Беларуская лiтаратура. Уладзімір Навумовiч

сацыяльна-бытавое, псіхалагічнае апавяданне.

      Асаблівасцю тагачаснай літаратурнай творчасці было тое, што кожны твор мастацтва ўтрымліваў у пэўнай раўнавазе розныя стылі, напрыклад рэалізм і рамантызм (Я. Купала, А. Гарун, З. Бядуля). Шляхам узаемапранікнення і перапляцення розных стылёвых дамінантаў (сімвалізму, неарамантызму) ішло інтэнсіўнае жанрава-стылёвае ўзбагачэнне літаратуры, паглыбляўся яе агульначалавечы змест. Сваім глыбокім абноўленым зместам беларуская літаратура ўключалася ў агульнаеўрапейскі літаратурны працэс, набывала вагу і займала сваё месца ў кантэксце агульначалавечай культуры. Як пісаў М. Багдановіч, “за восем-дзевяць год свайго праўдзівага існавання наша паэзія прайшла ўсе шляхі, а пачасці і сцежкі, каторыя паэзія еўрапейская пратаптывала болей ста год”.

      У галіне драматургіі выступілі М. Гарэцкі, Я. Купала, К. Каганец. Выходзілі першыя беларускія лемантары (буквары), чытанкі для дзетак-беларусаў.

      Зараджалася беларуская літаратурная крытыка, найперш у асобе М. Багдановіча, да якога далучыліся С. Палуян, В. Ластоўскі, Л. Гмырак, М. Гарэцкі.

      Адным з пачынальнікаў беларускай прозы па праву лічыцца пісьменнік Ядвігін Ш. (А. Лявіцкі, 1868–1922). Выйшлі зборнікі яго апавяданняў “Бярозка” (1912) і “Васількі” (1914), у якіх раскрыты каларыт і жывая стыхія народнага жыцця, паказаны яркія малюнкі штодзённасці. Боль, гнеў, абурэнне, спагада, захапленне – такія пачуцці пераважаюць у творах, дзе высмейваюцца людская хцівасць і намаганні ўзвысіцца над усім родным, бацькоўскім (“Дачэсныя”, “Падласенькі”), раскрываюцца кемлівасць у характары і несамавітасць існавання гарапашнага люду (“Гаротная”, “Цырк”). Ядвігін Ш. з’яўляецца аўтарам першага беларускага рамана “Золата”.

      Ужо не адзінокай лучынкай свяціліся ў цемры для беларускага народа сапраўдныя таленты, паэты-самавукі, новыя інтэлігенты, духоўныя пастыры беларусаў, хто ўзяў на свае плечы развіццё многіх літаратурных жанраў. Сапраўдным “каганцом” (каганец – свяцільнік, асвятляльная прылада ў хаце беларускага селяніна), асветнікам, настаўнікам, мастаком быў Карусь Каганец (Казімір Кастравіцкі, 1868–1918). Выхадзец са старадаўняга беларускага шляхецкага роду, Каганец марыў стаць мастаком, вучыўся ў Маскоўскім вучылішчы жывапісу, скульптуры і дойлідства, а стаў вядомым беларускім драматургам. Будучы мастак афармляў “Другое чытанне для дзяцей беларусаў” (1909) Я. Коласа. У той жа час сам К. Каганец выдаў “Беларускі лемантар” (1906), а таксама “Беларускую граматыку”. Напісаў драму “Сын Даніла”, камедыю “Модны шляхцюк” (1910), у якой фанабэрысты, пыхлівы герой, які пагарджае духоўнымі асновамі народнага жыцця, ізноў выходзіць на авансцэну ў беларускай літаратуры.

      Карусь Каганец

      Альберт Паўловіч (1875–1951) выдаў у Вільні ў 1910 г. зборнік паэзіі пад назвай “Снапок” з лірычнымі і гумарыстычнымі вершамі. Апошнія карысталіся асаблівай папулярнасцю ў народзе.

      Гальяш Леўчык (Ілля