Lelie van die laagte. Helene de Kock

probeer verduidelik dat sy immers dieselfde God aanbid, dieselfde Jesus wat aan die kruis vir Katoliek en Protestant gesterf het, maar hulle het moeilik daaraan gebyt. Al het sommige dit later met ’n soort gelate berusting begryp, was dit vir die meeste net ’n te vreemde konsep om Mary-Anne werklik deel van hul kring te maak. En Tom, omdat hy buitendien ’n eenkantmens is, het nie veel belanggestel om hul vriendekring uit te brei nie. Om in dié geweste na nog Katolieke te soek wat hy en sy vrou kon leer ken, was net te veel gevra.

      En hy was buitendien te besig. Mary-Anne en Sara het genoeg van sy tyd in beslag geneem. Mary-Anne omdat hy lief was vir haar vrolikheid, haar algehele vriendelikheid, en sy ma omdat sy sy ma is. Dat die twee vroue niks gemeen gehad het nie, het hy toenemend besef. Mary-Anne was ’n kunssinnige intellektueel; sy ma is ’n talentvolle maar heel praktiese doener. Sy wou wel aansluiting vind, ’n manier prakseer om by Mary-Anne uit te kom, maar daar was nie ’n manier nie. Mary-Anne was ’n geslypte Europeër, met geen aanvoeling vir die eise van ’n afgeleë Karooplaas nie.

      Tom het iets anders ook ontdek: dat die hartstog wanneer hulle saans alleen was, die enigste passie in hul huwelik verteenwoordig het. Daar was geen passie vir enigiets anders nie. In sy lewe was Mary-Anne ’n nuweling wat ’n vreemdeling sou bly. Bedags het sy haar teruggetrek in hul kamer en gelees aan die hope boeke wat haar bekommerde ouers uit Rome aangestuur het. Toegegee, daar was nie veel vir haar om te doen nie. Sy ma was traag om die kombuis af te staan, en Mary-Anne het hoegenaamd geen belangstelling in kook en bak getoon nie. Daar was buitendien drie getroue huishulpe wat graag wou werk.

      Soms het Mary-Anne ingery dorp toe om boeke by die poskantoor te gaan afhaal of by die algemene handelaar ietsie te koop. Andersins het sy na die groter dorp gery om die mis in die Katolieke kerkie by te woon. Op sulke dae het sy eers laat, en later ál later teruggekom.

      “Are you terribly bored here?” het hy haar tog een nag in hul bed gevra, die antwoord wel gevrees.

      “No …” het sy begin, en toe in ’n stortvloed: “Tom, I am not so much bored as I am … disappointed.”

      “Why?” Die woord was ’n fluistering. “Do I disappoint you?”

      “Oh, no … Not you … It’s just …”

      Maar hy het geweet wat sy sou sê nog voordat sy dit hortend begin uitspel het. Die lewe op Grootvlei is nie idillies nie. Die lewe op ’n skaapplaas in die Karoo is so hard soos die klipkoppe rondom die opstal. Dit was nie ’n lewe wat sy wou gehad het nie. Daar was vir haar niks. Wel, daar was hý …

      Hy het toenemend besef dat die situasie nie so kon voortgaan nie. Miskien, het hy gedink, as daar kinders kom … Maar toe hy die saak aanroer, het Mary-Anne in luide, byna histeriese snikke uitgebars.

      “Oh, no! I knew it …”

      “Knew what, darling?” Hy was verstom.

      “That … that this day would come … God will never understand it! Never!”

      Toe sy uiteindelik al snikkend bely dat sy ’n voorbehoedpil gebruik, het hy begryp. Haar probeer troos. God sál verstaan, Mary-Anne. Ek dink nie dis Hy wat daardie reël gemaak het nie …

      Sy woorde het haar opsigtelik veel meer ontstel as die wete wat sy so swaar met haar saamgedra het: dat sy voorbehoeding gebruik terwyl haar kerk dit afkeur. En die eerste verwyt het oor haar lippe gekom: dat hy so argeloos daarteenoor staan.

      “But I do care,” het hy opreg verstom geprotesteer. “I just don’t think it’s that wrong.”

      “Well, I do! Because we can’t … we must not have a child under these circumstances. Only …” sy het hom meteens smekend vasgehou, “if it could be a Catholic child?”

      Daarop kon hy haar nie ’n antwoord gee nie. Sy het die reg gehad om dit te vra, maar die idee het in sy krop vasgesteek. Waarom, het hy vir die heel eerste maal gewonder, het ons nie voorheen hieraan gedink nie? Hy moes berouvol saamstem met sy ma se woorde die eerste aand nadat hy met Mary-Anne op die plaas aangekom het: “Dink ’n agt en twintigjarige man dan glád nie, Tomas? Hoe kán jy dink dat dit sal werk?”

      Hy het vol oormoed geantwoord: “Natuurlik sal dit werk, Ma! Ons het mekaar lief!”

      Maar hulle liefde, daardie eerste malkop opwinding van verlief wees, wás nie genoeg nie. Dit wou eenvoudig nie standhou nie. Nie tussen hom en Mary-Anne nie, en glad nie op die plaas nie. Die klimaat, het hy met ’n tikkie melodrama gedink, was eenvoudig nie rég vir hom en haar nie.

      Hy het dié feit egter met elke nuwe môre herontdek: Mary-Anne se groeiende apatie. ’n Innerlike tamheid het haar byna tasbaar omgeef en dit wou-wou hom aansteek. Slegs wanneer sy in die motor geklim het op pad na die mis op die ander dorp, het sy opgekikker. Vrolik gewaai by haar vertrek. En telkens later teruggekom.

      Op sy vraag eendag waarom dan so laat, het sy stamelend en verleë geantwoord: “I … had tea with the doctor’s wife. I met her one day when she also came to see Father Brown. Her … her brother is also a Catholic.”

      Dat die man meer as net ’n mede-Katoliek vir Mary-Anne was, het baie later eers by Tom geregistreer. Miskien omdat hy nie wou glo dat alles so vreeslik verkeerd kon loop nie. Ook dalk omdat Mary-Anne dit nie aan haarself wou erken nie. Daarom het sy meer en meermale die mis gaan bywoon. Om die dokter se vrou se broer te sien – en om dan te bieg, het Tom baie later magteloos besef. Hy glo nie sy was fisiek ontrou nie; daarvoor was sy te opreg. Maar emosioneel was sy in twee geskeur, en dit het hom meer as enigiets anders gekrenk.

      In homself het Tom iets anders voel ontwaak: ’n onvergenoegdheid met sy omstandighede. Iets wat nooit voorheen só skerp daar was nie. Enersyds was dit ten goede, want hy het met toenemende sekerheid, en ook ’n sekere angs, presies geweet wat hy in die lewe wou doen. Hy wou God se Woord verkondig. Maar hoe? Hoe op áárde?

      Hy het dit elke Sondag opnuut geweet wanneer hy die erediens bywoon en aandagtig na Ou Doom of jong Doompie, die medeleraar, se Woorduitleg luister. Dié manne is goeie eksegete, het hy in sy enigheid gedink. Sy ma het ook so gedink.

      “Ons dominees weet van die Bybel,” het sy tevrede opgemerk. “ ’n Mens voel naby aan God as jy by die kerk uitstap.”

      Een Sondag na kerk toe hulle terugry plaas toe, het hy dit laat uitglip: “Ma, ek sou ook graag ’n predikant wou wees.”

      Sy was stomgeslaan. Met reg ook, het hy bitter gedink. ’n Protestantse predikant – met ’n Katolieke vrou. Wat ’n kombinasie. En tog, toe hy en Mary-Anne nog in Rome was, en selfs later toe sy haar in Londen by hom aangesluit het, was alles so eenvoudig – die liefde sou alles gelyk maak.

      Maar die ergste was: hy het al minder soos “a man of God” begin voel. En hy het nie meer geweet wat van die passie tussen hom en Mary-Anne geword het nie. Hul liefde het finaal afgekoel toe sy eendag van die mis af terugkom en teenoor hom bely dat sy die ander man sien, met hom diep dinge gesels, maar dat ’n egskeiding onmoontlik was, want haar kerk sou dit nooit toelaat nie.

      “ ’n Egskeiding?” het Tom verdwaas gevra. En toe met ’n drif wat skielik uitgebars het: “Is dit ál wat jy kan sê – dat jou kerk dit verbied? Wat van mý? Wat van ons beloftes aan mekaar? Wat van …?”

      Maar sy woede was net so vinnig weg soos dit opgevlam het. Hy kon die verwesenheid op haar gesig nie uitstaan nie. Sy, het hy toe geweet, voel nes hy. Deur haarself bedrieg. En mateloos moedeloos. Hy het helder geweet dat hulle hulself om die bos gelei het. Liefde, hulle soort liefde wat in ’n dag se tyd opgespring het, maak nooit als reg nie.

      Tom sug diep, en sy ma kyk speurend na hom toe sy nog ’n afgeskilde perske in die emmer laat gly. “Wat is dit?”

      “Die ou kwessie,” sê hy sonder huiwering. “Waarom was ek so stiksienig?”

      Sy begin aan ’n nuwe perske skil, maar laat sak haar hande meteens tot op haar skoot.

      “Leona het laas jaar vir my gesê ons moet nou begin vergeet daarvan. Dis verby. Jou hele toekoms lê voor.”

      “Regtig? Het sy so gesê?”