Kronkelpad. Irma Joubert

draadloos is wel vol oorlogspraatjies, ook die koerante, die lamppale, selfs die bioskope. In die koshuisgange en tussen klasse deur word die oorlog druk bespreek – byna almal op Wits het ’n pa of ’n broer of ’n kêrel wat weg is noorde toe.

      “Hier is waaragtig seker twee maal soveel girls as guys op varsity,” sê Carol-Ann, Lettie se kamermaat. “Ek weet nie waar ons partners moet kry vir die spring ball nie.”

      Ek wens daar was nie so iets soos ’n end-term ball of ’n spring ball nie, dink Lettie stil.

      Daardie nag droom sy dat De Wet haar kom haal vir die lentebal. Droomvaag sweef sy oor die dansbaan met haar blinknuwe aandrok aan, die droom los op in die donker nagure.

      Die aand van die spring ball sit Lettie in haar kamer en studeer. Haar blink aandrok wat haar ma aan die begin van die jaar vir haar by miss Pronk se winkel gekoop het, hang steeds onaangeraak in die kas.

      * * *

      Gedurende die Oktobervakansie van haar eerste jaar ontmoet Lettie die eerste keer vir Henk. Klara het hom saamgebring van universiteit af.

      “Is hy jou kêrel?” vra Lettie toe sy en Klara ’n rukkie alleen in die kombuis is. Annabel het op die stoep by die mansmense bly sit, sy is nie ’n koffiemaker nie.

      “Ja, wel, seker, ja,” sê Klara effens vaag.

      “Maar … is jy verlief op hom?” vra Lettie. Henk is ’n aantreklike man, lank – maar nie heeltemal so lank soos De Wet nie – met ligte hare en grysblou oë. Hy dra ’n bril en hy praat met ’n bekoorlike Kaapse uitspraak.

      “Ek weet nie, ek dink so,” antwoord Klara en gooi die kookwater oor die koffiemoer in die koffiesak. “Lettie, ek weet nie regtig hoe voel verlief wees nie.”

      “Maak hy sulke vlinders op jou maag?” vra Lettie. Want, ten spyte van alles, bly die vlinders opfladder elke keer as De Wet met haar praat.

      “Vlinders?” Klara dink ernstig. “Nee, nie eintlik nie. Net … so half … warm, in my hart.”

      “O, goed,” weifel Lettie, “dit kan dalk ook werk.”

      Maar die vakansie bestaan nie werklik uit Henk of Klara en Christine of die aande om die eettafel saam met haar ouers nie. Die vakansie bestaan uit daardie een aand se kuier op die Fouries se plaas, almal om die groot etenstafel, speelkaarte in die hand, koffie en beskuit op Klara se ma se witgestyfde tafeldoek. Sy en Henk en De Wet trek die lootjies vir die A-span.

      “A-span, my voet!” roep Annabel uit. “Ons speel julle in een ronde onder die tafel in!”

      “Nooit gesien nie, juffrou Grootmond,” lag De Wet gemaklik. “Lettie is in ons span, daar’s nie een van julle meisietjies wat eers amper kan kers vashou by haar nie. En dan is ons nog twéé mansmense ook in die span – arme ou Boelie sit alleen opgeskeep met jou en Klara én Christine!” De Wet se lyf straal die prettigheid uit, sy groen oë dans van plesier.

      “En ek is klaar so sleg met kaartspeel,” sê Christine effens benoud.

      “Ons gaan julle eet soos ’n mielie,” poets De Wet hulle span se ego skitterblink. “Lettie, jy is ons spankaptein, speel die eerste kaart!”

      Hoe verder hulle voorloop, hoe meer uitgelate raak De Wet – hy knipoog vir Lettie as sy ’n slim kaart speel en fluit deur sy tande as sy die ander span troef. En hoe verder hulle span voorloop, hoe kwater raak Annabel. Tot Klara water op die dreigende vuur gooi: “Nee wag, julle is die wenners,” sê sy. “Ons span sal sorg vir vars koffie, dan maak ons eerder bietjie musiek.”

      Êrens gedurende die aand, toe die mansmense buite gaan kyk het waarom die honde so blaf, vertel Klara en Christine dat hulle vir Gerbrand skryf.

      “Vir Gerbrand?” vra Lettie verbaas. “Gerbrand Pieterse, wat saam met ons in vorm III was?”

      “Ek het nie geweet hy kán skryf nie,” sê Annabel skepties.

      “Natuurlik kan hy skryf,” sê Klara byna geïrriteerd. “Hy vertel interessante goed, hulle is nou in Abessinië, hy vertel …”

      “Gerbrand is ’n Rooilussie,” val Annabel haar in die rede. “Weet Boelie dat julle vir hom skryf?”

      “Nee, en moet ook nie vir hom sê nie,” sê Klara beslis. “Dit sal hom net onnodig kwaad maak.”

      “Is Boelie teen die Rooilussies?” vra Lettie.

      “En hoe!” sê Klara, maar sy brei nie verder uit nie.

      Aan die einde van die vakansie neem Lettie drie goed saam met haar terug Johannesburg toe: ’n reuseblik vol koekies en beskuit – ten spyte van haar vaste voorneme om dringend op ’n eetstaking te gaan – nog ’n nuwe aandrok – sy hét vir haar ma gesê sy het die vorige een nog nie eens gedra nie – en die herinnering aan een van die wonderlikste aande in haar lewe.

      Want hoewel sy oor en oor vir haarself sê dat De Wet net gewoon vriendelik was, dat dit deel van sy spanpret was, wil haar vlinderhart nie luister nie.

      * * *

      In die Oktobervakansie van haar tweede jaar, in 1941, hoor Lettie dat Boelie geïnterneer is. “Dit moet vir Neels Fourie ’n swaar slag wees,” sê Lettie se pa. “Hy was sy lewe deur ’n sterk Hertzog-man.”

      “Ek dink dis dalk nog swaarder vir Boelie se oupa, ou oom Cornelius,” sê Lettie se ma. “Hy is een van die kontrei se grootste Bloedsappe.”

      “Ja, ek is bekommerd oor sy hart, hy’s nie sterk nie,” beaam haar pa.

      Ek hoop net nie De Wet word ook geïnterneer nie, dink Lettie toe sy die aand in die bed lê. Sy wens Klara wil haar weer oornooi vir ’n aand, maar sy het nie die vrymoedigheid om te vra nie. Een maal sien sy wel vir De Wet in die straat af ry, maar hy bestuur – linkerhand op die stuurwiel, regterelmboog gemaklik op die oop venster gestut – en hy sien haar nie raak nie.

      En die Kersvakansie van daardie jaar hoor sy dat Christine ook aangesluit het en weg is Kaïro toe. “Van Gerbrand kon ek dit nog glo,” sê sy toe Klara een oggend by haar kom kuier, “maar Christine!”

      Klara skud net haar kop. “Hierdie Kersfees is regtig ’n trietsige affêre,” sê Klara. “Met Boelie in die kamp en Christine in Noord-Afrika, voel dit omtrent of ons begrafnis hou.”

      “Hoe gaan dit met De Wet?” vra Lettie so terloops moontlik.

      “Goed,” sê Klara half belangeloos. “Hy karring maar rond op die plaas, maar hy is beslis nie so handig soos Boelie nie. Ons gaan darem so dan en wan bioskoop toe, Annabel kom gewoonlik saam. Ek sal jou regtig laat weet as ons weer gaan, dan kom jy ook, dit sal lekker wees.”

      Daardie nag beland Lettie in ’n diep, donker draaikolk wat teen die oggendure haar hele lyf vaswurg in haar warm laken. Ek weet, weet, weet, sê sy oor en oor vir haarself, dat De Wet nooit ooit in der ewigheid na my sal kyk nie. Ek wéét dit, en ek beland elke keer in die valstrik van sy sjarme – sommer net natuurlike sjarme wat hy teenoor almal rondom hom uitleef. Ek is nie al een wat verstrik raak in sy sjarme nie, weet sy, beeldskone meisies soos Annabel en popmooi meisies soos Christine is ook nie bestand daarteen nie.

      En toe Lettie die volgende oggend vir die eerste keer haar hart by haar ma uitstort, verstaan haar ma alles. “De Wet is ’n pragtige mens, my kind,” stem haar ma saam, “maar daar is ook ander pragtige jong mans van jou ouderdom, duisende van hulle. Almal is miskien nie so lank en atleties gebou en aantreklik soos De Wet nie, maar die regte man sal kom. Die lewe loop soms vreemde kronkelpaaie met ’n mens, maar elke pot kry op die ou end sy eie deksel.”

      Dan soek ek maar vir Meneer Persoonlikheid, dink Lettie effens skepties – al is hy nou bietjie kort en rond en bles soos haar dierbare pa.

      * * *

      Lettie staan op en gaan skakel weer haar ketel aan. Terwyl sy wag vir die water om te kook, skud sy weer haar kop stadig. Die enigste kontak wat sy eintlik met die oorlog gehad het, was die enkele