Voorskrif vir die hart. Kristel Loots

gouer hy by haar kan aansluit, hoe beter is mevrou Nolte se kans om te oorleef, besef Zoely maar net te goed. As daar ’n hartstilstand is, moet die hart so gou moontlik weer aan die gang gekry word, en sy is nie seker of sy dit alleen sal regkry nie.

      Sy druk met haar een hand op mevrou Nolte se voorkop en buig haar kop agteroor. Sy plaas die vingers van haar ander hand onder die benerige deel van die onderkaak en lig die ken sodat die tande amper sluit. Sy luister angstig of daar asemhaling is. Daar’s niks …

      “Die vrou het valstande,” laat die oom hulpvaardig hoor. “Moet ons dit uithaal?”

      Zoely skud haar kop. “Dis nie nodig nie, oom.”

      Miskien moet sy hom uitstuur. Miskien is alles wat hy hier sien te ontstellend vir hom. Dit help nie sy kry die tannie deur en die oom gee in nie. Onsekerheid oor haar bekwaamheid staan soos ’n draak met ’n vuurspuwende bek voor haar, maar die dokter in haar neem tog oor. Die nagevolge van wat vandag hier gebeur, gaan in ’n groot mate van háár afhang.

      Gelukkig kom Hermien weer die spreekkamer binne.

      “Is hier ’n kardiopulmonêre resussitasiemondstuk wat ek kan gebruik?” vra Zoely gejaag.

      “’n Wát?”

      “’n KPR-mondstuk,” verduidelik sy. “Vir mond-tot-mond-asemhaling.”

      “O! Ja, natuurlik. Ek dink dokter Vincenzo hou alles hier in sy stoorkamer. Maar die deur is toe. Ek weet nie of ons dit mag gebruik nie.”

      “Ons mag!” verseker Zoely haar. “Maak oop en gee aan.”

      Toe dit lyk asof Hermien huiwer, jaag sy haar dringend aan. “Maak gou, daar is nie tyd om te mors nie!”

      Zoely plaas die KPR-mondstuk in die pasiënt se mond, druk haar neus toe, neem ’n diep asemteug en blaas asem in die vrou se longe. Een keer, twee keer … Sy lig haar kop, kyk of die tannie se borskas uitdy, maar sien nog niks. Toe plaas sy die hak van haar linkerhand op die onderste helfte van die vrou se sternum, min of meer op die tepellyn, en vleg die vingers van haar hande inmekaar. Sy maak haar arms reguit en sluit haar elmboë, met haar skouers direk bo haar hande geposisioneer.

      Die diepte van die borskasdrukke moet vier tot vyf sentimeter wees, onthou sy, en teen ’n honderd per minuut toegedien word. Sy begin hardop tel: “Een en twee en drie en vier en vyf en …”

      Tot by vyftien. Toe dien sy weer twee asemteue toe, maar nog steeds sien sy geen teken dat die pasiënt op haar eie begin asemhaal nie. Vrees wil haar verlam, maar sy stry met alles in haar daarteen. Sý kan nie nou vou nie, die pasiënt is van háár afhanklik. Vaagweg hoor sy die oom se gekerm.

      Sy neem diep asemteue om die maksimum suurstofkonsentrasie in haar uitasemhalings te verseker, en verloor heeltemal tred met die tyd terwyl sy beurtelings kunsmatige asemhaling en drukking op die pasiënt se bors toepas. Die ou instink neem oor en sy is versigtig om die vrou se maag nie op te blaas soos sy dit een keer tydens haar studentedae gedoen het nie.

      Haar T-hempie skuif hoog op sodat sy ’n koue luggie oor haar kaal middeltjie voel waai, maar sy kan niks daaraan doen nie. I’m not dressed for the occasion, dink sy met meer as ’n tikkie histerie.

      Toe sy bewus raak van iemand anders se teenwoordigheid, kyk Zoely nie dadelik op nie. Sy konsentreer op die pasiënt. Maar toe dokter Vincenzo langs haar kniel, besef sy dankbaar dat Hermien hom wel opgespoor kon kry. Die verligting dat sy nie meer alleen teen die doodsengel veg nie, maak haar skoon lighoofdig. Trane dreig agter haar ooglede, maar sy sluk dit weg.

      “Ek het ’n semi-outomatiese eksterne defibrillator wat ons kan gebruik,” sê dokter Vincenzo, sy diep stem gerusstellend naby aan haar. “Gee vir my die skêr aan, Hermien. En dan sal ons jou en meneer Nolte verskoon.”

      “Ek gaan nêrens heen nie,” brom die oom.

      “Ons sal beter met die tannie kan werk as oom saam met Hermien buite wag.” Dokter Vincenzo se stem duld nie teëspraak nie.

      “Julle moet haar deurhaal, Dokter.” Daar is ’n snik in die ou man se stem. “Sy’s al wat ek het.”

      “Ons sal ons bes doen, oom. Ek belowe.”

      “Kom, oom,” hoor Zoely Hermien sê. “Ek gaan maak vir oom ’n koppie tee. Die tannie is in goeie hande.”

      Ek hoop sy’s reg, dink Zoely. Want mý hande is maar bra bewerig.

      Toe die twee by die deur uit is, sny dokter Vincenzo mevrou Nolte se rok en bra voor oop. Dit sou nie goed wees vir die arme oom om dit te sien nie, besef Zoely. Ook nie wat gaan volg nie.

      Dokter Vincenzo plaas die twee defib-elektrodes op die pasiënt se bors. “Ons wag net totdat die masjien haar hartritme geanaliseer het.”

      Zoely is oneindig dankbaar vir die vooruitgang in mediese toerusting toe die blikstem op Engels aankondig dat skokbehandeling nie tans aanbeveel word nie.

      “Ons gaan voort met KPR,” besluit dokter Vincenzo sonder die geringste huiwering.

      Hy behartig die pasiënt se respirasies en maneuvreer die suurstofmasker en die vrou se kaak met die behendigheid van iemand wat al voorheen in hierdie situasie was, terwyl Zoely die KPR-behandeling voortsit.

      “Sy moet in die hospitaal kom,” merk Zoely onnodig op.

      “Die ambulans is op pad,” stel dokter Vincenzo haar gerus.

      Hulle werk saam asof hulle dit al jare lank doen. Hy gee een respirasie vir elke vyf drukke wat sy gee en doen gereeld ’n analise van die hartritme, totdat die masjien aanbeveel dat hulle tot skokke oorgaan.

      Dis dokter Vincenzo wat dit waarneem terwyl Zoely opsy staan. Weer dink sy dat dit goed is die oom kan nie sien hoe sy vrou se lyf ruk as sy die skokke ontvang nie. Sy bewonder die vaardigheid en kalmte waarmee die dorpsdokter die behandeling toepas.

      “Daar is ’n polsslag,” kondig hy na die tweede hartskok aan.

      Vir ’n oomblik sluit Zoely haar oë dankbaar, maar sy weet ook dat hulle nog lank nie kan ontspan nie. Die hart is ’n onvoorspelbare orgaan en hou soms baie onaangename verrassings vir ’n mens in.

      Vandat ek ’n dokter geword het, veg ek met alles in my teen die dood, dink sy. Stoei ek met die doodsengel wanneer hy sy grypende arms na een van my pasiënte uitsteek. Net om die ontsetting te beleef dat iemand na aan my verkies het om in daardie gulsige arms weggevoer te word.

      Sy skud haar skouers, probeer ontslae raak van die donker gedagtes wat by haar opkom. Vergeet die verlede, Zoely, spreek sy haarself aan. Hier voor jou lê ’n vrou wat nog lank nie klaar geleef het nie.

      Toe sy die sirene van ’n ambulans buite hoor, sug sy innerlik van verligting. Iewers in hierdie ou dorpie of in die nabye omgewing is daar tog iets wat vir ’n ambulans gebruik kan word. Sy kan maar net hoop dat die paramedici wat dit beman kundig genoeg is.

      Maar toe hulle met ’n draagbaar by die deur instap, sien sy dat dit nie paloekas is wat hierheen gestuur is nie. Sy verduidelik kortliks wat gebeur het en kyk toe terwyl hulle dadelik met vaardige hande ’n drup vir die pasiënt insit.

      Skielik moet sy stry teen ’n duiseligheid wat haar wil laat omkantel. Sy leun terug op haar hurke, verloor haar balans en beland op haar agterstewe. Dokter Vincenzo kyk vir ’n oomblik skuins na haar.

      “Ons sal nou regkom, dankie,” sê hy streng toe sy orent kom. “Sonder jou.”

      Hy verdaag my, besef Zoely. Soos ’n kind wat verbrou het, of soos ’n verpleegstertjie wat flou geval het by haar eerste aanskoue van bloed. Sy wil haar vererg, wil daarop aandring om enduit haar deel te doen, maar dan besef sy sy is só moeg dat sy meer van ’n hindernis as ’n hulp sal wees.

      Sy kyk hoe die paramedici mevrou Nolte op die draagbaar tel. Tot haar verligting sien sy dat die vrou se kleur verbeter het.

      “Ek ry saam hospitaal toe,” sê dokter Vincenzo toe hulle by die deur uitstap.

      “Wat