Kronkelpad. Irma Joubert

      Sy kan nie sien waar hy sit nie.

      “O, boereplaas, geboortegrond, jou het ek lief bo alles!”

      Darem nie bo álles nie, dink sy lui-gelukkig. Miskien is die fees tog nie so sleg soos wat sy vanoggend gedink het nie.

      ’n Heerlike loomte begin oor haar toesak. “Ek is baie vaak, ek gaan inkruip,” sê sy vir die ander twee.

      “Ons kom ook nou-nou,” sê Klara. “Môre is die heel belangrikste dag, dan wil ons nie moeg wees nie.”

      Lettie stap stadig tussen die tente deur, sy hoor hoe die mense agter die trekklavier aansleep: “Liewe maan, jy seil so langsaam …” Voor haar lê die koppie onverstoord, rotsvas geplant in sy eeue-oue klipfondament, bo haar span die sterrehemel wyd en helder.

      In haar is ’n geluk, ’n vreugde so diep dat woorde dit nie kan beskryf nie. Miskien is dit selfs ’n wonderlike, wónderlike kamp.

      Sy gaan staan teen ’n boom, sy voel die harde, growwe stam onder haar hande.

      Ek is deel van die beste volk op aarde, weet sy, ek is ook tróts om ’n Afrikaner te wees.

      Sy maak haar oë toe. Haar hart klop warm deur haar.

      En ek is verlief, dink sy, en dis … wonderlik. En ek is váák, glimlag sy vir haarself, ek wil gaan slaap.

      Sy stap in die helder maanlignag tussen die tente deur.

      Dan sien sy hulle. Die meisie is in die man se arms, die man se hande gly teen haar rug af, druk haar lyf stywer teen syne vas. Die man se kop is afgebuig, sy mond gesluit oor hare.

      Dis ’n lang meisie, en ’n langer man.

      Dis Annabel.

      En De Wet.

      Die oomblik stol. Vries vas.

      Toe draai Lettie saggies weg en loop met ’n ompad tent toe.

      Haar hart pomp swaar en yskoud. Sy trek haar nagrok aan, sy rol haar komberse oop.

      Die ys om haar hart begin smelt, sy rol in ’n bondeltjie en druk haar gesig in haar kussing.

      Sy lê doodstil, die hartseer soos ’n harde kors om haar hart. Sy moet net nie huil nie, sy moet net asseblief nie nou begin huil nie.

      Sy verlang na haar ma.

      Kort daarna hoor sy hoe Christine en Klara saggies inkom.

      Dan fluister Christine in ’n dik stemmetjie: “Klara, hy hét haar gesoen, ek het dit self gesien.”

      “Ag, dis sommer niks,” fluister Klara terug. “Seuns is maar so, hulle sal enige meisie soen wat in hulle skote val. En jy weet hoe is Annabel …”

      Maar … De Wet is tog nie soos alle seuns nie, huil Lettie se hart, haar hele wese. Hy is …

      Sy lê doodstil op haar klein eiland komberse, sy hoor hoe haar twee maats saggies hulle komberse ooprol en hulle kussings uitskud.

      Sy hoor veral vir Christine.

      Christine is ook verlief op De Wet, weet sy met die yshand om haar seer hart, pragtige klein Christine is ook verlief. En sy is ook seer vanaand, hart-huil-seer.

      Net Klara haal na ’n rukkie diep en rustig asem.

      En laatnag, toe Annabel terugkom en raserig regmaak om in die kooi te klim, lê Lettie steeds doodstil. “Slaap jy al?” vra Annabel toe sy haar komberse langs Lettie ooprol.

      Nee, dink Lettie. Ek lê al ure, doodstil, maar die slaap bly weg.

      Want ek weet nou: ek is my dierbare ouers se kind, gene van hulle gene. Ek is Lettie Louw. En iemand soos De Wet Fourie sal nooit vir my beskore wees nie.

      Hoofstuk 2

      Nee, besluit Lettie op haar gemakstoel voor die venster, die Eeufees gaan nie werk vir die student se taak nie.

      Rialien het wel gepraat van die Tweede Wêreldoorlog, daaroor kan sy baie ander inligting ook kry, het sy gesê.

      Maar dan weer, dink Lettie, sal sy nie veel kan vertel nie – die oorlog het hulle mos nie eintlik geraak nie.

      Sy onthou vaagweg die gesprekke oor die politiek in die maande voor die oorlog uitgebreek het: Sal Chamberlain se mooipraatjies genoeg wees om vir Hitler in toom te hou? Of is ’n oorlog in Europa onvermydelik? En indien ’n oorlog uitbreek, waar gaan die Hertzog/Smuts-regering staan? Sal die klomp Smelters van Hertzogiete en Bloedsappe weer uitmekaar bars?

      Toe, op 1 September 1939, hoor hulle die aand oor die draadloos dat Duitsland Pole binnegeval het. In Die Transvaler lees hulle die volgende dag dat daar ’n breuk kan kom tussen Hertzog en Smuts.

      Maar eintlik raak die oorlog hulle nie werklik nie. Hertzog word verslaan, Smuts word die nuwe eerste minister. Diegene wat wil gaan veg, sluit aan en vertrek noorde toe – hulle word Rooilussies genoem, omdat hulle so ’n dieprooi lussie aan hulle epoulette moet dra. Maar dit was nie die Bosveld se mense nie. Die oorlog is ver, in Noord-Afrika, in Duitsland en Frankryk en Engeland, in Italië en in Pole, aan die ander kant van die wêreld.

      Baie belangriker in 1939, in haar matriekjaar, is die gesprekke wat sy voer met haar maats.

      * * *

      “Ek wil ’n joernalis word, ek het besluit,” sê Annabel een oggend voor skool. “My pa het gesê dis reg so, ek gaan volgende jaar Tukkies toe.”

      “ ’n Joernalis?” vra Christine onseker.

      “Ja, Christine, wat in die koerante skryf, jy weet?” sê Annabel en rol haar oë boontoe. Dan draai sy na Lettie. “Wat gaan jy volgende jaar doen?”

      “Medies,” antwoord Lettie dadelik, “seker maar by Wits, dis waar my pa ook geswôt het.”

      “Wits! Dis ’n Engelse universiteit!” roep Annabel uit. “En ek weet nie of dit ’n goeie beroep is vir ’n vrou nie, dis so … mannetjiesrig.” Annabel haal haar skouers op. “Alhoewel, dit sal seker by jou pas.”

      “Ek dink Lettie sal ’n puik dokter wees, sy is slim genoeg en sal haar pasiënte liefdevol hanteer,” troef Klara beslis.

      Annabel trek haar booggeplukte wenkbroue skepties op en draai na Christine. “En jy, Christine, wat gaan jy swôt?”

      “Ek weet nie.” Christine bly ’n oomblik stil. “Ek wil eintlik ook met siek mense werk, hulle help.”

      “Moenie laf wees nie,” sê Annabel dadelik, “jy kon nie eens die Voortrekkers se noodhulpkursus doen nie!”

      Toe hulle klas toe stap, sien Lettie hoe sit Klara haar hand ’n oomblik lank op Christine se skouer. Ek wens so Klara kon ook my beste maat wees, dink Lettie stil. En ek wens ek kon ook Pretoria Universiteit toe gaan, ook omdat … ja, De Wet daar is. Maar haar pa glo dat Wits die beste mediese fakulteit het, en Lettie glo haar pa weet die beste.

      In die volgende jaar, 1940, word die oorlog totaal oorskadu deur haar nuwe leefruimte: die stad, die universiteit, die koshuislewe, die Engelse kultuur en sienswyses wat aan alles kleef. Lettie voel ontuis, heeltemal uit plek – maar dan weer, sy weet nie of sy al ooit werklik êrens ingepas het nie.

      Die klasse geniet sy wel, dis interessant, stimulerend, sy vind die werk maklik om te verstaan en te leer. “Maar ons het nog niks geleer wat direk op medies van toepassing is nie,” sê Lettie toe sy die Paasvakansie vir die eerste keer huis toe gaan.

      “Dit sal nog kom, wag maar,” lag haar pa.

      “Het jy al die aandrok gedra wat ons gekoop het?” vra haar ma gretig.

      “Nee, Mamma, die eerstejaars kon nog nie eintlik na funksies toe gaan nie,” vind Lettie ’n verskoning.

      Later in die jaar hoor Lettie dat Gerbrand weg is noorde toe, Oos-Afrika toe. Sy is nie baie verbaas om dit te hoor nie – Gerbrand was altyd vreemd en baie wild. Dit is