ’n dag of drie kom Riaan terug. Die seun sit met albei hande in gips en tot tyd en wyl sy hande genees het, sal ek hom soos ’n baba moet versorg. Wie weet, dalk kry ek nog iemand om my te help, want om ’n yslike man en ’n hulpelose kind