Maal. Nicole Strauss

stel trappe op na die kombuis, draai weer die ketel aan, maak die tee. Sy voeg melk by, geen suiker nie. Sy neem die koppie tee na die boonste vlak. Sy sit ’n CD in die speler – Callas – en probeer weer die boek. Callas se omvattende stem dryf die geraas buite en in haar kop uit. Sy lees drie hoofstukke terwyl Callas sing. Wanneer die musiek sterf, is die feesgeluide terug. En die horlosie wat so tik.

      Teen laatmiddag raak die groot huis te klein vir haar. Sy neem ’n ligte baadjie van ’n kapstok in die portaal, en haar wandelstok wat op sy plek teen die muur langs die voordeur staan. Sy maak die deur oop. Die skare buite is kleiner, stiller; sy weet hulle rus vir die aand. Sy het voorheen al die fout gemaak om te dink dat daar ’n stil aand voorlê wanneer daar teen laatmiddag of vroegaand ’n verposing in die rumoerige teenwoordigheid van die feesgangers is. Sy het al geleer dat hulle net asemskep vir wat dit ook al is wat hulle tot laatnag en vroegdag aan die gang sal hou.

      Sy stap in die straat uit, draai af in die rigting van die universiteit. Sy hou haar kop onderstebo, is nie lus vir oogkontak nie; feesgangers eien dit dikwels as ’n uitnodiging tot gesprek. Hulle is gretig om hul ondervindings met iemand te bespreek. As dit iemand is met ’n gedeelde ervaring, soos dat hulle dieselfde teaterstuk gesien het, soveel te beter.

      Hilde stap langs die kanaal af. ’n Klein dogtertjie met pienk hoëhakskoentjies op ’n fiets kom voor haar ingejaag – die fiets het nog die ekstra stel agterwiele wat kinders help om hul balans te vind. Die dogtertjie het geen beheer oor die fiets óf oor haarself nie. Hilde struikel. Sy bestendig haarself met haar wandelstok. Die kind se pa kom agterna gehardloop, rooi in die gesig en verskonend, amper jammerlik.

      “Verskoon tog, mevrou,” sê die pa as hy by Hilde kom, “ek is jammer. Sy kan nog nie ry nie, maar sy weier dat ek haar help. Sy weier om ander skoene aan te trek. Sy weier om op die sypaadjie te bly. Sy weier om na my te luister, ek praat met die wind.” Die pa staan met sy hande in sy hare, sy oë onseker op Hilde. Sy weet hoe hy voel: hy weet nie of die vreemde ou vrou met die wandelstok in haar hand en die serp om haar hare sy dilemma gaan verstaan en of sy gaan kwaad wees oor sý gebrek aan beheer nie.

      Hilde glimlag toemond. Sy haal haar skouers op. Sy is bly vir die sonbril oor haar oë. Sy dink aan al die raad wat sy die man kan gee, maar groet net, loop verder. Sy hoor hoe die pa met die kind pleit. Dan sien sy haar vervaard dwarsoor die pad jaag, haar pa agterna. Iemand anders spring vies voor die fiets uit, skud sy kop in ongeloof.

      Die kinders is op fietse. Op die Vrijdagmarkt. Graag ry hulle daar, al is daar heelwat ander mense, al moet die mense vir haar kinders koes. Katrijn wankelend verbete op ’n fiets, Albert nog op die een met wieletjies. Om en om die standbeeld van de wijze man van Gent ry hulle. Sy sit op ’n bankie en kyk op na hom, Jacob van Artevelde; sy smeek vir ’n aks, ’n leksel, van sy opgetekende wysheid. Hy bly altyd so onverbonde voor hom uitkyk, die toekoms in. Of is dit die verlede wat hy sien? Wanneer die kinders begin baklei, luidkeels op mekaar skree, wanneer Katrijn Albert se fiets onder hom uitgryp omdat sy moeg is vir balanseer en op die maklike fiets wil ry, en Albert skreeuend oor die plein na haar toe snel, vloek sy hom soms, ou Jacob, herinner sy hom dat hy verniet so meewarig en soewerein daar staan, dat al die wysheid in die wêreld hom nie veel gehelp het toe die moordenaar met die byl gekom het nie. Al was hy sy lewe lank so slim en goed. En wanneer Katrijn haar ma se versoeke, gesoebat, mooipraat en gille om Albert se fiets terug te gee, ignoreer, aflag, wegvee soos wasem teen ’n ruit, verbeel sy haar dat Jacob háár aankyk – onverpoosd, onverbind – en die glimlag van iemand wat beter weet om sy mondhoeke speel.

      Hilde stap verder. ’n Koel somerbries waai van die water af teen haar aan en sy stop om haar baadjie aan te trek. Die strate raak weer voller, dit is amper tyd om terug huis toe te gaan. Sy stel die omdraai uit. Sy sien nie kans vir die mense nie, maar ook nie vir die mure, die leegheid, die klok in haar huis nie.

      Miskien moet sy vir Katrijn bel en vra of sy die klok wil hê.

      Sy gaan sit in ’n koffiehuis, bestel koffie. Die winkel is vol, maar net vol genoeg dat die stemming gaaf en warm is; daar is nie te veel mense nie. Die koffie ruik lekker. Die koeke staan aanloklik onder hul glaskoepels, maar sy maak of sy hulle nie sien nie. Sy neem ’n koerant op die tafel by die ingang, een wat sy nog nie vandag gelees het nie. Haar oë gly vlugtig oor die opskrifte van die artikels, hier en daar lees sy ’n paragraaf of twee. Sy stop by die kunsblad, lees ’n resensie van ’n konsert wat sy self ’n week vantevore bygewoon het, kort voor die fees begin het. Sy verskil van die opinie van die resensent, iemand met wie se mening sy gewoonlik saamstem. Sy kyk die res van die artikels deur, lees een oor ’n spesiale uitstalling by die Museum voor Schone Kunsten. Dit lyk interessant: ’n tentoonstelling van Emile Claus se arbeiderskuns. Sy sal gaan; sy maak ’n nota in haar dagboek daarvan.

      Sy sit terug in die stoel, wag vir haar koffie, maak haar oë vlugtig toe. Christus met die kruis oor sy skouer kom voor haar verby. Die kranksinnige oë en verwronge figure in Hieronymus Bosch se skildery stap haar gesigsveld vol, sy dwing haar oë onmiddellik oop. Sy onthou dit, die gevoel van besetenheid. Sy onthou hoe dit voel wanneer daar niks oor is behalwe die leemte waar waansin so maklik kom sit nie. Hoe sy soms haar eie hare uit haar kop gepluk het, om nie die kinders s’n in haar woede by te kom nie. Hoe haar voet teen die houtvloer geklink het wanneer sy dit rasend stamp; hoe sy soms goed teen die muur stukkend wou gooi. Dan iets anders gegryp en gegooi het wat sag was en nie sou breek nie. Hoe skaamte, ontsteltenis – kort na die uitbarsting – die plek van die woede gevul het. Hoe kwaad sy dan vir haarself was, dat sy so beheer kon verloor. Die slytende bekommernis oor wat sy aan haar kinders doen, hoe hulle haar oomblikke van raserny in hul bewussyn opsluit.

      Soms het sy saam met die kinders – altyd met die kinders – na die kunsmuseum gegaan, voor die skildery gaan staan, haarself gemaan dat dít is hoe sy lyk wanneer sy haar greep verloor: dít is wat hulle sien, dít is hoe haar gesig hul drome tot nagmerries verwring.

      ’n Kelner sit die koffie voor haar neer. Sy drink dit, so vinnig as wat die warm vloeistof haar toelaat. Die papiertjie onder die koppie is nat waar die koffie gestort het. Die koffie kleur die papier bruin, soos sjokolade. Sy staan op, betaal, stap deur die strate wat nou weer vol is terug huis toe. Sy kyk nie om haar rond nie, voel nie die polsing van die stad nie, ignoreer die opwinding wat dik om haar lê. Sy trek haar deur op knip, sluit die slot en bêre die sleutel op sy plek in die laai, soos elke ander aand.

      Sy haal die bestanddele vir haar aandete uit die yskas: ’n pakkie witloof, ’n wiggie parmesaan, twee knoffelhuisies, ’n bottel olywe. Olyfolie haal sy uit die kas, sout en peper ook. Sy maak die witloof skoon, sny die stingel verder terug, trek die buitenste, effens verlepte blare waarvan die punte al bruin is af, en gooi dit in die drom. Sy haal haar sjefsmes uit die laai, sny die groente in helftes sodat die halwe kelke op die houtbord voor haar lê. Sy sny haar vinger raak. Sy is nie eers verbaas nie. ’n Smeersel rooi bloed kleef aan een van die wit punte van die loof.

      Mamma, eina, jy bloei! Albert skree, maar sy weet nie of dit is omdat Katrijn hom geklap het of omdat sy haar vinger amper middeldeur gesny het en haar bloed op die kombuisvloer drup nie. Hy skree so dat die hoë, deurdringende klank van sy stem in haar ore vassteek en sy net Katrijn se lippe sien beweeg, haar oë met trane sien vul, haar mond in werklike verdriet sien vertrek. Sy gryp ’n vuil, onwelriekende kombuislap uit die opwasbak, draai dit om haar wond. Sy gaan sit met haar rug teen die stoof, neem ’n kind in albei arms. Al drie van hulle huil, sy weet nie wie die hardste nie. Hulle sit so tot sy beter voel en die bloed deur die lappie sypel, ’n donkerrooi kol op die geruite materiaal. Kom, kom ons gaan plak ’n pleister op. Hulle staan op, stap al drie badkamer toe. Jammer, Mamma. Wat sê jy, Katrijn? Jammer dat ek en Albert so baklei het dat jy jou gesny het en seergekry het en nou is jou vinger middeldeur. Katrijn begin weer huil. Sy gaan sit op haar hurke voor die kind. Dit was ’n ongeluk, Katrijntjie. Dit was nie aspris nie, ongelukke gebeur. Ja, maar jy het gesê as ons so baklei kan jy nie dink nie en toe baklei ons weer en toe kan jy nie dink nie en toe sny jy jou vinger af. Albert snik ook mompelend ’n verskoning. Sy wil self weer huil, maar sy ruk haar reg. Plak die pleister op die wond, stap terug kombuis toe. Paai die kinders terwyl haar vinger kloppend en warm binne die pleister bloei.

      Hierdie keer is dit darem nie so erg nie. Sy kry ’n pleister in die laai, plak die sny toe en werk verder. Die feesklanke swymel deur die mure.