Беларуская лiтаратура. Уладзімір Навумовiч

рэвалюцыйнае абнаўленне (“Ветры буйныя” П. Труса, “Чарнакудрая радасць” А. Вольнага, “Песні працы і змагання” Ц. Гартнага).

      Жанр паэмы развіваўся з сапраўдным размахам. З’явіліся фундаментальныя творы – “Новая зямля”, “Сымон-музыка” Я. Коласа, “Безназоўнае” Я. Купалы, паэмы, тэмай і зместам якіх сталі падзеі рэвалюцыі і Грамадзянскай вайны, – “Босыя на вогнішчы” М. Чарота, “Юны змаганец”, “Дзясяты падмурак” П. Труса. У буйных творах паэзіі і прозы ажывалі старонкі далёкай гісторыі (“Крычаўская спакуса” У. Дубоўкі, “Францыск Скарына” С. Хурсіка).

      Сапраўднага росквіту дасягнула ў 20-я гады беларускае апавяданне. Асабліва актыўна выступалі ў гэтым жанры Я. Колас (“Сяргей Карага”, “Крывавы вір”), М. Зарэцкі (“Кветка пажоўклая”, “Дзіўная”, “На чыгунцы”), П. Галавач (“Кнак”, “Дзве сцежкі”), М. Лынькоў (“Над Бугам”), М. Нікановіч (“Крык працы”), В. Каваль (“На загонах”).

      У беларускай літаратуры ствараліся першыя раманы. Яны ўзніклі як эпас народнага жыцця падчас рэвалюцыі і Грамадзянскай вайны (“Сцежкі-дарожкі” М. Зарэцкага, “Сын” Р. Мурашкі). Убачылі свет высокамастацкія аповесці Я. Коласа “У палескай глушы” і “У глыбі Палесся”, якія разам з аповесцю “На ростанях” склалі трылогію – першае эпічнае палатно ў нашай літаратуры, а таксама раманы К. Чорнага “Зямля”, “Вясна”, “Ідзі, ідзі”, “Бацькаўшчына”.

      Гэта быў час феерычнай успышкі твораў для моладзі і аб моладзі ў рэвалюцыйным змаганні. Паявіліся шматлікія героіка-прыгодніцкія аповесці – “Свінапас” М. Чарота, “Два” А. Вольнага, “Рыгор Галота” I. Барашкі, “Мяцеліца” М. Нікановіча, “Затока ў бурах” Я. Скрыгана. Да іх прымыкае і аповесць З. Бядулі “Салавей”. Напісаны займальныя прыгодніцкія аповесці Я. Маўра “Палескія рабінзоны”, “ТВТ”, “Амок”, “Сын вады”. Гэтымі творамі зачытвалася моладзь, яны мелі поспех. У іх быў заключаны новы, рэвалюцыйны змест эпохі. Ад “чалавека ў рэвалюцыі” да “чалавека рэвалюцыі” – такі шлях беларускай літаратуры 20-х гадоў, якая імкнулася паказаць героя ў “віры жыцця”, а ў пазнейшы час – на памежжы 20–30-х гадоў – выявіць, як тыя прынцыпы, нормы, ідэі, за якія працоўныя ішлі на бой і гінулі ў гады Грамадзянскай вайны, увасабляліся ў жыццё. Але сапраўднага адкрыцця новага героя не адбылося.

      На рубяжы 30-х гадоў выразна акрэслілася тэндэнцыя да адлюстравання ў творах літаратуры самых розных перыпетый чалавечых лёсаў, шляхоў у рэвалюцыю, паказу жыцця тых, “хто быў нікім”, а стаў усім. З’явіліся аповесці-лёсы, раманы-біяграфіі, раманы-хронікі, якія малявалі жыццё сялянства (“Праз гады” П. Галавача, “Камароўская хроніка” М. Гарэцкага).

      Знешне гэты працэс насіў характар набліжэння літаратуры да жыцця. У 30-я гады ўлады патрабавалі ад літаратуры паўней раскрываць штурмавы пафас першых пяцігодак. Для паэта таго часу мала быць уважлівым сведкам, рэгістратарам падзей, ён – актыўны і непасрэдны ўдзельнік сацыялістычнага будаўніцтва. У сувязі з гэтым можна прыгадаць першыя вершы П. Броўкі “Ой, не шапчы, мая бярозка” ці “Не буду я стаяць на раздарожжы”.

      Найбольшыя